Bảo đảm nguồn điện phục vụ mục tiêu tăng trưởng GRDP từ 8% trở lên

Dự toạ đàm có: Ủy viên là ĐBQH hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Đức Hiếu; Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương) Đoàn Ngọc Dương; nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) Nguyễn Tiến Thỏa; Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và tăng trưởng xanh, Chuyên gia năng lượng Hà Đăng Sơn; Phó Giám đốc Nhà máy Kẽm điện phân Thái Nguyên, chi nhánh Công ty CP Kim loại màu Thái Nguyên (VIMIKO) Ông Nguyễn Văn Đạt.

Bảo đảm cung ứng điện cho năm 2025 và những năm tiếp theo

Năm 2025 được coi là năm "tăng tốc và bứt phá" để đạt mục tiêu tăng trưởng cả nhiệm kỳ 2020-2025, chuẩn bị cho đất nước tâm thế sẵn sàng, vững tin bước vào kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Trong năm bản lề có ý nghĩa vô cùng quan trọng này, nhiều mục tiêu, chỉ tiêu vượt trội để tăng tốc, bứt phá và phát triển đã được Chính phủ đề xuất và được Trung ương thống nhất, trong đó có mục tiêu phấn đấu tăng trưởng GDP từ 8% trở lên trong năm 2025, tạo đà để tăng trưởng liên tục 2 con số trong giai đoạn 2026-2031.

Để đạt được mục tiêu trên, ở góc độ kinh tế theo Ủy viên là ĐBQH hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Đức Hiếu Chính phủ dự kiến bổ sung một số giải pháp nhưng vẫn bám sát mục tiêu điều hành kinh tế xã hội. Năng lượng, đặc biệt năng lượng điện, là yếu tố đầu vào rất quan trọng trong sản xuất kinh doanh và để đạt mục tiêu tăng trưởng như trên, không có cách nào khác là phải thúc đẩy sản xuất kinh doanh, tiêu dùng. Điều này khiến cho nhu cầu về năng lượng và điện tất yếu sẽ tăng lên.

Tuy nhiên, nhu cầu năng lượng không chỉ tăng về mặt sản lượng hoặc mức tiêu thụ năng lượng mà hiện giờ nền kinh tế còn có yêu cầu cao hơn về chất lượng của nguồn năng lượng. Ví dụ như sản xuất bán dẫn yêu cầu nguồn năng lượng rất sạch và tính ổn định của nguồn điện. Với nước cũng tương tự. Chúng ta có thể thấy, yêu cầu về tính ổn định của năng lượng đặt trong bối cảnh net zero của nền kinh tế xanh thì rõ ràng chất lượng của nguồn năng lượng rất quan trọng.

Với 2 thách thức đặt ra của ngành năng lượng gồm bảo đảm an ninh năng lượng, đảm bảo đủ điện cho nền kinh tế và đảm bảo chất lượng nguồn điện thì trong thời gian tới, giá điện phải khác đi. Đây là chia sẻ về của tôi dưới góc độ kinh tế vĩ mô.

Với vai trò là cơ quan điều hành, Phó Cục trưởng Cục Điện lực Đoàn Ngọc Dương chia sẻ: Ngay từ những ngày đầu năm 2025, Thủ tướng Chính phủ cũng đã có Chỉ thị số 01 về những giải pháp đảm bảo cung ứng điện cho cao điểm năm 2025 và những năm tiếp theo. Trong đó đã đề ra những nhóm nhiệm vụ và giải pháp hết sức quyết liệt để triển khai thực hiện.

Một trong những nhóm nội dung quan trọng, trước hết là bảo đảm trong ngắn và trung hạn phải hoàn thiện thể chế, hoàn thiện cơ chế, chính sách để thúc đẩy đầu tư phát triển điện lực. Trước tiên chúng ta phải bảo đảm nguồn cung thì mới đáp ứng được cầu trong tương lai. Trong tình hình sẽ tăng trưởng cao thì nhu cầu điện dự báo cũng sẽ cao hơn. Bộ Công Thương, với trách nhiệm và tinh thần quyết liệt, trong thời gian rất ngắn đầu năm 2025, đã tham mưu cho Chính phủ ban hành những nghị định liên quan. Bộ Công Thương cũng đã xây dựng và ban hành một loạt thông tư hướng dẫn thi hành Luật Điện lực năm 2024. Đến nay cơ bản những văn bản quy phạm pháp luật đó đã hoàn thiện và những cơ chế chính sách để phát triển điện lực cơ bản cũng đã tháo gỡ được những vướng mắc thời gian vừa qua để thúc đẩy việc đầu tư phát triển điện lực, đáp ứng nhu cầu trong thời gian tới.

Để đảm bảo cung ứng điện năng cho năm 2025, ngay từ cuối năm 2024, Bộ Công Thương đã chủ động rà soát và xây dựng kế hoạch cung ứng điện cho năm 2025. Với mục tiêu tăng trưởng kinh tế tối thiểu 8% trong năm nay, nhu cầu điện được dự báo sẽ tăng trưởng khoảng trên 12% theo cái kịch bản Bộ Công Thương đặt ra để điều hành. Trên cơ sở kịch bản điều hành như vậy, Bộ chỉ đạo các cơ quan, doanh nghiệp trong ngành điện đáp ứng cung ứng điện. Để thực hiện triển khai đồng bộ cácnhóm giải pháp đảm bảo việc cung ứng điện trong năm nay.

Chính vì vậy, 4 tháng đầu năm, việc cung ứng điện cho nhu cầu sản xuất kinh doanh cũng như đời sống của nhân dân đã cơ bản được đáp ứng. Đặc biệt là những ngày lễ lớn vừa qua, việc cung ứng điện hết sức an toàn và được bảo đảm. Theo nhận định của Bộ Công Thương, với những giải pháp và đến thời điểm hiện nay, nhận định việc cung ứng điện năng cho đất nước trong năm 2025 sẽ được bảo đảm với các điều kiện, kịch bản sẽ diễn ra như đã dự báo cho đến thời điểm này.

Điều hành giá điện theo cơ chế thị trường

Đồng tình với những đánh giá nêu trên, tuy nhiên theo nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá Nguyễn Tiến Thỏa giá điện hiện nay có 3 bất cập lớn. Trong đó, giá điện của chưa thực hiện theo cơ chế giá thị trường, trong nhiều năm qua không được tính đúng tính đủ các chi phí đầu vào. Bên cạnh đó, giá điện chưa được khắc phục tình trạng mua cao bán thấp diễn ra trong nhiều năm.

Theo ông Thoả giá điện phải gánh quá nhiều mục tiêu. Trong đó, phải bảo đảm để hỗ trợ ngành điện phát triển tăng trưởng ổn định, khuyến khích thu hút đầu tư nhưng cũng phải bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, phải kiểm soát lạm phát, bảo đảm an sinh xã hội... Tuy nhiên, cơ chế bù chéo trong giá điện như bù chéo giữa các hộ sinh hoạt với nhau, bù chéo giữa giá điện sinh hoạt và giá điện sản xuất, bù chéo giá điện giữa các vùng miền khác nhau. Cơ chế này đã kéo dài quá lâu khiến chúng ta không thể thực hiện được cơ chế giá thị trường đối với điện.

Chính vì vậy, theo Nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá cho rằng đã gây ra những hệ quả. Điển hình là điện không được tính đúng tính đủ thì sẽ lỗ, giá điện sẽ không phản ánh đúng giá trị của 1 kWh điện đã sản xuất ra. Như vậy, giá điện sẽ trở thành giá bao cấp cho toàn xã hội, dẫn đến việc khó khuyến khích thu hút các thành phần kinh tế tham gia đầu tư phát triển nguồn và lưới điện. Đồng thời, không tạo áp lực mạnh để thực hiện chiến lược sử dụng điện tiết kiệm và hiệu quả, đặc biệt trong sản xuất kinh doanh, đổi mới công nghệ.

“Để khắc phục những bất cập nêu trên, cần chuyển điều hành giá điện sang thực hiện theo cơ chế giá thị trường thông qua việc tính đúng, tính đủ giá điện và phải sửa biểu giá điện hiện hành.” Ông Thoả nhấn mạnh.

Có cùng quan điểm, Chuyên gia năng lượng Hà Đăng Sơn cho rằng: Vấn đề không đơn giản chỉ là "giá điện tăng hay giảm", mà là làm thế nào để giá điện phản ánh đúng bản chất chi phí sản xuất, đảm bảo ổn định, bền vững trong đầu tư và vận hành hệ thống điện quốc gia. Nhiều quốc gia phát triển hiện cũng đang chuyển dần sang cơ chế thị trường trong xác lập giá điện - minh bạch, đầy đủ yếu tố chi phí và gắn với xu hướng đầu tư năng lượng sạch.

Nếu Việt Nam duy trì mức giá điện thấp hơn chi phí thực tế trong thời gian dài, có thể tạo ra lợi thế cạnh tranh tạm thời cho sản xuất hoặc an sinh xã hội. Tuy nhiên, điều này tiềm ẩn nguy cơ mất cân bằng trong đầu tư hạ tầng, không đảm bảo cung ứng điện ổn định, thiếu bền vững về lâu dài.

Chính vì vậy, giải pháp căn cơ để tạo sự yên tâm cho nhà đầu tư là cần có lộ trình điều chỉnh giá điện hợp lý, minh bạch, phản ánh đúng chi phí, đồng thời có chính sách giảm thiểu tác động xã hội khi điều chỉnh. Việc này đòi hỏi sự hài hòa giữa mục tiêu an sinh và cơ chế thị trường.

Ở góc nhìn khác, đại diện Nhà máy Kẽm điện phân Thái Nguyên, Phó Giám đốc Nguyễn Văn Đạt cho rằng: Trong bối cảnh nguồn cung ứng điện và sự phát triển kinh tế lớn đòi hỏi nhu cầu điện rất là cao, doanh nghiệp chúng tôi xác định sẽ đồng hành với ngành điện cũng như với Chính phủ trong sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo cũng như các nguồn năng lượng điện một cách tiết kiệm, hiệu quả.

Những năm qua, doanh nghiệp đã mời các đơn vị có năng lực, trình độ cao kiểm toán điện năng, qua đó đánh giá cũng như đưa ra những phương án tiết kiệm điện năng cho đơn vị. Ngoài ra, chúng tôi cũng nâng cấp và cải tạo các dây chuyền sản xuất, nâng cao năng suất cũng như hiệu suất của thiết bị, áp dụng công nghệ và khoa học kỹ thuật, thay đổi các thiết bị có khả năng tiết kiệm năng lượng tốt hơn để qua đó tăng trưởng kinh tế của doanh nghiệp, nhưng vẫn đồng thời duy trì chất lượng sản phẩm. Chúng tôi cũng cố gắng mức tiêu thụ điện giảm hằng năm…