Trước diễn biến cực đoan, bất thường của thiên tai trong những năm gần đây, Tổng cục Phòng, chống thiên tai đã kịp thời tham mưu, báo cáo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN - PTNT), Chính phủ, Ban Bí thư để huy động sự vào cuộc mạnh mẽ của cả hệ thống chính trị, các cấp chính quyền từ Trung ương đến địa phương trong công tác quản lý, bảo vệ đê điều. Kết quả, những nằm gần đây hệ thống đê từ cấp III đến cấp đặc biệt đều giữ vững được an toàn trước mưa lũ.
Hoàn thiện chính sách, pháp luật về đê điều
Từ trước đến nay, công tác quản lý đê điều luôn được thực hiện nghiêm túc và bài bản, dựa trên hệ thống chính sách, pháp luật về đê điều và pháp luật khác có liên quan. Năm 2006 tại Kỳ họp thứ Mười, Quốc hội Khóa XI đã thông qua Luật Đê điều và có hiệu lực thi hành từ ngày 1.7.2007. Để bảo đảm đồng bộ điều kiện thực thi khi Luật Đê điều bắt đầu có hiệu lực, Bộ NN - PTNT đã phối hợp với các bộ, ngành xây dựng, trình Chính phủ ban hành các nghị định và ban hành các thông tư, văn bản hướng dẫn thi hành. Đồng thời, đã hoàn thành xây dựng Bộ pháp điển đê điều - bộ pháp điển đầu tiên của ngành NN - PTNT.
Để tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật về đê điều, ngay sau khi thành lập vào tháng 8.2017, Tổng cục Phòng, chống thiên tai đã tổ chức đánh giá, tổng kết những bất cập, vướng mắc trong quá trình thi hành Luật Đê điều, Luật Phòng chống thiên tai và lấy ý kiến rộng rãi các địa phương, bộ, ngành liên quan cũng như các chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành. Trên cơ sở đó đã triển khai xây dựng, tham mưu cho Bộ NN - PTNT báo cáo Chính phủ, trình Quốc hội ban hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống thiên tai và Luật Đê điều, phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội cũng như diễn biến ngày càng cực đoan của thời tiết, thiên tai. Trong đó, Luật đã điều chỉnh, bổ sung một số nội dung quy định về: hoạt động nạo vét luồng lạch trong phạm vi bảo vệ đê điều; sử dụng bãi nổi, cù lao và việc xây dựng cầu qua sông có đê.
Sau khi Luật sửa đổi, bổ sung được ban hành, Tổng cục đã chủ động tổ chức xây dựng, trình ban hành quyết định của Thủ tướng Chính phủ, các thông tư về lĩnh vực đê điều. Hiện nay, Tổng cục đang tiếp tục sửa đổi nghị định quy định xử phạt hành chính trong lĩnh vực đê điều, phòng, chống thiên tai để tăng cường công tác quản lý đê điều.
Trong bối cảnh mưa lũ cực đoan, công tác bảo vệ đê điều có ý nghĩa vô cùng quan trọng.
Nguồn: ITN
Sẵn sàng các phương án hộ đê
Những năm gần đây, mưa lũ ở nước ta ngày càng cực đoan, khó lường, đặt ra những thách thức rất lớn cho công tác bảo đảm an toàn đê điều, phòng chống thiên tai. Từ năm 2017 đến nay, liên tiếp xảy ra những trận mưa lũ lớn cực đoan, dị thường; điển hình là lũ lớn trên sông Hoàng Long (Ninh Bình) năm 2017 vượt lũ lịch sử năm 1985 đến 29cm làm 82km đê đã bị tràn và xấp xỉ tràn, gây ra 242 sự cố đê điều. Năm 2018, lũ trên sông Bứa, tỉnh Phú Thọ vượt lũ lịch sử năm 1975 là 1,26m. Năm 2020, mưa lớn dồn dập ở các tỉnh miền Trung (có nơi mưa trên 4.000mm) đã gây ra các trận lũ lớn, đặc biệt lớn trên 16 tuyến sông chính (7 tuyến sông đã vượt mức nước lũ lịch sử).
Mặc dù hệ thống đê điều cơ bản đã được khép kín và khá đồng bộ, song các tuyến đê chủ yếu được đắp bằng đất, hình thành từ lâu đời, nên hệ thống đê tồn tại nhiều vị trí xung yếu. Qua công tác đánh giá hiện trạng đê điều trước mùa bão, lũ năm 2021, đến nay trên các tuyến đê từ cấp III đến cấp đặc biệt vẫn tồn tại 200 trọng điểm xung yếu; 316km đê còn thiếu cao trình, nguy cơ bị tràn khi gặp lũ thiết kế; 498km đê còn nhỏ hẹp, chưa đủ mặt cắt thiết kế; 174km đê thường xảy ra đùn sủi, thẩm lậu khi có lũ; 386 cống cũ, hư hỏng; 233km kè hư hỏng, xung yếu; trong số đó có nhiều sự cố đê điều, trọng điểm xung yếu đặc biệt nguy hiểm nhưng chưa được đầu tư xử lý triệt để như cống Tắc Giang, Cẩm Đình, Liên Nghĩa, Liên Mạc… đê biển Hải Hậu, Nam Định, tiểm ẩn nguy cơ vỡ đê khi xảy ra lũ, bão lớn.
Trong bối cảnh đó, Tổng cục Phòng, chống thiên tai đã chủ động, kịp thời tham mưu cho Ban Chỉ đạo Trung ương về Phòng, chống thiên tai chỉ đạo trước những trận lũ lớn, vượt mức nước lũ lịch sử liên tiếp trong các năm 2017, 2018, 2020 để bảo đảm an toàn hệ thống đê điều và giảm thiểu đến mức thấp nhất những thiệt hại do thiên tai gây ra. Ông Trần Quang Hoài - Phó Trưởng ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống thiên tai - Tổng cục trưởng Tổng cục Phòng, chống thiên tai cho biết, đơn vị đã chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương xây dựng các phương án hộ đê, bảo vệ trọng điểm và chuẩn bị sẵn sàng vật tư, phương tiện, nhân lực để chủ động ứng phó khi có tình huống xảy ra. Bên cạnh đó, ứng dụng các giải pháp chuyển đổi số nhằm nâng cao chất lượng công tác quản lý đê điều, phòng chống thiên tai. Đến nay, đã triển khai xây dựng, tích hợp bộ cơ sở dữ liệu của trên 2.700km đê; 200 trọng điểm đê điều xung yếu; hệ thống camera giám sát, phần mềm theo dõi mực nước theo thời gian thực… vào hệ thống webgis cơ sở dữ liệu đê điều, phần mềm giám sát thiên tai để phục vụ công tác quản lý, kịp thời tham mưu cho Ban Chỉ đạo, Thủ tướng Chính phủ đưa ra những quyết định nhanh nhất, phù hợp nhất với diễn biến thiên tai.
Năm 2021, theo nhận định của Trung tâm dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia, với diễn biến mưa, lũ bất thường đang có xu thế ngày càng gia tăng, lưu vực sông Đà có khả năng sẽ xuất hiện các đợt lũ lớn vào cuối mùa lũ khi các hồ chứa đã vào thời kỳ tích đầy nước, không còn dung tích trữ lũ, nguy cơ xuất hiện các trận lũ lớn, lũ đặc biệt lớn trên các tuyến sông có đê, uy hiếp đến an toàn đê điều. Tổng cục Phòng, chống thiên tai đã tham mưu cho Bộ NN-PTNT ban hành Chỉ thị, văn bản chỉ đạo các địa phương tăng cường công tác quản lý đê điều, chuẩn bị sẵn sàng hộ đê và báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ để chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương chủ động rà soát các phương án ứng phó với lũ lớn, phù hợp với bối cảnh dịch Covid-19 đang diễn biến phức tạp, tránh tư tưởng chủ quan, bị động khi xảy ra tình huống mưa lũ lớn.
Cho đến nay, Việt Nam có khoảng 9.220km đê (6.458km đê sông, 1.171km đê cửa sông và 1.320km đê biển; 271km đê bao). Trong đó có 2.731km đê từ cấp III đến cấp đặc biệt (với 1.035km kè bảo vệ, 1.563 cống dưới đê), đây là các tuyến đê bảo vệ các khu vực có dân số tập trung đông (khoảng 25 triệu người) và nhiều công trình hạ tầng quan trọng của đất nước. Ngoài ra, có khoảng 44.545km đê bao, bờ bao ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long.
Tăng cường xử lý vi phạm
Ngoài tác động bởi thời tiết, thiên tai, công tác quản lý đê còn chịu sức ép rất lớn từ nhu cầu phát triển kinh tế, xã hội của các địa phương. Hiện nay, trong quá trình phát triển kinh tế, xã hội, nhu cầu đất đai, vật liệu xây dựng ngày càng cao nên tình trạng vi phạm pháp luật về đê điều vẫn xảy ra phổ biến, gia tăng về mức độ và quy mô các vi phạm. Do đó, Tổng cục Phòng, chống thiên tai cũng đã tham mưu cho Bộ NN - PTNT trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 24/CT-TTg ngày 7.10.2019 về tăng cường xử lý vi phạm pháp luật về đê điều. Đồng thời, tham mưu, tiếp tục báo cáo Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương rà soát, quản lý chặt chẽ việc sử dụng bãi sông bảo đảm tuân thủ các quy định của pháp luật về đê điều. Cùng với công tác tham mưu, chỉ đạo, Tổng cục thường xuyên phối hợp cùng các đơn vị liên quan tổ chức nhiều đợt đợt thanh tra, kiểm tra công tác quản lý và tình hình vi phạm từ đó phát hiện và đề nghị các địa phương giải quyết, xử lý nhiều vụ vi phạm.
Trước bối cảnh tình hình mưa lũ, bão ngày càng cực đoan, khắc nghiệt cũng như yêu cầu bảo vệ nền kinh tế có quy mô ngày càng lớn, thì rõ ràng công tác quản lý, bảo vệ đê điều là nhiệm vụ chính trị quan trọng. Để tránh hiểm họa vỡ đê xảy ra bất ngờ, cùng với việc tiếp tục đầu tư củng cố, nâng cấp, dần xóa bỏ các trọng điểm xung yếu thì rõ ràng cần phải tránh tư tưởng chủ quan, lơ là, công tác hộ đê, phòng lụt là trách nhiệm của các cấp, các ngành, các địa phương và toàn thể nhân dân.
