Để hoàn thành được mục tiêu ấy, khối lượng công việc khổng lồ cùng với nhiều thách thức, từ thể chế cần phải rà soát, đồng bộ, bộ máy cồng kềnh đến số lượng cán bộ, công chức đông, việc sắp xếp, bố trí nhân sự và bảo đảm quyền lợi chính đáng của cán bộ, công chức cũng như xử lý các vấn đề về tài sản công. Sự thống nhất về nhận thức đến hành động, quyết tâm chính trị mạnh mẽ và sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị. Đặc biệt là sự đồng lòng, nhất trí cao của các tầng lớp nhân dân sẽ là “chìa khóa” để vượt qua những “điểm nghẽn”, hoàn thành mục tiêu tinh gọn bộ máy như tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25.10.2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XII về “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”.
Tất yếu phải sắp xếp
Việt Nam chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp (kinh tế thời chiến) sang “nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế; kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo” (Hiến pháp 2013). Trước đây, trong thời kỳ chiến tranh, bao cấp chưa tiến hành cải cách hành chính được vì những lý do lịch sử: tất cả vì tiền tuyến, thời kỳ đó những nhu cầu mang tính xã hội còn ít ỏi (kinh doanh, sổ đỏ, xây dựng nhà ở, thu hút đầu tư... còn chưa có), đời sống nhân dân khó khăn cho đến khi bước vào thời kỳ đổi mới xuất hiện và phát triển nhiều nhu cầu… Bộ máy hành chính cồng kềnh với các thủ tục quan liêu, chồng chéo trước đây đã cản trở sự phát triển kinh tế, không khuyến khích doanh nghiệp đổi mới sáng tạo để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế.
Vấn đề cải cách bộ máy nhà nước là chủ trương xuyên suốt, nhất quán của Đảng ta qua nhiều nhiệm kỳ chèo lái con thuyền cách mạng của dân tộc Việt Nam. Điển hình trong số đó là năm 2015, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 39-NQ/TW "Về tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức"; tháng 10.2017, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XII đã ban hành Nghị quyết số 18-NQ/TW “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”.
Sau gần 8 năm thực hiện Nghị quyết 18 cho thấy hệ thống tổ chức của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội từng bước được đổi mới; chức năng, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác của từng tổ chức được phân định, điều chỉnh hợp lý hơn, từng bước đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền và phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Tuy nhiên, tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị ở Việt Nam vẫn còn cồng kềnh, nhiều tầng nấc trung gian, nhiều đầu mối, chồng chéo, hiệu lực, hiệu quả hoạt động chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ ngày càng cao.
Đánh giá tổng kết việc thực thi Nghị quyết số 18 NQ/TW chỉ ra rằng “chi thường xuyên cho bộ máy chiếm tới gần 70% tổng chi ngân sách nhà nước (trong khi con số này ở nhiều nước chỉ khoảng 48 - 50%), nguồn chi cho bộ máy nhà nước đã chiếm tới 2/3 tổng chi ngân sách, không còn đủ nguồn lực để đầu tư phát triển, an sinh xã hội... Tổ chức bộ máy trở thành gánh nặng cho ngân khố quốc gia, trong khi hiệu năng hiệu lực, hiệu quả của bộ máy vẫn còn nhiều vấn đề bất cập khiến đất nước khó vươn mình. Đúng như Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh tại buổi gặp mặt các nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước, cán bộ lão thành tiêu biểu, đại biểu trí thức, nhà khoa học, văn nghệ sĩ các tỉnh, thành phía Nam nhân dịp Xuân Ất Tỵ “phải rất ưu tiên là bộ máy phải tinh gọn lại thì mới cất cánh được, mới bay cao, bay xa được, chứ nặng quá thì rất khó khăn...”.
“Thông tin từ nguyên Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Lê Doãn Hợp: ở Việt Nam chúng ta cứ 10 người dân phải nuôi 1 cán bộ hưởng lương từ ngân sách, trong khi ở Nhật Bản 700 người dân nuôi 1 cán bộ hưởng lương từ ngân sách. Gánh nặng từ ngân sách chi cho bộ máy hành chính quá lớn, nhất là chi thường xuyên, đó là chưa kể đến các chi phí phi chính thức được hô biến nhằm hợp pháp hóa về mặt hồ sơ, chứng từ như tiếp khách, các khoản đối ngoại... Việc sắp xếp và cải cách bộ máy trúng, đúng và hợp lòng dân. Cử tri chúng tôi đồng tình và ủng hộ cao quyết tâm chính trị của Đảng, Nhà nước, đứng đầu là Tổng Bí thư Tô Lâm và mong chờ những chuyển biến rõ nét từ cuộc cách mạng này” - cử tri Lê Kim Hùng, huyện Hưng Nguyên, Nghệ An bày tỏ.
Quyết tâm chính trị lớn
Có hai mục tiêu lớn của cuộc cách mạng sắp xếp, tinh gọn bộ máy chính là tăng trưởng kinh tế và nâng cao đời sống nhân dân. Kết luận số 126-KL/TW ngày 14.2.2025 và Kết luận số 127-KL/TW ngày 28.2.2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư cùng nội dung sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, tiếp tục sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã. Tuy nhiên, có thể thấy rõ nét quyết tâm cao trong việc sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, tiếp tục sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã tại Kết luận số 127 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư. Nếu như Kết luận 126 dừng lại ở định hướng, nghiên cứu thì Kết luận 127 là lập Đề án, đề ra lộ trình chi tiết. Về tiến độ, Kết luận 126 báo cáo Ban Chấp hành Trung ương vào quý III.2025 còn Kết luận 127 đã rút ngắn lại báo cáo Ban Chấp hành Trung ương trước ngày 7.4.2025.
“Tại Mục 7 Kết luận số 127-KL/TW, Bộ Chính trị, Ban Bí thư chỉ đạo tạm dừng tổ chức đại hội đảng bộ cấp xã, cấp huyện; sau Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị sẽ có chỉ đạo, hướng dẫn cụ thể. Chỉ trong vòng có 14 ngày mà sự chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã có những sự thay đổi. Qua so sánh thấy rõ ràng quyết tâm sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, tiếp tục sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã. Trong đó, chỉ đạo tạm dừng tổ chức đại hội Đảng bộ cấp xã, cấp huyện... là quyết định đúng đắn, kịp thời, góp phần tiết kiệm tiền của, thời gian, công sức chuẩn bị. Tuy nhiên, trong thực tế vẫn có một số địa phương đã tổ chức Đại hội Đảng bộ. Do đó, thiết nghĩ Bộ Chính trị, Ban Bí thư và cấp trên có sự chỉ đạo cụ thể phương án xử lý đối với những địa phương này” - ông Phan Đình Thắng, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy phường Bắc Hồng, thị xã Hồng Lĩnh kiến nghị.
Mối quan tâm lớn nhất hiện nay của cả hệ thống chính trị và các tầng lớp nhân dân chính là việc thực hiện Kết luận số 127-KL/TW. “Chìa khóa” của sự phát triển chính là bộ máy tổ chức hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Để cuộc cách mạng này thành công, ngoài quyết tâm chính trị cao thì rất cần sự vào cuộc, đồng hành của các tầng lớp nhân dân, trong đó trước hết, trên hết, trực tiếp là đội ngũ cán bộ, công chức.
