Bài 2: Việt Nam xác lập chủ quyền gần 5 thế kỷ trước

>> Bài 1: Luận cứ lịch sử và pháp lý

Liên hệ về địa lý, lịch sử

Thế kỷ XVI, các nhà hàng hải Bồ Đào Nha trong hành trình khám phá thế giới và tìm kiếm thị trường khi đi qua Biển Đông có ghi chép và vẽ bản đồ đảo và quần đảo trong vùng biển này. 2 bản đồ sớm nhất xuất bản ở phương Tây do Bartholomen Velho và João de Lisboa - người Bồ Đào Nha vẽ năm 1560. Thập niên 90 thế kỷ XVI có thêm nhiều bản đồ được công bố như Barthlomen Lasso vẽ 2 bản đồ vào các năm 1590 và 1592 - 1594, Petrus Plancius vẽ năm 1592, Van Langren vẽ năm 1595 rất toàn diện và chi tiết về khu vực Đông Á…

Thế kỷ XVII - XX, hàng loạt bản đồ tiếp tục được công bố ở châu Âu và Bắc Mỹ khi nhận thức về Biển Đông và các đảo trong vùng biển này của người phương Tây ngày càng phong phú và sát thực. Trong đó, thế kỷ XVII ở phương Tây xuất hiện thêm nhiều bản đồ có hình vẽ quần đảo Hoàng Sa với các tên gọi: Parcels, Paracels, Paracel Islands… và ghi nhận mối liên hệ giữa quần đảo này với lãnh thổ Việt Nam lúc đó. Như ngoài biển, quần đảo Hoàng Sa họ gọi là Paracel, thì trong bờ thuộc miền Trung Việt Nam người ta ghi là Costa de Paracel hoặc là nếu ngoài biển ghi là chữ Pracel (chữ Bồ Đào Nha) thì trong bờ miền Trung ghi tương ứng là Costa de Pracel. Thế kỷ XVII, XVIII ghi nhận sự xuất hiện ngày càng nhiều bản đồ liên quan đến chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, ngoài của Pháp, Đức, Bỉ... là nhiều bản đồ của Anh và Mỹ.

Dựa trên các bản đồ mà chúng tôi sưu tầm, có thể thấy điểm thống nhất trong cách thể hiện, gồm phần đặt tên và chú giải trên bản đồ. Khi vẽ tọa độ các quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa mà phương Tây gọi bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau, họ chỉ dẫn ra những liên hệ về mặt địa lý, lịch sử giữa hai quần đảo này đối với vùng đất bây giờ thuộc lãnh thổ Việt Nam.

Bản đồ Carte de Costes de Cochinchine, Tunquin et partie de celles de la Chine do Kaart van de Kusten thực hiện năm 1754

Giá trị khoa học và pháp lý rất cao

Trong số tư liệu sưu tầm, có hai bản đồ khẳng định chắc chắn quần đảo Hoàng Sa là của Việt Nam được xuất bản nửa đầu thế kỷ XIX. Thứ nhất, bản đồ Partie de la Cochinchine nằm trong bộ Atlas Universel do nhà địa lý học Philippe Vandemaelen - người sáng lập Viện Địa lý Hoàng gia Bỉ - xuất bản năm 1827 tại Bruxelles. Chữ Partie trong tiếng Pháp nghĩa là một phần, một bộ phận còn Cochinchine chỉ vương quốc Đàng Trong tức xứ Nam kỳ. Điểm quan trọng nhất là bản đồ có hình vẽ quần đảo Paracels nằm trong vùng biển có vĩ độ từ 160 đến 170, kinh độ từ 1.090 đến 1.110, gồm các đảo: I. Pattles (đảo Hoàng Sa), I. Dccan (đảo Duncan, tức đảo Quang Hòa), Tree I. (đảo Cây), I. Lincoln (đảo Lincoln), Triton (nhóm đảo Tri Tôn), Rocher au dessus de l’eau (khu vực Đá Bông Bay)… Vị trí các đảo, đá, nhóm đảo thuộc Paracels trên bản đồ này tương đối chính xác so với tọa độ thực tế hiện nay. Bên phải hình vẽ Paracels là bảng hình chữ nhật đề dòng chữ Empire d’An-nam, tức Đế chế An Nam, giới thiệu tóm tắt bằng tiếng Pháp các tiểu mục: Phisique (Hình thế), Politique (Thể chế chính trị), Statistique (Thống kê) và Minéralogie (Khoáng vật).

Với cách đặt tên bản đồ, cách thể hiện chú dẫn trên bản đồ như vậy chứng tỏ Vương quốc An Nam khi ấy có mối liên hệ về lịch sử, địa dư đối với Paracels. Phối hợp với tư liệu thư tịch đương thời phương Tây chỉ dẫn Paracel tức là Cát Vàng, là tên khi ấy người Việt Nam đặt cho quần đảo này, nói lên rằng những bản đồ của phương Tây ghi nhận Việt Nam đã thực hiện chủ quyền đối với Hoàng Sa và Trường Sa. Ngoài ra, bản đồ này lại nằm trong bộ bản đồ thế giới do nhà địa lý học phương Tây biên soạn từ đầu thế kỷ XIX, được Viện Địa lý Hoàng gia Bỉ xuất bản chính thức nên có giá trị khoa học và pháp lý rất cao.

Thứ hai là An Nam đại quốc họa đồ do Giám mục người Pháp Jean Louis Taberd vẽ in trong từ điển Latin - An Nam xuất bản năm 1838. Trên bản đồ này vẽ 9 dấu chấm nhỏ tượng trưng cho quần đảo Hoàng Sa, có tọa độ gần đúng với thực tế, kèm theo dòng chú thích “Paracel seu Cát Vàng” (Paracel tức là Cát Vàng). Nghĩa là thống nhất cách gọi với các tấm bản đồ khác.

Như vậy, ngoài những sự kiện lịch sử đã được chứng thực, cùng với các nguồn tư liệu thành văn được ghi chép bởi nhiều ngôn ngữ khác nhau, thì những tấm bản đồ cổ của phương Tây đã chứng minh ít nhất trong gần 5 thế kỷ trước, Việt Nam đã xác lập chủ quyền quốc gia đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Đây chính là nguồn tư liệu quý, phối hợp với các tư liệu lịch sử đương thời sẽ tạo ra bộ chứng cứ khá đầy đủ chứng minh người Việt Nam khám phá, thực thi chủ quyền và đặt tên cho các quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Mà khi tiến hành các bộ hồ sơ pháp lý thì đấy cũng là tài liệu tham khảo và bằng chứng chứng minh xác đáng.