Góp ý kiến với dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi)

Bài 1: Thể chế hóa đầy đủ nguyên tắc của bảo hiểm xã hội, bảo đảm tính khoa học, thực tiễn

Ts. Bùi Ngọc Thanh - Nguyên Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội

Lời Tòa soạn: Luật Bảo hiểm xã hội hiện hành được Quốc hội khóa XIII thông qua tại Kỳ họp thứ Tám. Sau gần 7 năm thi hành, Luật đã góp phần tích cực trong việc bảo đảm các quyền lợi chính đáng, hợp pháp của người lao động, người sử dụng lao động thông qua các chế độ bảo hiểm xã hội ngắn hạn cũng như dài hạn. Song với sự xuất hiện nhiều tình huống mới, nhất là hậu Covid-19, thì nhiều nội dung không còn phù hợp. Việc Quốc hội quyết định sửa đổi Luật là một yêu cầu thiết thực, tất yếu.

Báo Đại biểu Nhân dân giới thiệu loạt bài của TS. Bùi Ngọc Thanh, nguyên Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội về dự thảo Luật:

Sau một năm (tính từ ngày 6.7.2022 khi Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định số 799/QĐ-TTg phân công cơ quan chủ trì soạn thảo đến 31.7.2023, Chính phủ trình dự án Luật sang Quốc hội) với bộ tài liệu gồm dự thảo Luật ngày 28.7.2023 và các văn bản khác tương đối đầy đủ theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật hiện hành. Đó là tinh thần tích cực, nỗ lực, cố gắng rất lớn của Chính phủ, của cơ quan soạn thảo.

Cân nhắc kỹ việc chuyển một bộ phận đối tượng bảo trợ xã hội làm đối tượng điều chỉnh của dự thảo Luật

Về phạm vi điều chỉnh, do dự thảo Luật có sự thay đổi lớn về phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng, trong đó có việc đưa trợ cấp hưu trí xã hội vào nội dung bảo hiểm xã hội làm cho một số chương, mục, điều, khoản không nhất quán về khái niệm, khó thống nhất về nội dung.

Hệ thống an sinh xã hội Việt Nam hiện tại gồm 3 khối chính sách lớn, gồm: Bảo hiểm xã hội (BHXH); Bảo trợ xã hội (trợ giúp xã hội, cứu trợ xã hội); ưu đãi xã hội. Ba khối chính sách có đối tượng thụ hưởng chính sách rất khác nhau. Trong chính sách BHXH, người thụ hưởng là người lao động, người sử dụng lao động (thuộc khu vực có quan hệ lao động) có tham gia BHXH, nguồn quỹ cơ bản là do đóng góp của người tham gia BHXH. Trong chính sách bảo trợ xã hội, người thụ hưởng chủ yếu là người bị lâm vào cảnh rủi ro, bất hạnh, nghèo đói, người khuyết tật... vì nhiều nguyên nhân khác nhau (họ chủ yếu thuộc khu vực không có quan hệ lao động), nguồn quỹ bảo trợ xã hội là từ ngân sách nhà nước và huy động từ cộng đồng. Trong chính sách ưu đãi xã hội, đối tượng thụ hưởng là người có công với đất nước, nguồn quỹ chủ yếu từ ngân sách nhà nước.

Như vậy, ranh giới rất rõ ràng, BHXH thì đã có Luật; ưu đãi xã hội (người có công) đã có Pháp lệnh; chỉ còn bảo trợ xã hội, dự kiến sẽ xây dựng thành luật. Và, việc đưa một nhóm đối tượng bảo trợ xã hội làm đối tượng điều chỉnh của Luật BHXH (sửa đổi) là không hợp lý, không bảo đảm tính thống nhất mọi mặt (khái niệm, nội dung...) trong một văn bản luật. Hơn nữa, mong muốn xã hội ổn định, thì trước hết chính sách, pháp luật phải ổn định như đã ghi rõ trong Văn kiện Đại hội XIII của Đảng.

Vì vậy, đề nghị Chính phủ xem xét, cân nhắc kỹ việc chuyển một bộ phận đối tượng bảo trợ xã hội làm đối tượng điều chỉnh của Luật BHXH (sửa đổi).

Về thể chế hóa quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, ở nhiều chương, điều của dự thảo Luật đã thể hiện được nội dung của Nghị quyết số 28-NQ/TW Hội nghị Trung ương 7 khóa XII của Đảng về cải cách chính sách BHXH. Tuy nhiên, do đưa thêm một bộ phận đối tượng bảo trợ xã hội vào làm đối tượng BHXH, nên dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) không thể hiện được nguyên tắc đóng - hưởng, công bằng, bình đẳng (quan điểm chỉ đạo thứ 2 và mục tiêu tổng quát của Nghị quyết 28 nói trên) mà đây lại là nguyên tắc then chốt, chủ yếu của chính sách BHXH. Để dần từng bước đạt mục tiêu BHXH toàn dân theo lộ trình 35%, 45%, 60%... vào các năm 2021, 2025, 2030 và xa hơn nữa theo chỉ đạo của Nghị quyết thì phải thể chế hóa và thực hiện đầy đủ 5 nhóm giải pháp mà Nghị quyết đã chỉ rõ, đặc biệt là nhóm giải pháp thứ nhất (tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền để đông đảo người dân tham gia BHXH, có đóng, có hưởng chứ không phải lấy đối tượng chính sách khác bù vào cho đủ số %).

Đề nghị phải thể chế hóa đầy đủ, đặc biệt là nguyên tắc đóng - hưởng, bảo đảm tính khoa học, thực tiễn theo Nghị quyết của Đảng. Hơn nữa, một số nội dung dự thảo Luật trái với khoản 1 Điều 4- Gải thích từ ngữ, “BHXH”, do đó đề nghị, cần xác định thật rõ phạm vi, đối tượng điều chỉnh của Luật này.

Quy định rõ nội dung cụ thể, hạn chế tối đa các điều phải hướng dẫn

Về những vấn đề chưa quy định rõ trong dự thảo Luật, chúng ta đang thực hiện chủ trương đổi mới quy trình và nâng cao chất lượng xây dựng pháp luật, trong đó có chủ trương xây dựng những luật, pháp lệnh, khi thông qua là thực hiện được ngay, không cần văn bản hướng dẫn. Hơn nữa, chúng ta cũng phải tránh để xảy ra “lợi ích nhóm” trong những văn bản hướng dẫn, quy định chi tiết thi hành luật.

Nhưng trong dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) hiện có đến 40 vấn đề gác lại, giao cho Chính phủ, các cơ quan của Chính phủ hướng dẫn. Trong đó, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội sẽ hướng dẫn 5 vấn đề; Bộ Y tế 3 vấn đề, Chính phủ 32 vấn đề. Hầu như toàn bộ Chương III về “Trợ cấp hưu trí xã hội” đều quy định “treo”, điều sau dẫn chiếu điều trước mà điều trước lại chưa quy định rõ nội hàm... Các văn bản hướng dẫn cấp Bộ, cấp Chính phủ đều là những văn bản quy phạm pháp luật, khi xây dựng đều phải tuân thủ quy trình do Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật quy định. Do đó, nếu dự thảo Luật này có được thông qua thì cũng chưa biết bao giờ mới đi vào cuộc sống, vì phải đợi nhiều văn bản hướng dẫn.

Đề nghị dự thảo Luật cần quy định rõ nội dung cụ thể của các điều, hạn chế tới mức tối thiểu các điều phải hướng dẫn và phải thực hiện theo khoản 2, Điều 11 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật hiện hành, “Dự thảo văn bản quy định chi tiết phải được dự thảo và trình đồng thời với dự án luật...”.

Về cấu trúc của dự thảo Luật, thông thường một đạo luật có 3 phần: một là những quy định chung; hai là những quy định nội dung cụ thể của luật; ba là quản lý nhà nước, thanh tra, kiểm tra và điều khoản thi hành. Nhưng dự thảo Luật BHXH (sửa đổi), tại Chương II, sau quy định chung đã quy định ngay quản lý nhà nước về BHXH, trong khi chưa biết những nội dung cụ thể được quy định như thế nào (?). Mặt khác, dự thảo gộp 3 nội dung lớn: Quản lý nhà nước về BHXH; tổ chức thực hiện BHXH; quyền và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân đối với BHXH vào cùng một chương cũng chưa thật hợp lý. Dù có chia ra 3 mục, nhưng cũng không nên ghép nội dung quản lý nhà nước với những tác nghiệp cụ thể của cơ quan thực hiện BHXH, với trách nhiệm cá nhân của người hưởng các chế độ BHXH. Do đó, nên tách Chương II thành 2 chương (Chương Quản lý nhà nước về BHXH, Chương Tổ chức thực hiện BHXH và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân đối với BHXH) sẽ mạch lạc hơn. Trong đó, Chương Quản lý nhà nước về BHXH nên chuyển xuống trước Chương Khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm về BHXH.

Quốc hội và Cử tri

Ảnh
Kinh tế

Quyết sách của Quốc hội sẽ tạo xung lực cho phát triển

Sáng nay, Quốc hội khai mạc Kỳ họp bất thường lần thứ Chín để xem xét, cho ý kiến về nhiều nội dung quan trọng, trọng tâm là phục vụ việc sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy. Đại diện doanh nghiệp bày tỏ tin tưởng, Kỳ họp sẽ làm chuyển động toàn bộ nền kinh tế theo hướng tích cực, sẽ tạo ra xung lực để thúc đẩy đất nước phát triển.

Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cho rằng, Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội khóa XV được tiến hành ngay sau Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII (tháng 1.2025) có ý nghĩa đặc biệt quan trọng.
Quốc hội và Cử tri

Giải phóng mọi nguồn lực, tận dụng mọi cơ hội đưa đất nước phát triển

Sáng nay, 12.2, Quốc hội khai mạc Kỳ họp bất thường lần thứ Chín. ỦY VIÊN TRUNG ƯƠNG ĐẢNG, TỔNG THƯ KÝ QUỐC HỘI, CHỦ NHIỆM VĂN PHÒNG QUỐC HỘI LÊ QUANG TÙNG nêu rõ, Kỳ họp có ý nghĩa đặc biệt quan trọng nhằm triển khai ngay các kết luận của Trung ương, tập trung giải quyết một số vấn đề cấp bách, tháo gỡ điểm nghẽn của thể chế để khơi thông, giải phóng mọi nguồn lực, tận dụng mọi cơ hội, khai thác tối đa các tiềm năng, thế mạnh để đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững, bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật trong kỷ nguyên mới
Quốc hội và Cử tri

Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật trong kỷ nguyên mới

Theo dự kiến chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ Chín, dự án Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi) sẽ được Quốc hội thảo luận tại tổ vào sáng mai (12.2). Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh cho rằng, đây là một dự án luật đặc biệt quan trọng vì tác động đến việc xây dựng, hoàn thiện cả hệ thống pháp luật, là “luật làm luật”, giải pháp toàn diện thực hiện đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, nhằm thực hiện hiệu quả một trong ba đột phá chiến lược theo tinh thần Đại hội XIII của Đảng.

Kỳ họp của kiến tạo, làm mới bộ máy
Diễn đàn Quốc hội

Kỳ họp của kiến tạo, làm mới bộ máy

Trao đổi với phóng viên Báo Đại biểu Nhân dân trước thềm Kỳ họp bất thường lần thứ chín, Quốc hội khoá XV, các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) nhấn mạnh, với khối lượng công việc làm luật rất lớn, đây là kỳ họp của kiến tạo, làm mới bộ máy. Đồng thời, tin tưởng, với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, tâm thế sẵn sàng, việc sửa đổi, bổ sung các luật về tổ chức bộ máy từ Trung ương đến địa phương… sẽ có những chuyển biến vượt bậc.

AMH
Quốc hội và Cử tri

Khơi thông điểm nghẽn đầu tiên của điểm nghẽn thể chế

Tháo gỡ điểm nghẽn thể chế phải bắt đầu từ sửa đổi Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật với tư duy đổi mới mạnh mẽ như lãnh đạo Đảng, Nhà nước đã yêu cầu, bởi đây là đạo luật gốc quy định thẩm quyền, quy trình xây dựng pháp luật. Theo đánh giá của giới chuyên môn, dự thảo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi) đã “thấm nhuần” và thể chế hóa được định hướng, chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Nhà nước về đổi mới quy trình xây dựng pháp luật.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại Phiên họp
Diễn đàn Quốc hội

Chỉ đưa vào Nghị quyết những chính sách thực sự cần thiết

Cần đánh giá kỹ lưỡng tác động của các chính sách đặc thù, đặc biệt đề xuất áp dụng cho Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng trên nguyên tắc: chỉ đưa vào Nghị quyết của Quốc hội những chính sách thực sự cần thiết, bảo đảm được cơ chế kiểm tra, giám sát, phân công, kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan, đơn vị, không để xảy ra thất thoát, lãng phí, tiêu cực.

Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh Trịnh Xuân An phát biểu
Diễn đàn Quốc hội

Cần thêm các chính sách về huy động nguồn lực từ tư nhân

Tại phiên họp mở rộng của Thường trực Ủy ban Kinh tế thẩm tra sơ bộ Tờ trình của Chính phủ Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt, đặc thù để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại TP. Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, các đại biểu đề nghị phải có những giải pháp thực sự tháo gỡ được các "điểm nghẽn" về cơ chế, chính sách trong đầu tư các tuyến đường sắt đô thị tại TP. Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, trong đó có giải pháp về huy động nguồn vốn và tổ chức thực hiện.

Tăng tính chủ động, tự chịu trách nhiệm của cơ quan trình dự án luật
Quốc hội và Cử tri

Tăng tính chủ động, tự chịu trách nhiệm của cơ quan trình dự án luật

Theo dự thảo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi), quy trình chính sách hoàn toàn thuộc trách nhiệm và thẩm quyền của cơ quan trình luật, cơ quan trình luật là người đề xuất xây dựng luật cũng là người lựa chọn quyết định thông qua các chính sách. Các cơ quan của Quốc hội chỉ thẩm tra dự thảo luật sau khi đã được hoàn chỉnh, trình Quốc hội. Quy trình mới này vừa đơn giản hóa thủ tục, tiết kiệm thời gian, chi phí, đẩy nhanh quy trình xây dựng luật, tăng tính chủ động, tự chịu trách nhiệm của cơ quan trình dự án luật.

Thực hiện quyết liệt, hiệu quả các giải pháp để năm 2025 tăng trưởng kinh tế hai con số - Chinhphu.vn
Chính sách và cuộc sống

Khó nhưng phải đạt được

Tại Kỳ họp bất thường lần thứ Chín khai mạc giữa tuần này, Chính phủ sẽ trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến về việc điều chỉnh một số chỉ tiêu chủ yếu của năm 2025 gồm: tốc độ tăng trưởng GDP đạt 8% trở lên; tốc độ tăng CPI bình quân khoảng 4,5 - 5%; trường hợp cần thiết cho phép điều chỉnh bội chi ngân sách nhà nước lên mức khoảng 4 - 4,5% GDP để huy động nguồn lực cho đầu tư phát triển; nợ công, nợ Chính phủ, nợ nước ngoài có thể đến ngưỡng hoặc vượt ngưỡng cảnh báo khoảng 5% GDP.

Ủy viên chuyên trách Ủy ban Xã hội Phạm Trọng Nghĩa
Diễn đàn Quốc hội

Nghị quyết 57 - lời hiệu triệu, mệnh lệnh với đội ngũ trí thức, nhà khoa học

Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia thực sự là một bước ngoặt quan trọng trong việc định hướng phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tại nước ta. Khẳng định điều này, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Xã hội Phạm Trọng Nghĩa nêu rõ, đây là lời hiệu triệu, mệnh lệnh đối với toàn thể đội ngũ trí thức, nhà khoa học trong nước và người Việt Nam ở nước ngoài cũng như mọi tầng lớp nhân dân tham gia nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ mới và chuyển đổi số.

Khai mở dư địa mới…
Chính sách và cuộc sống

Khai mở dư địa mới…

Dù gặp rất nhiều khó khăn, thách thức do những biến động của thị trường thế giới và tác động của thiên tai, trong đó, riêng bão số 3 (Yagi) đã gây thiệt hại tới 31.000 tỷ đồng, nhưng năm 2024 ngành nông nghiệp đã nỗ lực vượt qua, khẳng định vai trò trụ đỡ, điểm tựa của nền kinh tế.

Cần thiết cải tổ triệt để hệ thống quản lý, kiểm soát các nguồn lực quốc gia
Quốc hội và Cử tri

Cần thiết cải tổ triệt để hệ thống quản lý, kiểm soát các nguồn lực quốc gia

GS.TS Phan Trung Lý, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật cho rằng, trước yêu cầu tăng cường nguồn lực, khơi dậy sức dân đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, công tác phòng, chống lãng phí đang đứng trước những yêu cầu, nhiệm vụ mới rất khẩn trương, cấp bách. Trong đó, cần thiết phải cải tổ hệ thống quản lý và kiểm soát các nguồn lực quốc gia, tập trung giải quyết triệt để các nguyên nhân dẫn đến lãng phí, trọng tâm là đổi mới mạnh mẽ công tác xây dựng, hoàn thiện và thực thi pháp luật, coi đây là yếu tố quan trọng để phòng, chống lãng phí.

Tháng 1.2025, cả nước có 58,3 nghìn doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường
Chính sách và cuộc sống

Giữ doanh nghiệp ở lại thị trường

Theo công bố của Tổng cục Thống kê, trong tháng 1.2025, số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường cao gấp 5 lần số doanh nghiệp thành lập mới. Dù một tháng là khoảng thời gian ngắn, lại trùng với dịp nghỉ Tết Nguyên đán, song diễn biến này vẫn gợi nhiều suy nghĩ, nhất là trong bối cảnh đất nước đang phấn đấu đạt mục tiêu tăng trưởng 8% trong năm nay.

Ảnh minh họa
Quốc hội và Cử tri

Chế tài nghiêm khắc khi ban hành văn bản trái luật

Người đứng đầu của cơ quan, tổ chức chịu trách nhiệm trực tiếp khi trình hoặc ban hành văn bản quy phạm pháp luật trái pháp luật... Tùy theo tính chất, mức độ vi phạm, người đứng đầu có thể bị xử lý theo quy định của Đảng, xử lý kỷ luật hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự; đây là một trong những nội dung đáng chú ý trong dự thảo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi).

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi)
Chính sách và cuộc sống

Kiến tạo ngay từ quy trình lập pháp

Dự án Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi) sẽ được trình Quốc hội xem xét, thông qua theo thủ tục rút gọn tại Kỳ họp bất thường lần thứ Chín tới. Đây không phải là lần đầu tiên "đạo luật để làm luật" này được sửa đổi toàn diện, nhưng có lẽ sẽ là lần sửa đổi đặc biệt nhất kể từ khi được ban hành lần đầu tiên vào năm 1996 đến nay.