Báo động ô nhiễm môi trường làng nghề

      Báo động ô nhiễm môi trường làng nghề
      Theo thống kê của Bộ NN-PTNT, hiện cả nước có hơn 1450 làng nghề, trong đó riêng đồng bằng sông Hồng có hơn 800 làng nghề. Hầu hết các làng nghề đều tập trung tại vùng nông thôn, phần lớn các hộ, cơ sở sản xuất ở làng nghề sử dụng ngay diện tích ở làm nơi sản xuất. Sự phát triển của làng nghề không chỉ góp phần cải thiện và nâng cao đời sống của nhân dân, nâng cấp hệ thống điện, đường, trường, trạm, mà còn mang lại những lợi ích kinh tế và tăng cường quan hệ tình làng nghĩa xóm. Tuy nhiên, các làng nghề cũng đang phải đối mặt với tình trạng môi trường nước bị ô nhiễm nặng nề. Kết quả phân tích các mẫu nước tại các làng nghề cho thấy, 100% mẫu nước thải đều có thông số vượt quá tiêu chuẩn cho phép; nước mặt, nước ngầm đều có dấu hiệu ô nhiễm. Trong đó, ngành nghề chế biến lương thực thực phẩm, tái chế, dệt nhuộm có mức độ gây ô nhiễm môi trường lớn nhất. Đơn cử, làng nghề sản xuất giấy tái chế Phú Lâm và Phong Khê  của tỉnh Bắc Ninh, mỗi năm sản xuất ra khoảng 20.000 tấn sản phẩm, trung bình xả ra môi trường khoảng 1.500 m3 nước thải mỗi ngày. Nước thải  từ làng nghề chứa lượng lớn các hóa chất độc hại như xút, thuốc tẩy, phèn kép, nhựa thông và phẩm mầu... với hàm lượng BOD5 (nhu cầu ôxy sinh hóa) và COD (nhu cầu ôxy hóa học) vượt 4 - 6 lần tiêu chuẩn cho phép. Ngoài ra, tình trạng ô nhiễm không khí tại các làng nghề sản xuất vật liệu xây dựng, gốm, sứ, nhựa...cũng trong tình trạng báo động. Nguyên nhân của thực trạng này do thiết bị, hoá chất trong sản xuất được sử dụng ngày càng nhiều, trong khi đó tại hầu hết các làng nghề, nước thải phần lớn đều không được xử lý, thải trực tiếp ra môi trường làm môi trường sống bị ô nhiễm.
       Tỷ lệ mắc bệnh ở các làng nghề cao hơn 15-25%
      Kết quả điều tra mới đây của Viện Bảo hộ lao động cho thấy,  người dân sống tại các làng nghề có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn khoảng 15- 25 % so với các làng thuần nông, trong đó tỷ lệ mắc bệnh chủ yếu là phụ nữ và trẻ em là 30-45%. Hệ quả của việc ngày càng nhiều người dân tại các làng nghề bị mắc các bệnh hiểm nghèo là do người lao động phải làm việc ở điều kiện không được bảo đảm. Tại các làng nghề dệt, người lao động luôn phải tiếp xúc với tiếng ồn, độ ẩm cao, bụi bông và hoá chất nhiều nên hay mắc các bệnh về thần kinh, viêm xoang, viêm họng, đau mắt…Làng nghề sản xuất vật liệu xây dựng do phải sống trong môi trường có nồng độ bụi và các khí độc, công việc lại nặng nhọc nên tỷ lệ mắc các bệnh về tai mũi họng, viêm đường hô hấp, bệnh về thần kinh và mắt khá cao. Tại các làng nghề đúc đồng Đại Bái ( Gia Bình- Bắc Ninh), cơ kim khí Thạch Xá ( Thạch Thất- Hà Nội), tái chế nhựa, giấy Minh Khai (Văn Quỳnh- Hưng Yên)…lượng nước thải và hơi khí độc do đốt cháy nguyên liệu từ các làng nghề này dày đặc cũng làm ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người dân trong khu vực. Điều tra sơ bộ  tại làng nghề ươm tơ Cổ Chất (Xã Phương Định, Trực Ninh-Nam Định), tỷ lệ mắc bệnh do sản xuất chiếm tới 70%; Làng dệt nhuộm Thái Phương (Hưng Hà- Thái Bình) là 55%. Kết quả điều tra y tế tại các làng nghề chế biến nông sản thực phẩm cũng cho thấy, 8 - 30% người dân có bệnh về đường tiêu hoá, 4,5 - 23% bệnh viêm da, 13 - 38% phụ nữ làng nghề mắc bệnh phụ khoa. Đơn cử, tỷ lệ mắc bệnh nghề nghiệp ở làng nghề Dương Liễu (Hoài Đức- Hà Nội), làng bún bánh Vũ Hội  (Thái Bình) là 70%, làng bún Phú Đô ( Từ Liêm- Hà Nội) và làng rượu Tân Độ( Thường Tín, Hà Nội) là 50%...
      Giải pháp tháo gỡ
      Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp- Phát triển nông thôn Cao Đức Phát thừa nhận "chúng ta vẫn lúng túng trong việc giải quyết vấn đề môi trường". Để ngăn chặn và làm giảm ô nhiễm môi trường làng nghề, các nhà khoa học cho rằng, trong khi chưa có một quy chế mang tính pháp lý xử lý môi trường các làng nghề thì các nhà sản xuất cần có ý thức trong vấn đề bảo vệ môi trường. Chính quyền các địa phương cũng cần quan tâm tới công tác quy hoạch phát triển công nghiệp, phải có tầm nhìn tổng thể đến phát triển các ngành nghề nông thôn, tập trung đầu tư cơ sở hạ tầng, xưởng sản xuất, hệ thống thoát nước và xử lý nước thải. Cụ thể, xây dựng quy hoạch không gian làng nghề phải gắn với bảo vệ môi trường. Nhất là hiện nay khi mâu thuẫn giữa lợi ích kinh tế và bảo vệ môi trường trong hoạt động sản xuất của làng nghề đã ở mức độ cao, các làng nghề cần phải tiếp cận với những giải pháp kỹ thuật, công nghệ sản xuất sạch, hiện đại để phòng ngừa và xử lý những tác động xấu do chất thải gây ra. GS.TS Đặng Kim Chi- Phó Viện trưởng Viện KHoa học công nghệ môi trường cũng cho rằng, để phòng ngừa và không tái diễn ô nhiễm, Nhà nước cần có sách lược về  phát triển làng nghề Việt Nam bền vững.