Áp dụng án lệ nhằm khắc phục các khiếm khuyết của pháp luật

Phát biểu tại buổi họp báo, Phó chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Sơn cho biết, áp dụng án lệ chính là phương thức hiệu quả để khắc phục các khiếm khuyết của pháp luật, bảo đảm việc áp dụng pháp luật thống nhất trong xét xử, tạo lập tính ổn định, minh bạch và tiên liệu được trong các phán quyết của Tòa án, qua đó có tác dụng hướng dẫn các hành vi ứng xử không chỉ đối với các bên trong vụ án, mà còn đối với cả cộng đồng xã hội.

Để bảo đảm chất lượng và giá trị pháp lý của án lệ thì việc ban hành án lệ phải được tiến hành thông qua một quy trình hết sức chặt chẽ từ khâu rà soát, phát hiện, đề xuất phát triển thành án lệ đến lấy ý kiến, tư vấn, thông qua, công bố án lệ; đồng thời phải đưa ra được các tiêu chí lựa chọn bản án, quyết định để phát triển thành án lệ, nguyên tắc áp dụng án lệ trong xét xử để bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, bảo đảm việc áp dụng thống nhất trong thực tiễn, theo đó, các quy định về quy trình ban hành và áp dụng án lệ cần phải được cụ thể hóa bằng một văn bản quy phạm pháp luật, có hiệu lực bắt buộc chung.
 
Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao về quy trình lựa chọn, công bố và áp dụng án lệ gồm 10 điều. Điều 1 hướng dẫn về khái niệm án lệ và giá trị pháp lý của án lệ. Điều 2 hướng dẫn về các tiêu chí lựa chọn án lệ. Điều 3 hướng dẫn về việc rà soát, phát hiện bản án, quyết định để đề xuất phát triển thành án lệ. Điều 4 hướng dẫn về việc tổ chức lấy ý kiến đối với bản án, quyết định được đề xuất lựa chọn, phát triển thành án lệ. Điều 5 hướng dẫn về Hội đồng tư vấn án lệ. Theo đó, Hội đồng tư vấn án lệ do Chánh án tòa án nhân dân Tối cao thành lập để thảo luận, cho ý kiến đối với các nội dung của bản án, quyết định được đề xuất lựa chọn làm án lệ theo đề nghị của Vụ pháp chế và Quản lý khoa học. Thành viên của Hội đồng tư vấn án lệ gồm có ít nhất 09 thành viên, trong đó có Chủ tịch Hội đồng là Chủ tịch Hội đồng khoa học Tòa án nhân dân Tối cao; 01 Phó chủ tịch Hội đồng là Phó chủ tịch Hội đồng khoa học Tòa án nhân dân tối cao, 01 thư ký Hội đồng là đại diện lãnh đạo Vụ pháp chế và Quản lý khoa học Tòa án nhân dân Tối cao và các thành viên là đại diện Bộ Tư pháp, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Liên đoàn Luật sư Việt Nam, các chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành về pháp luật và đại diện các cơ quan, tổ chức hữu quan. Trường hợp tư vấn án lệ về hình sự thì thành phần của Hội đồng tư vấn án lệ phải có đại diện Bộ Công an.
 
Điều 6 của Nghị quyết, hướng dẫn về thông qua án lệ; Điều 7 hướng dẫn về việc công bố án lệ; Điều 8 hướng dẫn về nguyên tắc áp dụng án lệ trong xét xử, theo đó, thời điểm án lệ có hiệu lực áp dụng là sau 45 ngày kể từ ngày công bố hoặc được ghi trong quyết định công bố án lệ của Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao. Điều 9 hướng dẫn việc hủy bỏ, thay thế án lệ; Điều 10 hiệu lực thi hành của Nghị quyết.
 
Nghị quyết này có hiệu lực thi hành kể từ ngày 16.12.2015.