Báo chí trong kỷ nguyên số: Cơ hội nhiều hơn thách thức

Chiều 20/6, trong khuôn khổ Hội Báo toàn quốc năm 2025, Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức Talkshow “Báo chí trong kỷ nguyên số”.

Báo chí đang có sự chuyển mình mạnh mẽ

Chia sẻ tại chương trình, Tiến sĩ Lê Thu Hà, Phó Viện trưởng Viện Báo chí - Truyền thông, Học viện Báo chí và Tuyên truyền nhìn nhận, báo chí đang có một sự chuyển mình rất mạnh mẽ từ báo chí truyền thống sang báo chí số trong bối cảnh mới, với việc ứng dụng công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI) và sự xuất hiện của rất nhiều phương thức truyền thông mới.

Chúng ta đang chứng kiến sự biến đổi trong sáng tạo nội dung báo chí, đặc biệt là nội dung số và sự phân phối thông tin, sản phẩm đến với công chúng để phù hợp nhất với thị hiếu, nhu cầu mới, đặc biệt với độc giả trẻ.

Báo chí hiện nay cũng rất quan tâm đến việc nghiên cứu và khảo sát liên quan đến dữ liệu về công chúng, để hiểu được thị trường, hiểu được mạng xã hội. Từ đó, xác định báo chí cần làm gì đối với “công chúng số” trong nền tảng số hiện nay.

Theo Tiến sĩ Lê Thu Hà, nhiều người thường đặt ra những lo lắng, băn khoăn về thách thức với lĩnh vực báo chí trong kỷ nguyên số. “Tuy nhiên, từ phía người làm trong lĩnh vực đào tạo và nghiên cứu, chúng tôi nhận thấy rõ ràng cơ hội nhiều hơn thách thức, nếu chúng ta biết tận dụng và kiến tạo, biến những thử thách, khó khăn trở thành cơ hội”, bà nói.

Tiến sĩ Lê Thu Hà nhấn mạnh, với nền tảng vững của các cơ quan báo chí và khi các nhà báo đã giỏi về chuyên môn, vững về phẩm chất chính trị, bản lĩnh, đặc biệt là có trách nhiệm xã hội cao, có tinh thần nhân văn thì dù có sự biến động nào, nhà báo cũng sẽ thích ứng tốt.

“Đây chính là cơ hội để các cơ quan báo chí cũng như các nhà báo nắm bắt về tốc độ, nội dung, phương thức giữa đa nền tảng, xu hướng mới của báo chí - truyền thông thế giới để báo chí Việt Nam có thể vươn mình đổi mới”, Tiến sĩ Lê Thu Hà cho hay.

Khó khăn lớn nhất của nhiều phóng viên là việc tiếp cận với công nghệ

Theo nhà báo Hà Tùng Long, Báo Nông thôn Ngày nay/Dân Việt, chuyển đổi số trong báo chí có nghĩa là ứng dụng công nghệ để số hóa quy trình sản xuất một tác phẩm báo chí, từ việc thu thập thông tin, sản xuất tin bài đến phân phối tác phẩm và quản lý thông tin, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và tăng tính tương tác của độc giả.

Hiện nay, các cơ quan báo chí đều có sự chuyển mình rất mạnh mẽ để đáp ứng xu thế mới. Gần như bất kỳ cơ quan nào cũng đã biết sử dụng AI, Big Data để xây dựng dữ liệu báo chí. Các thể loại báo chí đa nền tảng đã hình thành ở tất cả cơ quan báo chí như infographic, longform, podcast,... giúp tăng tính tương tác, tăng trải nghiệm cho bạn đọc. Các đơn vị cũng đang xây dựng mô hình tòa soạn hội tụ, từ đó phát huy được tối đa năng lực cũng như quy trình sản xuất một tác phẩm báo chí.

Bên cạnh đó là việc ứng dụng công nghệ trong nâng cấp hệ thống cms của báo điện tử với rất nhiều tính năng ưu việt hỗ trợ cho phóng viên, biên tập viên trong sản xuất tin bài. Đặc biệt, trong kỷ nguyên số, vấn đề tương tác của độc giả rất được chú trọng thông qua việc phát triển các app, website, kênh tương tác trên mạng xã hội. Rất nhiều bài báo sau khi được xuất bản trên báo đều đã đưa lên các nền tảng mạng xã hội, thông qua đó tăng tính tương tác. Mạng xã hội cũng là một kênh để nhà báo tìm hiểu nhu cầu của độc giả.

“Tôi cho rằng việc số hóa, chuyển đổi số trong báo chí đã nâng cao hơn nhiều về chất lượng nội dung thông tin cũng như quy trình làm báo, giúp các nhà báo tiếp cận dễ hơn với công nghệ và giúp cho độc giả có nhiều trải nghiệm hơn”, nhà báo Hà Tùng Long cho hay.

Với kinh nghiệm 20 năm công tác trong lĩnh vực báo chí, nhà báo Hà Tùng Long nhìn nhận, khó khăn lớn nhất của nhiều phóng viên hiện nay, đặc biệt ở thế hệ nhà báo kỳ cựu để thích ứng với bối cảnh mới là việc tiếp cận với công nghệ. Rất nhiều nhà báo hiện vừa phải làm việc, vừa học cách tiếp cận với công nghệ. Để theo học được những khóa học về công nghệ hay có phương tiện máy móc hỗ trợ cần nguồn kinh phí rất lớn. Do đó, vẫn còn nhiều nhà báo e dè với việc này.

“Trong khi chuyển đổi số báo chí đang là một quá trình, chưa thực sự đạt được đỉnh cao thì nhà báo vẫn phải vừa học, vừa thực hành, vừa nghiên cứu và tìm hiểu thêm. Tôi đã làm báo 20 năm, tuy nhiên khoảng 5 năm gần đây mới thực sự hòa nhập được vào môi trường của chuyển đổi số trong báo chí, tận dụng nhiều hơn tới công nghệ trí tuệ nhân tạo, Big Data, tiếp cận nhiều hơn với các nền tảng mạng xã hội. Có lẽ nhờ thế mà chúng tôi đã bắt kịp được một số xu hướng báo chí mới trên thế giới, đồng thời có những tác phẩm đúng nghĩa là báo chí đa nền tảng”, nhà báo Hà Tùng Long chia sẻ.

Một khó khăn lớn khác, theo nhà báo Hà Tùng Long là trong một số cơ quan báo chí hiện nay, một số lãnh đạo vẫn chưa thực sự bắt kịp với xu hướng phát triển của công nghệ. Nhiều đơn vị chưa đầu tư thích đáng trong phát triển công nghệ để phóng viên bắt kịp xu hướng mới.

Ngoài ra, việc sử dụng Big Data, AI để phân tích xu hướng bạn đọc, tăng tính tương tác, tăng tính trải nghiệm trong mỗi tác phẩm báo chí cũng cần quá trình, không thể “một sớm một chiều” có thể thực hiện được.

Chủ động đón nhận và thích ứng với tất cả sự biến động trong “kỷ nguyên AI”

Tiến sĩ Lê Thu Hà, Phó Viện trưởng Viện Báo chí - Truyền thông, Học viện Báo chí và Tuyên truyền khẳng định, các thầy cô ở cơ sở đào tạo, cũng như các sinh viên báo chí luôn có tâm thế sẵn sàng, chủ động đón nhận và thích ứng với tất cả sự thay đổi, biến động trong lĩnh vực báo chí - truyền thông.

“Không phải đến thời điểm hiện tại chúng tôi mới có sự chuẩn bị, mà trong suốt thời gian vừa qua nhà trường đã lồng ghép rất nhiều chương trình, môn học và chuyên đề liên quan đến báo chí trong kỷ nguyên số, ở cả hệ đại học, cao học đến tiến sĩ và các chương trình bồi dưỡng.

Chúng tôi cũng thường xuyên rà soát, chỉnh sửa và đổi mới chương trình, đặc biệt về phương pháp giảng dạy của giảng viên và những yêu cầu mới đối với người học, để đào tạo được đội ngũ các nhà báo, nhà truyền thông đáp ứng rất tốt và rất nhanh nhạy với thị trường lao động hiện nay”, Tiến sĩ Lê Thu Hà nói.

Theo đó, Học viện Báo chí và Tuyên truyền rất chú trọng tới việc nâng cao năng lực kỹ năng số cho sinh viên, học viên. Đồng thời, nhấn mạnh việc dù ứng dụng công nghệ tốt tới đâu, thì điều quan trọng nhất với các nhà báo vẫn phải là thái độ, phẩm chất chính trị, trách nhiệm xã hội, đạo đức và tính nhân văn trong nghề nghiệp.

“Chúng ta tận dụng AI, tận dụng công nghệ, nhưng luôn phải nhớ chúng ta là nhà báo và là công dân Việt Nam. Điều AI không thể làm thay nhà báo chính là tư duy sáng tạo, là trách nhiệm và cách ứng xử với công chúng, đồng nghiệp, tòa soạn báo và với xã hội”, Tiến sĩ Lê Thu Hà nhấn mạnh.

Phó Viện trưởng Viện Báo chí - Truyền thông, Học viện Báo chí và Tuyên truyền bày tỏ mong muốn trong thời gian tới, các cơ quan báo chí tiếp tục tạo điều kiện cho sinh viên nhà trường tới cộng tác, thực tế, thực tập; hỗ trợ công tác đào tạo và rèn kỹ năng thực tiễn để các em vững vàng hơn, tiếp cận với nghề nghiệp gần hơn, thích ứng với nền báo chí trong kỷ nguyên số.

Nhà báo Hà Tùng Long, Báo Nông thôn Ngày nay/Dân Việt khẳng định việc ứng dụng công nghệ là xu hướng tất yếu không chỉ của báo chí Việt Nam, mà của báo chí thế giới.

“Tôi mong những người làm báo sẽ nỗ lực để tiếp cận nhiều hơn nữa với các nền tảng công nghệ. Đồng thời, mong các cơ quan quản lý Nhà nước có chính sách để nhà báo thuận lợi hơn trong việc tiếp cận công nghệ và tác nghiệp, cũng như nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống, làm cho đời sống báo chí thực sự sôi động, hiện đại và văn minh”, nhà báo Hà Tùng Long bày tỏ.