Bảo trợ nghệ thuật bằng... thuế

Họa sĩ Võ Xuân Huy• 31/07/2015 08:18

Các chuyên gia từ Đan Mạch và Hàn Quốc cho rằng, Chính phủ không nên bảo trợ nghệ thuật bằng ngân sách nhà nước (thực chất là thuế của dân và doanh nghiệp). Đó không phải phương sách tốt nhất, mà thay vào đó, Chính phủ sử dụng công cụ thuế và các chuẩn tắc mỹ thuật cộng đồng để kích thích thị trường mỹ thuật.

Chính phủ nên sử dụng công cụ thuế để kích thích thị trường mỹ thuật

Ngoài việc quảng bá thương hiệu, xây dựng đẳng cấp văn hóa, văn minh doanh nghiệp, các tập đoàn, doanh nghiệp đầu tư, bảo trợ cho nghệ thuật sẽ được ưu đãi về thuế. Thuế sẽ từ mức cao xuống mức thấp hơn, tùy vào mức độ đóng góp. Chi phí đầu tư cho nghệ thuật được xem là phí sản xuất, không tính thuế. Ngược lại, Nhà nước hưởng lợi từ việc tiết kiệm ngân sách chi cho bảo trợ nghệ thuật dưới dạng tài trợ cho nghệ sĩ sáng tác theo các mức A, B, C và các trại sáng tác, thực tế xuân thu nhị kỳ của Hội Mỹ thuật. Ngoài ra, Chính phủ còn hưởng lợi từ việc thu thuế các dịch vụ nghệ thuật, mua bán tác phẩm nghệ thuật.

Tại Đan Mạch, thuế VAT bán tranh là 25%! Xây dựng các công trình kiến trúc công cộng phục vụ cộng đồng như sân bay, nhà ga, trung tâm hội nghị... đều có quy định về tỷ lệ phần trăm trên vốn xây dựng cơ bản dành cho trưng bày tác phẩm nghệ thuật tạo hình và mỹ thuật ứng dụng. Ví dụ: tiêu chí đánh giá khách sạn từ loại I lên loại V có một phần phụ thuộc vào hàm lượng đầu tư cho mỹ thuật tại những cơ sở đó. Làm được điều này, Chính phủ sẽ phát huy được mọi nguồn lực trong xã hội đầu tư, bảo trợ nghệ thuật, việc xã hội hóa mới đi vào thực chất, không còn kêu gọi chung chung, phiếm chỉ như hiện nay. Những khó khăn trở ngại khác sẽ trở nên thứ yếu và có thể khắc phụ nhanh chóng.

Hàn Quốc hiện nay bên cạnh các bảo tàng công còn có 110 bảo tàng tư nhân, và khoảng 400 tập đoàn, doanh nghiệp có quỹ hoạt động cho nghệ thuật, thậm chí còn có ngân hàng mỹ thuật. Ở Thái Lan, giới mỹ thuật có nhiều sân chơi quy mô toàn quốc, ngoài triển lãm mỹ thuật quốc gia do Trường Đại học Mỹ thuật Silpakorn đầu mối thực hiện hằng năm, còn có các tập đoàn tài chính bảo trợ như ngân hàng Bangkok, ngân hàng Nông nghiệp Thái Lan, hãng Toshiba, hãng Panasonic… Ngân hàng Thái Lan xem tác phẩm nghệ thuật cũng có giá trị lưu giữ và sinh lời như các đồ vật có giá trị khác.

Một câu hỏi đặt ra, tại sao Hàn Quốc có nhiều bảo tàng tư nhân và các quỹ bão trợ nghệ thuật hay tại sao Toshiba, Panasonic cũng làm ăn tại Việt Nam mà họ không tổ chức triển lãm cho giới mỹ thuật chúng ta? Câu trả lời là, với bản chất vị lợi của các doanh nhân, khi bảo trợ cho nghệ thuật, họ phải được hưởng lợi từ các hoạt động đó (trực tiếp hoặc gián tiếp) bằng các chính sách thuế ưu đãi của Nhà nước.

Trong nước hay quốc tế gì cũng vậy, sự bảo trợ cho nghệ thuật của các doanh nghiệp hẳn nhiên trước tiên là sự yêu thích, một phần của xây dựng thương hiệu, nhưng ngoài ra còn là trách nhiệm phải trả lại, bù đắp cho xã hội giá trị văn hóa, tinh thần khi họ có giá trị thặng dư từ sức lao động, chất xám xã hội và tài nguyên, khoáng sản đất nước. Vấn đề là Chính phủ với tư cách nhà bảo trợ đặc biệt, dùng chính sách thuế và thiết lập các chuẩn tắc mỹ thuật cộng đồng để tạo luật và sân chơi cho các thành phần kinh tế tham gia. Đây quả là khái niệm còn quá mới mẻ trong tư duy kinh tế, văn hóa, nghệ thuật của chúng ta. Nhưng nếu chúng ta có tư duy đột phá từ chính sách công và giải pháp đúng, đồng bộ cho từng thành tố của tác nhân công - tư thì chắc chắn thị trường mỹ thuật sẽ hanh thông và phát triển trở lại. Và lúc đó mỹ thuật sẽ trở thành phân số, động lực phát triển kinh tế đất nước, là nhân tố chính trong nền công nghiệp sáng tạo mà các quốc gia phát triển đang thực hiện thành công.

Ngoài ra, khi thị trường mỹ thuật phát triển sẽ tạo ra các hoạt động mỹ thuật sôi động, đa dạng, làm phong phú đời sống văn hóa, tinh thần của nhân dân và góp phần ổn định xã hội. Vì nghệ thuật thúc đẩy và duy trì lương tâm, khơi gợi tính thiện và là biểu hiện sinh động tinh thần sáng tạo của mỗi vùng miền, địa phương, đất nước.