Bác Hồ sống mãi trong tôi!

Lý thuyết phải gắn liền với thực tiễn, học đi đôi với hành

Chủ tịch Hồ Chí Minh - Lãnh tụ vĩ đại, Anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới, người sáng lập và rèn luyện Đảng Cộng sản Việt Nam, người khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, "kiến trúc sư" và linh hồn của Mặt trận Dân tộc thống nhất Việt Nam, người bạn thân thiết của các dân tộc đang đấu tranh vì hòa bình độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên toàn thế giới. Người được thế giới ca ngợi là một vĩ nhân của nhân loại trong thế kỷ XX.

Được gặp Người là ước vọng, niềm vinh dự lớn lao của mọi người dân Việt Nam yêu nước. Tôi là một trong số những người vinh dự được nhiều lần gặp Bác Hồ.

Lần đầu tiên, tôi cùng các thầy giáo, cô giáo và sinh viên trường Đại học Bách khoa Hà Nội được đón Người ngay chính tại ngôi trường của mình. Hôm đó là Mùng 1 Tết Mậu Tuất (ngày 2.2.1958). Chuyến thăm không báo trước, không “tiền hô, hậu ủng” của Bác, giống như một người ông, người cha đến “xông nhà” và chúc Tết con cháu đúng ngày đầu Xuân, làm cho chúng tôi, lãnh đạo cũng như cán bộ, công nhân viên và sinh viên rất bất ngờ.

Nơi Bác đến đầu tiên là khu ở của sinh viên. Hầu hết sinh viên ở lại ăn Tết tại trường là con em đồng bào miền Nam tập kết. Do đêm trước đón giao thừa quá khuya và thao thức nhớ nhà, nên nhiều phòng sinh viên vẫn đang say giấc nồng. Tiếp đến, Bác xuống kiểm tra bếp ăn tập thể. May thay, bếp núc gọn gàng, bữa cơm đầu năm đã được chuẩn bị khá tươm tất. Bác khen tinh thần phục vụ của anh chị em cấp dưỡng.

Tin Bác Hồ đến thăm lay động toàn trường. Mọi người náo nức ùa ra đón, quây quần quanh Bác. Sau mấy lời chúc Tết giản dị, sâu sắc, Bác căn dặn: “Giáo dục phải kết hợp với lao động sản xuất; lý thuyết phải gắn liền với thực tiễn; học phải đi đôi với hành; nhà trường phải gắn liền với xã hội”. Lời căn dặn của Người đã trở thành phương châm giáo dục của Nhà nước ta hiện nay.

Bác cũng không quên nhắc nhở cán bộ, sinh viên cần gọn gàng, ngăn nắp. Đặc biệt, đối với sinh viên, con em đồng bào miền Nam, Bác nhấn mạnh: phải học tập tốt hơn, rèn luyện tốt hơn và sẵn sàng trở lại miền Nam khi Tổ quốc cần.

Lần thứ hai, trường chúng tôi vinh dự được đón Bác Hồ khi Người cùng Đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ Anbani đến thăm trường (ngày 17.6.1960). Điều làm chúng tôi bất ngờ là phong cách dung dị và dân dã của một vị lãnh tụ tối cao. Tranh thủ lúc Đoàn vào thăm phòng triển lãm của trường, Bác ngồi ngay tại bậc lên xuống của nhà triển lãm và gọi chúng tôi đến trò chuyện. Người nói rất vui khi biết sau 2 năm kể từ khi lần đầu tiên đến thăm, nhà trường đã có nhiều tiến bộ. Bác khen trường đã bồi dưỡng, thu hút được nhiều công nhân, nông dân, con em các dân tộc thiểu số và chiến sĩ quân đội nhân dân vào học tại trường. Song Bác cũng lưu ý: số các cháu gái vào Đại học Bách khoa còn ít, các chú phụ trách cần phải chú ý hơn đến tình hình này. Bác căn dặn: “Học để phục vụ cách mạng, phục vụ nhân dân. Thầy trò cần thi đua dạy tốt, học tốt”. Cuộc vận động “dạy tốt, học tốt” trong ngành giáo dục của chúng ta bắt đầu từ lời dạy này của Người.

Lần thứ ba, Bác đến thăm trường khi cùng Đoàn đại biểu Nhà nước Lào do Hoàng thân Xuvanna Phuma dẫn đầu (3.2.1962). Khi Người và đoàn bước vào, toàn thể hội trường cùng hô vang: “Hồ Chủ tịch muôn năm, muôn năm”, mặc cho Bác ra hiệu nhiều lần mời mọi người ngồi xuống. Khi cả hội trường đã yên vị, Bác nói vui: “Các cô, các chú, các cháu dạy tốt, học tốt, công tác tốt thì hãy hô: Bác muôn năm. Còn dạy kém, học lười, lao động tồi thì hãy hô: Bác muốn nằm, muốn nằm… Yêu Bác, quý Bác, các cô, các chú, các cháu hãy thi đua dạy tốt, học tốt, lao động tốt”.

Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh

Vinh dự được gặp Bác Hồ nhiều lần, song kỷ niệm sâu sắc nhất của tôi đối với Người chính là tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng ta (diễn ra từ ngày 5 - 16.9.1960, tại thủ đô Hà Nội). Khi đó, tôi là cán bộ giảng dạy của trường Đại học Bách khoa Hà Nội. Vào một ngày cuối tháng 5, tôi được lãnh đạo nhà trường gọi lên thông báo phải bàn giao ngay công việc đang làm, được nghỉ phép một tuần, để sau đó sẽ nhận "công tác đặc biệt". Hết thời gian nghỉ phép, tôi nhận quyết định và đến địa điểm theo giấy triệu tập: đó là khu nhà số 8 và số 10 đường Chu Văn An hiện nay.

Qua ít ngày ổn định tổ chức và học tập nội quy, chúng tôi mới biết là mình được triệu tập đi phục vụ Đại hội III của Đảng. Chúng tôi được chuyển về trường Tuyên huấn Trung ương để học tập chính trị và bắt tay vào việc, thực hiện nghiêm lệnh cấm trại “nội bất xuất, ngoại bất nhập”. Các đồng chí lãnh đạo lần lượt đến giới thiệu với chúng tôi về tình hình thế giới và trong nước. Chúng tôi khi ấy sáng lên lớp, chiều thảo luận, tối viết thu hoạch.

Bỗng một ngày, Bác Hồ đến thăm. Đi cùng Bác là anh Lê Văn Lương - Trưởng ban Tổ chức Đại hội III. Vẫn bộ quần áo "nâu xồng" quen thuộc và đôi dép “Bình Trị Thiên khói lửa”, Bác hòa mình cùng chúng tôi giữa tiếng hoan hô và vỗ tay không ngớt. Bác khen chúng tôi học tập tốt. Bác mong chúng tôi phục vụ Đại hội thật tốt, vì Đại hội này là "Đại hội của một nửa đất nước được giải phóng" với số đại biểu cả trong nước với nước ngoài đông nhất kể từ ngày thành lập Đảng đến nay. Đại hội sẽ tổng kết 30 năm xây dựng Đảng và quyết định những vấn đề trọng đại nhất của đất nước là: Đưa miền Bắc tiến lên chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện hòa bình, thống nhất nước nhà, hoàn thành cách mạng dân tộc, dân chủ nhân dân trong cả nước.

Bác nhắc nhở chúng tôi phục vụ các đại biểu nói chung, đại biểu khách nước ngoài nói riêng phải hết sức chu đáo, trọng thị nhưng thân tình. Bác nói: Mới ra khỏi chiến tranh, đất nước ta còn nghèo, nhưng là nghèo về cơ sở vật chất, chứ không nghèo về tình cảm. Ta lại chưa quen đón khách quốc tế. Lấy cái giàu về tình cảm bù cho cái nghèo về vật chất và thiếu kinh nghiệm về lễ tân, Bác chắc chắn bạn sẽ thông cảm với ta".

Học chính trị xong, tôi được Ban Tổ chức quyết định cùng anh Đậu Ngọc Xuân và anh Trịnh Ngọc Thái[1]  phụ trách bộ phận phiên dịch các Văn kiện Đại hội. Anh Xuân phụ trách phần chuyên môn, anh Thái lo khâu tổ chức, còn tôi nhỏ tuổi hơn lo khâu hậu cần và quan hệ. Chính vì lo khâu hậu cần và quan hệ, nên tôi thường được họp với Ban Tổ chức Đại hội, vì thế có nhiều dịp được gặp Bác Hồ.

Bộ phận phiên dịch chúng tôi được chia thành 5 tổ: Tổ dịch tiếng Pháp, tổ dịch tiếng Anh, tổ dịch tiếng Trung, tổ dịch tiếng Nga, tổ dịch tiếng Tây Ban Nha. Trừ 2 tổ tiếng Pháp, tiếng Anh gồm những chuyên gia đầu đàn như Giáo sư Phạm Huy Thông, Hoàng Xuân Nhị, Nguyễn Văn Chất, Nguyễn Văn Chương…, còn các tổ khác đa phần là lớp trẻ, thâm niên trong ngành chưa cao. Vì vậy, Trung ương đã mời và bổ sung cho những tổ này các chuyên gia phiên dịch người Nga, Cuba thạo tiếng Việt.

Vất vả nhất đối với đội ngũ phiên dịch Văn kiện là những ngày cận kề Đại hội và trong thời gian diễn ra Đại hội. Vì lúc đó, các Đoàn đại biểu nước ngoài mới đến và có bài phát biểu để phiên dịch. Nhiều đoàn lại không đưa ngay, chờ nghe diễn văn khai mạc của chủ nhà, nghe tham luận của các Đảng bạn mới hoàn chỉnh bài phát biểu của Đoàn mình và thường đưa cho bộ phận phiên dịch vào giờ chót.

Thông cảm với những khó khăn, vất vả của phiên dịch, đêm 6.9.1960 - một ngày sau khai mạc Đại hội, Bác bất ngờ đến thăm bộ phận chúng tôi. Cùng đi có các anh Lê Văn Lương, Ung Văn Khiêm, Tố Hữu. Hôm đó, Bác rất vui. Câu đầu tiên Bác khen là các bản dịch chính xác, diễn đạt sát ý, văn phong tốt. Bác thưởng cho mỗi người một điếu thuốc lá thơm. Bỗng Bác quay sang phía Giáo sư Phạm Huy Thông và nói vui: “Đúng, chú này mũi nhòm mồm thật”, nên báo cáo viết, "trong kế hoạch 5 năm 1961 - 1965 sẽ xây dựng 400 nhà máy, xí nghiệp" thì chú lại dịch "xây dựng 400 nhà bếp" (tiếng Pháp USINE là nhà máy, do đánh máy nhầm thành CUISINE là nhà bếp). Mọi người cùng cười vui!

Bác lại hỏi anh Lương: 

- Thế tiêu chuẩn ăn hàng ngày của các cô, chú phiên dịch là bao nhiêu?

- Thưa Bác là 5 ký gạo[2]

- Còn đại biểu Đại hội?

- Thưa Bác là 10 ký.

Bác góp ý với anh Lương: Chính sách của chú như vậy là chưa XHCN, chưa thực hiện đúng nguyên tắc: làm theo năng lực, hưởng theo lao động. Các đại biểu ngày họp, đêm nghỉ, còn các cô, các chú bộ phận phiên dịch Văn kiện phải làm ngày, làm đêm mà chỉ được hưởng bằng nửa tiêu chuẩn đại biểu là không công bằng. Bác đề nghị chú cần sửa ngay.

Từ hôm sau, ba bữa chính của bộ phận phiên dịch được “nâng cấp”, ngoài ba bữa chính, còn có thêm suất “bồi dưỡng ca đêm”.

Một bài học sâu sắc, cũng là một kỷ niệm "nhớ đời" đối với tôi là về sự tôn trọng phụ nữ, đó là việc Bác chụp ảnh lưu niệm chung với các đoàn đại biểu dự Đại hội. Để tranh thủ thời gian, các Đoàn cần tập hợp thành đội hình trước, khi Bác đến là có thể chụp được ngay. Tôi được phân công sắp xếp khối phiên dịch. Khi bố trí, tôi đã có ý dành một chỗ khá rộng để khi Bác đến mình có thể được đứng cạnh Bác. Nhưng sự thực lại không theo ý muốn! Khi đến, Bác nhắc tôi và một đồng chí khác lùi lại hàng sau và mời hai cô phiên dịch người Nga lên đứng cạnh Bác.

Đến Đoàn đại biểu của các dân tộc chụp ảnh với Bác, do nhiều đồng chí lần đầu được gặp Bác, nên anh em bỏ hàng ngũ chạy đến vây quanh Bác. Anh Chu Văn Tấn, Trưởng đoàn, lúng túng. Anh Lương gọi tôi đến giúp một tay. Ổn định trật tự xong, tôi định chạy đi thì được Bác gọi lại và nhắc anh Tấn nhích lại gần Bác để tôi đứng cạnh anh.

Chụp xong, Bác hỏi tôi:

- Cháu dân tộc nào?

- Thưa Bác, cháu dân tộc Kinh.

- Bác tưởng cháu là dân tộc thiểu số. Sao da cháu nâu vậy?

- Thưa Bác mấy hôm nay cháu phải chạy nhiều việc nên da bắt nắng.

- Thế cháu công tác ở cơ quan nào? Đã có gia đình chưa?

- Thưa Bác, cháu dạy ở trường Đại học Bách khoa và đang có người yêu.

Bác rất vui và quay sang bảo anh Lương đưa tôi 2 giấy mời để tối hôm đó đưa người yêu đi dự Đại hội của nhân dân thủ đô chào mừng thành công Đại hội III của Đảng.

61 năm đã trôi qua, 52 năm từ ngày Bác Hồ đi xa, nhưng hình ảnh Bác, đặc biệt là những điều Bác căn dặn và tình cảm Bác dành cho tôi và vợ chồng tôi (cô người yêu được Bác Hồ gửi cho giấy mời sau này là vợ tôi) là không thể nào quên.

Bác Hồ sống mãi trong tôi! 

Xin nguyện cùng Người: Tiếp tục ra sức học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức của Người, để mãi mãi là người công dân tốt, người đảng viên tốt.