Góp ý kiến với dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi)

Bài cuối: 4 vấn đề chi phối

 Ts. Bùi Ngọc Thanh - Nguyên Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội

Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) có nhiều vấn đề cụ thể, chi tiết nhưng ngoài 4 vấn đề chung đã được trình bày, xin chỉ góp ý thêm 4 vấn đề liên quan, “chi phối” đến nhiều vấn đề khác. 

Về bổ sung chế độ trợ cấp hưu trí xã hội

Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đã bổ sung chế độ trợ cấp hưu trí xã hội (toàn bộ Chương III). Như đã nói, trợ cấp hưu trí xã hội, bản chất không phải là một chế độ bảo hiểm xã hội (BHXH) theo nguyên tắc đóng - hưởng, nếu đưa người hưởng chế độ này vào đối tượng điều chỉnh của Luật sẽ làm thay đổi bản chất của chính sách BHXH.

Bài cuối: 4 vấn đề chi phối -0
Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đề xuất bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội để hình thành hệ thống Bảo hiểm xã hội đa tầng. Nguồn: ITN

Chế độ trợ cấp hưu trí xã hội hiện nay đã có trong chính sách Bảo trợ xã hội: người cao tuổi từ 80 tuổi trở lên mà không có lương hưu, không có trợ cấp thường xuyên khác thì được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội 360 nghìn đồng/tháng. Dự thảo Luật dự kiến, đưa mức trợ cấp này lên 500 nghìn đồng/tháng và giảm tuổi người được hưởng từ 80 tuổi xuống 75 tuổi. Nếu thực hiện được thì đây là một bước cải thiện đời sống vật chất đáng kể cho khoảng 1 triệu người cao tuổi nữa (những người này khi còn tuổi lao động, họ làm việc ở khu vực không có quan hệ lao động và phần đông là ở nông thôn, họ không có chế độ nghỉ hưu, vì vậy quy định “đủ tuổi nghỉ hưu” đối với họ tại Điều 27 của dự thảo Luật là không thực tế, vì thế chỉ nên quy định là hết tuổi lao động theo quy định của pháp luật lao động).

Mặt khác cần quy định chặt chẽ hơn điều kiện được hưởng chính sách, vì có những ông, bà có con, cháu làm ăn phát đạt (nhiều trường hợp là doanh nhân, chủ doanh nghiệp lớn, “đại gia” thu nhập rất cao), dư sức phụng dưỡng cha, mẹ, ông, bà đầy đủ... Ngược lại, tuổi thọ trung bình của dân ta đã đạt 73,6 tuổi, nhưng bình quân tuổi sống khỏe mạnh chỉ đạt 64 tuổi (trong đó nam giới chỉ 63,2 tuổi). Do vậy, những người ốm yếu, thiếu ăn mà phải đợi hơn chục năm đến 75 tuổi mới có chút trợ cấp hưu trí xã hội lại cũng là vấn đề lớn phải nghiên cứu tiếp để có thể giảm tuổi hơn nữa, tiến tới phù hợp với độ tuổi sống khỏe mạnh... Trở lại vấn đề, khi đã chuẩn hóa đối tượng được hưởng, chúng ta tin chắc đa số người dân đều ủng hộ sự đổi mới chế độ trợ cấp này (nâng mức hưởng và hạ tuổi được hưởng) nếu như ngân sách nhà nước bảo đảm được. Rất hoan nghênh việc đổi mới tích cực này, nhưng đề nghị vẫn giữ chế độ trợ cấp hưu trí xã hội ở chính sách Bảo trợ xã hội (chứ không phải chính sách BHXH).     

Về mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc

Đây là vấn đề chắc chắn phải thực hiện nghiêm túc theo tinh thần Nghị quyết số 28-NQ/TW Hội nghị Trung ương 7 khóa XII với lộ trình hợp lý.      

Tại Điều 3 dự thảo Luật đã bổ sung 5 loại đối tượng, trong đó 2 loại đối tượng đầu là chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh (khoảng 2 triệu hộ)người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp tại công ty và công ty mẹ, người quản lý, điều hành hợp tác xã, bổ sung 2 loại đối tượng này vào diện bắt buộc tham gia BHXH là hợp lý, có tính khả thi. Còn 3 loại đối tượng: người làm việc không trọn thời gian; người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố; người lao động làm việc không giao kết hợp đồng hoặc thỏa thuận thì cần xem xét kỹ lưỡng hơn, trên tinh thần, nếu đối tượng nào có việc làm thường xuyên, có thu nhập ổn định cao hơn hẳn so với mức đóng BHXH thì mới đưa vào diện bắt buộc tham gia BHXH (theo nguyên tắc đóng - hưởng).     

Về điều kiện hưởng lương hưu (Điều 71)

Khoản 1, Điều 71 của dự thảo Luật quy định thời gian người lao động đóng bảo hiểm xã hội từ đủ 15 năm trở lên nếu đáp ứng các điều kiện quy định tại Điều này thì được hưởng lương hưu (giảm thời gian đóng từ 20 năm xuống 15 năm, đây là điều kiện quan trọng có sức hấp dẫn đối với người tham gia BHXH).

Tuy nhiên, cần nghiên cứu kỹ tác động hai chiều (thuận, nghịch) của quy định này để xử lý hợp lý khi thực hiện. Chiều thuận, là sẽ tạo thêm sức hút người lao động tham gia BHXH (những người ngoài 40 tuổi mới có việc làm ổn định, những người bị gián đoạn việc làm, gián đoạn thời gian đóng BHXH được cộng dồn). Do vậy, số người tham gia BHXH sẽ tăng lên đáng kể.

Chiều ngược lại là, nếu không có cơ chế quản lý, kiểm soát chặt chẽ về lao động, người chưa tham gia BHXH thì có thể xảy ra tình trạng, người lao động đi làm sớm, nhưng mãi tới trên dưới 40 tuổi mới tham gia BHXH. Mặt khác, do giảm đáng kể số năm đóng BHXH nên khi nghỉ hưu, lương hưu thực lĩnh sẽ thấp, nhất là những người khi còn làm việc có mức lương quá thấp.

Ở đây, có vấn đề cần nghiên cứu tiếp: Một trong những nhược điểm của Luật BHXH hiện hành là không thể thực hiện được nguyên tắc chia sẻ trong các chế độ BHXH dài hạn (hưu trí, tử tuất), dẫn đến tình trạng hiện nay, người lĩnh lương hưu (tham gia BHXH bắt buộc) cao nhất tới hơn 124,7 triệu đồng/tháng, còn người hưởng thấp nhất chỉ có trên dưới 2,0 triệu đồng/tháng. Vậy trong Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) cần nghiên cứu, khắc phục khiếm khuyết này (có thể xử lý ngay tại Điều 73 của dự thảo Luật - Mức lương hưu hằng tháng - thấp nhất bằng 45%, cao nhất 75%, các tỷ lệ này có thể quy định xê dịch theo hướng có lợi cho người trước khi nghỉ hưu có mức lương quá thấp.

Quy định, thời gian đóng BHXH giảm từ 20 năm xuống 15 năm (thì được hưởng lương hưu) ở khoản 1, Điều 71 nhưng ở Điều 73, Điều 77 và một số Điều khác của dự thảo Luật vẫn giữ thời gian đóng là 20 năm, đề nghị Chính phủ cho rà soát lại để có quy định nhất quán.        

Về quy định Bảo hiểm xã hội một lần

Điều 77 của dự thảo Luật quy định BHXH một lần. Theo chuyên gia của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) thì trên thế giới cho đến nay rất ít nước có chế độ BHXH một lần, vì vậy cũng chưa có kinh nghiệm nào đáng kể để Việt Nam tham khảo... Nếu BHXH một lần chỉ áp dụng trong hai trường hợp (người mắc bệnh hiểm nghèo và người ra định cư ở nước ngoài như có nước đã thực hiện) trong khi quy định hiện hành của chúng ta là khá “hào phóng” với nhiều trường hợp thì việc điều chỉnh lại cho hợp lý hơn cũng khá phức tạp. Để sửa đổi vấn đề này phù hợp với thực tế (vừa ổn định chính sách, chế độ, vừa bảo đảm được quyền lợi hợp pháp, chính đáng của người tham gia BHXH) thì cần tổng kết thực tiễn, đánh giá kỹ tác động của chính sách (trong đó cần xác định rõ nguyên nhân tình trạng “ồ ạt” rút BHXH một lần, nhất là ở phía Nam) để có phương án tối ưu nhất.

Theo quy định tại khoản 1 Điều 77 của dự thảo Luật, điểm đ chia làm hai phương án mà “lát cắt” là thời gian trước và sau khi Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực thi hành. Thực tế sẽ diễn ra đúng như vậy (nhiều người đã tham gia BHXH trước khi có luật sửa đổi và sẽ có người bắt đầu tham gia từ khi có luật sửa đổi, do đó Luật này phải quy định bao gồm cả 2 loại đối tượng (trước và sau), chỉ có khác là mức hưởng khác nhau (thì sẽ giải quyết bằng nguyên tắc đóng - hưởng, công bằng và bình đẳng). Đồng thời phải tăng cường mạnh mẽ, nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác tuyên truyền, vận động mọi người dân tham gia BHXH.

Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) rất quan trọng và thiết thực, có liên quan trực tiếp đến toàn bộ lao động xã hội, người sử dụng lao động đang làm việc và những người đã kết thúc quá trình lao động - nghỉ hưu, nghỉ theo các chế độ. Vì vậy, cùng với các kiến nghị đã trình bày ở từng điểm, xin đề nghị: Sau khi Chính phủ trình, Quốc hội thảo luận, dự thảo Luật cần được tiếp thu, chỉnh lý hoàn thiện, nâng tầm chất lượng lên mức cao nhất có thể. 

Quốc hội và Cử tri

Ảnh minh họa
Chính sách và cuộc sống

Yêu cầu cấp bách

Phát biểu khai mạc Phiên họp thứ 40 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị khẩn trương chuẩn bị các điều kiện, rút ngắn thời gian khâu chuẩn bị văn bản hướng dẫn để đưa các luật, nghị quyết được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ Tám đi vào thực tiễn nhanh nhất, hiệu quả nhất, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Đây là yêu cầu cấp bách trong bối cảnh nền kinh tế đang cần những động lực mới để phục hồi và phát triển sau những khó khăn và thách thức kéo dài.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải điều hành phiên họp
Diễn đàn Quốc hội

Cân nhắc tiêu chí xác định mức hỗ trợ doanh nghiệp, tránh phát sinh cơ chế “xin - cho”

Nhấn mạnh xây dựng Nghị định quy định về thành lập, quản lý và sử dụng Quỹ Hỗ trợ đầu tư nhằm kiến tạo môi trường đầu tư thuận lợi, thu hút, khuyến khích tất cả các loại hình doanh nghiệp, thành phần kinh tế đóng góp cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn yêu cầu, việc quản lý, hỗ trợ Quỹ phải bảo đảm chặt chẽ, tránh tình trạng mất cân đối giữa khả năng đáp ứng của Quỹ với tổng số tiền cần hỗ trợ; nghiên cứu quy trình đánh giá để hỗ trợ chi phí một cách minh bạch, khách quan.

Ảnh minh họa
Chính sách và cuộc sống

Cần chế tài đủ mạnh

Bảo đảm kỷ luật, kỷ cương trong công tác xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật dù được quan tâm nhưng thời gian qua vẫn để lọt những văn bản có nội dung trái pháp luật. Tuy vậy, việc xử lý trách nhiệm đối với tập thể, cá nhân thời gian qua mới “thực hiện dưới hình thức phê bình, kiểm điểm, rút kinh nghiệm hoặc không xét thi đua, khen thưởng cuối năm”.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn
Quốc hội và Cử tri

Quốc hội gương mẫu đi đầu trong hoàn thiện thể chế

"Quốc hội đã và đang chủ động chuyển từ tư duy quản lý sang kiến tạo, tăng cường giám sát, cải cách thủ tục hành chính; giảm chi phí, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, người dân, xác định trách nhiệm gương mẫu đi đầu trong hoàn thiện thể chế, nâng cao "tuổi thọ" các luật; thực hiện tinh gọn bộ máy trong thời gian tới", Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh tại Phiên họp sáng 10.12 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Nên có tiêu chí cụ thể
Chính sách và cuộc sống

Nên có tiêu chí cụ thể

Theo văn bản tổng hợp, giải đáp các vấn đề dư luận quan tâm trong tháng 11, trong đó có việc đánh thuế bất động sản của Bộ Tài chính thì để hạn chế tình trạng đầu cơ bất động sản, gần đây Bộ Xây dựng đã đề xuất giải pháp đánh thuế với người sở hữu từ 2 nhà, đất trở lên. Bộ Tài chính đồng thuận và sẽ nghiên cứu phương án mà Bộ Xây dựng đề xuất.

Mở ra cơ hội và thời kỳ hợp tác mới trong quan hệ Việt Nam - Singapore, Việt Nam - Nhật Bản
Diễn đàn Quốc hội

Mở ra cơ hội và thời kỳ hợp tác mới trong quan hệ Việt Nam - Singapore, Việt Nam - Nhật Bản

Với hơn 50 hoạt động của Chủ tịch Quốc hội và của các bộ, ngành, địa phương tham gia Đoàn với các đối tác của bạn, chuyến thăm của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và Phu nhân cùng Đoàn đại biểu cấp cao Quốc hội Việt Nam đã thành công rất tốt đẹp, đạt nhiều kết quả thực chất, toàn diện, trên các kênh Đảng, Quốc hội, Chính phủ, giao lưu nhân dân và các trụ cột của quan hệ Đối tác chiến lược với Singapore và Đối tác chiến lược toàn diện với Nhật Bản. Thông qua chuyến thăm, đã mở ra nhiều định hướng, cơ hội và thời kỳ hợp tác mới trong quan hệ hợp tác Việt Nam - Singapore, Việt Nam - Nhật Bản.

ĐBQH Phạm Thị Thanh Mai phát biểu tại hội trường
Lập pháp

Xử lý nghiêm các hành vi thao túng thị trường chứng khoán

Theo đánh giá của ĐBQH Phạm Thị Thanh Mai (Hà Nội), hiện nay, việc sử dụng các công nghệ thông tin hiện đại để thực hiện các hành vi thao túng thị trường chứng khoán đang diễn ra phổ biến. Do đó, đại biểu đề xuất cần nghiên cứu quy định để bảo đảm khả năng bao quát các hành vi được thực hiện bởi nhiều công cụ khác nhau.

ĐBQH Nguyễn Phương Thuỷ phát biểu tại hội trường
Ý kiến đại biểu

Tăng tính công khai, minh bạch trong quyết định các nội dung về đầu tư

Đánh giá dự án Luật Đầu tư công (sửa đổi), ĐBQH Nguyễn Phương Thủy (Hà Nội) cho rằng, cần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong dự thảo luật. Trong đó, cần tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát, tăng tính công khai, minh bạch trong quyết định các nội dung về đầu tư cũng như tăng cường trách nhiệm giải trình của các cơ quan được giao thẩm quyền quyết định.

Phó Chủ tịch Quốc hội điều hành phiên thảo luận
Diễn đàn Quốc hội

Cần có cơ chế khai thác, sử dụng hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật cần xác định rõ hơn vai trò của tiêu chuẩn tự nguyện và quy chuẩn bắt buộc trong từng lĩnh vực cụ thể. Nêu đề xuất này, các đại biểu Quốc hội cho rằng, quy định như vậy sẽ giúp doanh nghiệp và các tổ chức dễ dàng trong triển khai thực hiện, tránh lạm dụng hoặc áp đặt các tiêu chuẩn không phù hợp gây lãng phí nguồn lực.

Quốc hội cho ý kiến với dự thảo Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp - Hồ Long
Diễn đàn Quốc hội

Đẩy mạnh phân cấp, tạo chủ động cho doanh nghiệp nhà nước

Dự thảo Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp đã có những quy định để tiếp tục phân cấp mạnh hơn cho cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn và doanh nghiệp. Tuy nhiên, một số đại biểu Quốc hội đề nghị, cần tiếp tục rà soát, hoàn thiện dự thảo Luật theo hướng đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tạo chủ động, phát huy tính năng động, sáng tạo của doanh nghiệp nhà nước.

Đại biểu Đỗ Thị Lan phát biểu thảo luận về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Địa chất và khoáng sản.
Hoạt động của Đoàn ĐBQH

Hoàn thiện các quy định về quản lý, khai thác khoáng sản

Là những người đại diện cho cử tri, Nhân dân Quảng Ninh - địa phương có tiềm năng thế mạnh về tài nguyên, khoáng sản và từ chính những vướng mắc trong hệ thống pháp luật liên quan đến lĩnh vực này, tại Kỳ họp thứ Tám, các ĐBQH tỉnh đã tham gia nhiều ý kiến tâm huyết nhằm hoàn thiện các quy định của dự án Luật Địa chất và khoáng sản.

Đoàn ĐBQH tỉnh kiểm tra khu vực sạt trượt đất đá trên diện rộng do ảnh hưởng của bão số 3 tại phường Quang Hanh, TP Cẩm Phả
Hoạt động của Đoàn ĐBQH

Hướng đến những chuyển biến rõ nét trong thực tiễn

Để có được nguồn tư liệu, thông tin hết sức phong phú, giàu tính thực tiễn mang đến nghị trường Kỳ họp thứ Tám, Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ninh đã có những bước chuẩn bị hết sức kỹ lưỡng, nhất là hoạt động khảo sát và lắng nghe, tiếp thu thấu đáo những tâm tư, nguyện vọng của cử tri, nhân dân.

Các ĐBQH tỉnh Quảng Ninh tại Kỳ họp thứ Tám, Quốc hội Khóa XV
Hoạt động của Đoàn ĐBQH

Gửi trọn niềm tin

Từ những đóng góp tích cực của Đoàn ĐBQH tỉnh tại Kỳ họp thứ Tám vừa qua, cử tri các địa phương trong tỉnh Quảng Ninh đều chung một mong mỏi, các nội dung được thông qua tại kỳ họp, nhất là một số dự án Luật, nghị quyết có tác động ảnh hưởng sâu tới đời sống các tầng lớp nhân dân sẽ sớm đi vào cuộc sống.

Phó trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ninh Nguyễn Thị Thu Hà
Diễn đàn Quốc hội

Kỳ vọng những quyết sách tạo động lực phát triển đất nước

Tiếp nối và phát huy tinh thần đổi mới, trách nhiệm trước đất nước, trước cử tri Nhân dân, tại Kỳ họp thứ Tám vừa diễn ra, Quốc hội Khóa XV đã tập trung trí lực xem xét, quyết định khối lượng công việc rất lớn, trong đó có nhiều vấn đề khó, phức tạp, liên quan đến nhiều ngành, lĩnh vực và đòi hỏi cấp thiết của thực tiễn. Trao đổi với Báo Đại biểu Nhân dân, Phó trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ninh NGUYỄN THỊ THU HÀ cho biết, cùng với tập thể Quốc hội, Đoàn ĐBQH tỉnh đã tích cực tham gia và có nhiều đóng góp vào thành công chung của Kỳ họp.

Samsung là một trong những doanh nghiệp Hàn Quốc đầu tư vào Việt Nam nhiều nhất trong thời gian qua
Quốc hội và Cử tri

Niềm tin của nhà đầu tư!

Hôm nay, khi bắt đầu sự kiện, tôi cứ ngỡ đã 2 năm trôi qua, nhưng Thủ tướng Phạm Minh Chính nhắc tôi rằng mới chỉ 13 tháng trước. Kể từ khi Thủ tướng đến thăm NVIDIA tại Thung lũng Silicon (Hoa Kỳ), với rất nhiều nhiệt huyết và sự tin tưởng, Thủ tướng đã thuyết phục tôi rằng Việt Nam nên là ngôi nhà tương lai của NVIDIA. Con người Việt Nam, những cơ hội tại Việt Nam là lý tưởng để đầu tư ngay hôm nay.