Thương hiệu nếp cái hoa vàng Yên Phụ
Gạo nếp cái hoa vàng Yên Phụ (Yên Phong, Bắc Ninh) là một trong số 27 sản phẩm trong “Chương trình mỗi xã, phường, thị trấn một sản phẩm tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2019 - 2020” định hướng đến năm 2030, nhằm phát triển sản xuất các sản phẩm truyền thống đạt tiêu chuẩn, có khả năng cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế.
Với đặc tính dẻo thơm, đậm đà nhiều năm nay, sản phẩm nếp cái hoa vàng Yên Phụ, huyện Yên Phong đã khẳng định được giá trị thương hiệu. Thương hiệu này đã được lưu giữ và phát triển từ thời xa xưa, được dùng để làm các loại bánh, cốm và làm hương liệu sản xuất ra các loại rượu tiến vua.
Nếp cái hoa vàng khi trổ đòng, phấn hoa có màu vàng trắng. Khi nảy thành hạt, thóc mẩy tròn, có râu ở cuối hạt, khi thóc già xung quanh vỏ có ít lông ngà mượt tạo nên sự khác biệt so với những giống lúa khác, cũng chính bởi thế mà làm nên thương hiệu lâu đời của loại nếp Yên Phụ.
Ngày nay, với sự phát triển của khoa học, công nghệ kết hợp với cách làm truyền thống đã cho ra sản phẩm nếp cái hoa vàng chất lượng, bảo đảm giữ vững thương hiệu nhiều năm. Thay vì sản xuất nhỏ lẻ, Yên Phụ đã dần chuyển đổi mô hình sản xuất hàng hóa theo mô hình VietGAP, nâng cao năng suất và chất lượng.
Hạt gạo nếp cái hoa vàng mẩy tròn, ít gãy, có màu vàng trắng đục, ngay từ khi trổ bông đến khi sử dụng, nếp có hương thơm thanh khiết, dịu nhẹ. Tỷ lệ tấm của gạo nếp cái hoa vàng Yên Phụ thấp, có hàm lượng protein và một số axit amin cao. Khi sử dụng nấu xôi hay làm cốm, nếp có mùi thơm nhẹ hấp dẫn, mềm dẻo, vị thanh ngọt.
Để làm ra sản phẩm nếp cái hoa vàng đạt chuẩn, quy trình sản xuất lúa bao gồm 3 công đoạn chính là chọn giống, chăm sóc và đóng gói sản phẩm, trong đó, khâu quan trọng nhất là chọn giống lúa, giống được chọn ngay tại ruộng, chọn bông lúa dé dài, có hạt mẩy đều, gọn bông, không chọn dé dưới để bảo đảm chất lượng gạo. Giống lúa được mang đi phơi 3 nắng trên giàn cách ly đến khi nào hạt gạo có màu trắng đục là đạt chuẩn. Sau đó, hạt giống được đem ngâm nước trong 2 ngày 2 đêm, đem đãi sạch rồi cho vào bao tải, ủ chăn lên. Với việc tỉ mỉ từng công đoạn cùng với giống lúa tốt đã làm cho thương hiệu nếp cái hoa vàng Yên Phụ trở nên đặc biệt hơn.
Thương hiệu đã mang lại quả kinh tế lớn, tạo công ăn viêc làm cho bà con. Trung bình mỗi vụ nếp cái hoa vàng kéo dài khoảng 135 ngày, năng suất đạt 5 tấn/ha, giá bán trên thị trường 17.000 đồng/kg thóc. Với hệ thống xay xát gia công trước đây, máy xát công nghệ cao có ưu điểm nổi trội như lọc gạo sạch, phân chia gạo tẻ lẫn trong gạo nếp, tách vỏ, sạn ra khỏi gạo, hơn nữa mỗi ngày máy có thể xay xát 20 tấn thóc/ngày. Sau khi xay xát, mỗi tạ thóc cho thu khoảng 80kg gạo.
Với cách làm trên, hợp tác xã Nông nghiệp thôn Đức Lân thu hoạch khoảng 250 tấn thóc mỗi vụ, sau khi trừ chi phí lãi khoảng 2,5 tỷ đồng/vụ.
Thương hiệu nếp nhung Tam Sơn
Bên cạnh thương hiệu nếp cái hoa vàng Yên Phụ thì nếp nhung Tam Sơn cũng là một thương hiệu có tiếng được trồng cách đây hơn 20 năm. Nếp nhung Tam Sơn là một trong số 81 sản phẩm nằm trong Chương trình OCOP, nhằm phát triển sản xuất các sản phẩm truyền thống, đạt tiêu chuẩn, có khả năng cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế.
Gạo nếp nhung Tam Sơn có đặc điểm nổi trội so với nhiều sản phẩm cùng loại trên thị trường, hạt gạo to, tròn, mập, màu trắng đục. Khi được nấu thành xôi có mùi thơm, hạt xôi dẻo vị ngọt. Đây là loại gạo được nhiều người yêu thích, nếp có thể chế biến được nhiều món như bánh chưng, bánh dày, bánh đúc, bánh phu thê…
Để làm ra sản phẩm nếp nhung Tam Sơn đạt chuẩn, quy trình sản xuất lúa bao gồm ba công đoạn chính là chọn giống, chăm sóc và bảo quản sản phẩm, trong đó, khâu quan trọng nhất là chọn giống lúa. Giống lúa sẽ được người dân chọn riêng ở một thửa ruộng, chọn bông lúa dé dài, có hạt mẩy đều, gọn bông, không chọn dé. Lúa được phơi trong 3 ngày, mỗi ngày chỉ phơi 2 tiếng và không phơi liên tục, để bảo đảm năng suất, chất lượng gạo.
Mô hình sản xuất lúa nếp nhung cũng giống như thương hiệu nếp cái hoa vàng đã chuyển từ sản xuất manh mún, nhỏ lẻ sang sản xuất lúa hàng hóa, mang lại giá trị cao cho người nông dân. Với mô hình sản xuất chuyên canh theo hướng tập trung nên việc chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh rất thuận lợi, đặc biệt khi trồng ở cánh đồng mẫu lớn lúa nếp nhung Tam Sơn sẽ bảo tồn được nguồn gene.
Chủ tịch UBND phường Tam Sơn Nguyễn Khắc Tuấn cho biết, hiện nay toàn phường hiện có 80% số hộ gieo cấy nếp nhung với diện tích hơn 500ha, sản lượng khoảng từ 4.200 - 4.500 tấn/năm, doanh thu ước đạt trên 40 tỷ đồng/năm. Những năm qua, phường đã phối hợp với các ngành chức năng tập trung tổ chức các chương trình hỗ trợ kỹ thuật, cây giống cho người dân để nâng cao chất lượng sản phẩm. Bên cạnh đó, phường đã có nhiều hình thức tuyên truyền quảng bá giới thiệu sản phẩm; đồng thời triển khai các giải pháp nhằm gìn giữ và phát triển thương hiệu gạo nếp nhung Tam Sơn.
Có thể thấy, các thương hiệu lúa được chuyển đổi mô hình từ sản xuất manh mún sang sản xuất nông nghiệp hàng hóa đã góp phần nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị sản xuất nông nghiệp. Kết hợp với các thương hiệu lúa lâu năm, có chất lượng cao đã và đang tạo ra nguồn thu ổn định đối với người dân Bắc Ninh.
