Bảo đảm công khai, minh bạch, đúng với các điều ước quốc tế

VKSNDTC sẽ quản lý hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự

Báo cáo tóm tắt về một số vấn đề lớn trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý 4 dự thảo Luật này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, thực hiện sự chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đã chủ trì, phối hợp với Cơ quan chủ trì soạn thảo (Bộ Công an, Viện kiểm sát nhân dân tối cao (VKSNDTC), Bộ Tư pháp) và các cơ quan hữu quan nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội để chỉnh lý các dự thảo luật; sau đó tiếp tục gửi xin ý kiến các cơ quan tư pháp trung ương và các cơ quan hữu quan và tiếp thu, hoàn chỉnh theo ý kiến góp ý của các cơ quan.

Về giám đốc thẩm, tái thẩm đối với quyết định dẫn độ hoặc quyết định từ chối dẫn độ (khoản 4 Điều 30 của dự thảo Luật Dẫn độ), theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, hoạt động dẫn độ liên quan trực tiếp đến việc bảo đảm quyền con người, có vai trò đặc biệt quan trọng trong quan hệ hợp tác tư pháp quốc tế, thể hiện quyền tài phán và chủ quyền quốc gia trong lĩnh vực tư pháp hình sự.

Do đó, việc quyết định dẫn độ hoặc từ chối dẫn độ phải được tiến hành thận trọng, đúng quy định pháp luật và đặt dưới cơ chế kiểm soát tư pháp chặt chẽ thông qua các thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm (nếu có) nhằm phòng tránh oan, sai và không bỏ lọt tội phạm, đồng thời thể hiện thiện chí của Việt Nam trong hoạt động hợp tác tư pháp quốc tế.

Quyết định dẫn độ và quyết định từ chối dẫn độ của Tòa án thuộc phạm vi điều chỉnh của Điều 370, Điều 397 của Bộ luật Tố tụng hình sự. Trên thực tiễn đã có trường hợp phải áp dụng thủ tục tái thẩm với quyết định từ chối dẫn độ do sau khi có quyết định, cơ quan chức năng mới phát hiện tình tiết mới quan trọng.

Ngoài ra, Chủ nhiệm Ủy ban Hoàng Thanh Tùng cho biết, so với Luật Tương trợ tư pháp hiện hành, dự thảo Luật chuyển thẩm quyền xem xét yêu cầu dẫn độ từ một Hội đồng gồm 3 thẩm phán của Tòa án nhân dân cấp tỉnh sang cho 1 thẩm phán của Tòa án nhân dân khu vực nên trước mắt có thể ảnh hưởng nhất định đến chất lượng của việc xem xét yêu cầu dẫn độ.

"Do đó, việc quy định thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm đối với quyết định dẫn độ hoặc từ chối dẫn độ sẽ giúp khắc phục các sai sót, vi phạm pháp luật nghiêm trọng hoặc xử lý những tình tiết mới phát sinh sau khi quyết định đã có hiệu lực".

Từ những căn cứ nêu trên, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị cho giữ quy định về giám đốc thẩm, tái thẩm đối với quyết định dẫn độ hoặc quyết định từ chối dẫn độ như Chính phủ trình.

Đồng thời, để bảo đảm tính khả thi và hiệu lực thực tế của quyết định tư pháp, Điều 30 của dự thảo Luật đã được chỉnh lý theo hướng áp dụng thủ tục này theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự, trừ trường hợp người được yêu cầu dẫn độ đã được dẫn độ ra khỏi lãnh thổ Việt Nam; việc quy định chi tiết giao cho Viện trưởng VKSNDTC chủ trì phối hợp với các cơ quan liên quan thực hiện.

Về dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về hình sự, theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự là việc các quốc gia (thông qua các cơ quan tiến hành tố tụng: Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án) hỗ trợ, giúp đỡ nhau trong việc giải quyết vụ án hình sự.

Do đó, dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về hình sự giao VKSNDTC thống nhất quản lý hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự trong phạm vi cả nước là phù hợp với vị trí, trách nhiệm của VKSNDTC với tư cách là Cơ quan trung ương trong hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự và được giao thực hiện chức năng thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp trong các giai đoạn tố tụng.

Đồng thời, để phù hợp với trách nhiệm của Chính phủ trong hoạt động quản lý nhà nước, dự thảo Luật đã tiếp thu một phần ý kiến nêu trên và bổ sung vào Điều 18 theo hướng: Chính phủ chỉ đạo các cơ quan của Chính phủ trong hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự; phối hợp với Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong việc thực hiện quản lý hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự; Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, VKSNDTC có trách nhiệm báo cáo Quốc hội về công tác tương trợ tư pháp về hình sự trong báo cáo công tác hàng năm...

Hỗ trợ để bảo đảm công lý, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan

Tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn ghi nhận, sau Kỳ họp thứ Chín, VKSNDTC, Bộ Công an, Bộ Tư pháp đã nghiêm túc tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội để hoàn chỉnh dự thảo Luật. Với sự chỉ đạo sát sao của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đã tích cực vào cuộc, đồng hành với các cơ quan để rà soát.

Chủ tịch Quốc hội cũng nêu rõ, việc trình Quốc hội ban hành 4 Luật Dẫn độ, Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, Luật Tương trợ tư pháp về dân sự và Luật Tương trợ tư pháp về hình sự được tách ra từ Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 nhằm kịp thời cụ thể hóa các chủ trương của Đảng về đẩy mạnh cải cách tư pháp và tăng cường hợp tác quốc tế đối với những lĩnh vực đặc thù riêng. Cùng với đó, việc xây dựng các dự án Luật này cũng góp phần quan trọng thực hiện Nghị quyết 59-NQ/TW ngày 24/1/2025 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới.

Nhấn mạnh “các luật của nước ta có liên quan đến tăng cường hợp tác quốc tế được dư luận quốc tế rất quan tâm”, Chủ tịch Quốc hội đề nghị, từ nay đến Kỳ họp thứ Mười, các cơ quan tiếp tục phối hợp rà soát các điều ước quốc tế liên quan đến tinh thần Nghị quyết 59-NQ/TW của Bộ Chính trị, cũng như rà soát hoạt động tương trợ tư pháp.

“Việc rà soát hoạt động tương trợ tư pháp có ý nghĩa rất quan trọng trong giải quyết các vụ việc dân sự, hình sự có yếu tố nước ngoài. Qua đó, giúp các cơ quan tư pháp các nước hợp tác, hỗ trợ lẫn nhau để bảo đảm công lý, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan”, Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

Trong quá trình giải quyết các vụ việc dân sự, hình sự có yếu tố nước ngoài, hoạt động tương trợ tư pháp, đặc biệt là việc điều tra truy bắt tội phạm, dẫn độ tội phạm, chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù không chỉ liên quan đến yếu tố cá nhân mà còn liên quan đến quốc gia, quan hệ quốc tế giữa Việt Nam và các nước.

Vì vậy, Chủ tịch Quốc hội đề nghị, các Bộ Tư pháp, Bộ Ngoại giao, Bộ Công an… phối hợp với các cơ quan của Quốc hội để hoàn thiện các dự thảo Luật này, trên tinh thần bảo đảm công khai, minh bạch, đúng với các điều ước quốc tế mà Việt Nam đã ký kết.

“Giữa cơ quan chủ trì soạn thảo, các bộ, ngành liên quan và cơ quan chủ trì thẩm tra đã có sự đồng thuận rất cao. Nhưng, từ nay đến Kỳ họp thứ Mười, các cơ quan phải rà soát kỹ lưỡng từng khoản, điều, chương, bảo đảm quy định cụ thể, sau khi Quốc hội bấm nút thông qua có thể triển khai thực hiện được ngay”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Về giám đốc thẩm, tái thẩm đối với quyết định dẫn độ hoặc quyết định từ chối dẫn độ, Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Lê Thị Nga tán thành với quy định theo hướng áp dụng các thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm với các quyết định nêu trên theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự, trừ trường hợp người được yêu cầu dẫn độ đã được dẫn độ ra khỏi lãnh thổ Việt Nam.

“Các quyết định dẫn độ đều rất quan trọng đối với một con người, nên quy trình, trình tự phải thực hiện chặt chẽ theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự”, Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Dân nguyện và Giám sát nêu rõ.

Cho rằng VKSNDTC đã phụ trách và cũng thực hiện rất tốt hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự, Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Lê Thị Nga cũng tán thành việc giữ thẩm quyền này của VKSNDTC.

Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định giao Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp chủ trì phối với Bộ Công an, VKSNDTC, Bộ Tư pháp và các cơ quan liên quan nghiên cứu tiếp thu ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội và ý kiến cụ thể của các bộ ngành trong hồ sơ để hoàn thiện các dự thảo Luật. Sau đó, gửi xin ý kiến các Đoàn đại biểu Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban Quốc hội và tiếp thu, hoàn thiện để trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ Mười, bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật và các điều ước quốc tế mà Việt Nam đã ký kết, đúng tinh thần Nghị quyết số 59-NQ/TW của Bộ Chính trị và đổi mới xây dựng thể chế, bảo đảm thời hạn theo quy định.