An sinh - xã hộiNông nghiệp giảm phát thải - vừa bảo vệ môi trường, vừa ổn định đời sống nông dân

“Cơ hội vàng” từ chuyển đổi mô hình sản xuất

Theo thống kê, lĩnh vực nông nghiệp Việt Nam phát thải khoảng 116 triệu tấn carbon mỗi năm, trong đó riêng ngành trồng trọt chiếm gần 80%. Nguyên nhân chủ yếu do tập quán canh tác lúa nước truyền thống, sử dụng phân bón chưa hiệu quả và việc xử lý rơm rạ sau thu hoạch chưa triệt để. Tình trạng này không chỉ gây thách thức đối với môi trường mà còn tạo áp lực lớn từ thị trường xuất khẩu, khi người tiêu dùng toàn cầu ngày càng ưu tiên sản phẩm thân thiện với khí hậu.

Phát biểu tại Hội nghị tham vấn “Đề án sản xuất trồng trọt giảm phát thải giai đoạn 2025-2035” vừa qua, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung nhấn mạnh, yêu cầu cấp bách đang đặt ra là phải chuyển đổi mô hình, có hành động ngay trong sản xuất trồng trọt theo hướng phát thải thấp, bền vững. Việc chuyển đổi mang lại nhiều lợi ích kinh tế cho người nông dân. Áp dụng các kỹ thuật như tưới ngập khô xen kẽ (AWD) hay quản lý phân bón hợp lý giúp giảm chi phí đầu vào từ 5 - 15%. Bên cạnh đó, nông sản được sản xuất theo hướng giảm phát thải, có chứng nhận môi trường sẽ giúp tiếp cận các thị trường cao cấp như EU, Nhật Bản, Bắc Mỹ với giá bán tăng từ 10 - 25%.

Đề án cũng góp phần đáng kể vào việc bảo vệ môi trường, ước tính nếu triển khai hiệu quả có thể giúp giảm được 8 - 11 triệu tấn CO₂ tương đương/năm. Đồng thời, các biện pháp này còn giúp cải thiện độ phì nhiêu của đất, giảm ô nhiễm và tăng thu nhập, ổn định sinh kế cho nông dân, góp phần giữ chân lao động nông thôn.

Thời gian qua, nhiều địa phương đã đi đầu trong áp dụng mô hình sản xuất giảm phát thải. Hợp tác xã Thuận Thắng (TP. Cần Thơ) đã chuyển đổi thành mô hình kinh tế tập thể đa chức năng, cung cấp dịch vụ đồng bộ từ giống, phân bón đến đầu ra cho nông dân. Các thành viên được đào tạo bài bản về kỹ thuật canh tác giảm phát thải và các lớp học kinh doanh (FBS), giúp họ thay đổi tư duy từ “làm nông để sống” sang “làm nông để làm giàu”. Nhờ đó, chi phí sản xuất giảm từ 10-15%, thu nhập tăng lên rõ rệt, giúp người dân thoát khỏi cảnh sản xuất bấp bênh.

Hải Phòng cũng là một điển hình khác với những giải pháp sáng tạo, khi rơm rạ sau thu hoạch được thu gom, sử dụng làm vật liệu canh tác vụ đông và chuyển đổi cơ cấu mùa vụ để cắt giảm khí metan. Kinh nghiệm từ các địa phương cho thấy, việc chuyển đổi sản xuất theo hướng giảm phát thải không chỉ là yêu cầu cấp thiết về môi trường, mà còn mang lại lợi ích kinh tế rõ rệt, giúp nâng cao chất lượng nông sản và cải thiện sinh kế cho người dân.

Nâng cao đời sống, giữ gìn môi sinh cho các thế hệ tương lai

Dù lợi ích đã được chứng minh, việc mở rộng mô hình giảm phát thải vẫn đối mặt nhiều rào cản. Theo Phó Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật và Trồng trọt Nguyễn Thị Thu Hương, mục tiêu đến năm 2035 cắt giảm ít nhất 10% tổng lượng phát thải khí nhà kính là không dễ dàng. Các “điểm nghẽn” lớn bao gồm: thiếu kiến thức và nhận thức khi phần lớn nông dân và cả cán bộ quản lý nông nghiệp vẫn chưa hiểu rõ vai trò của việc giảm phát thải; thiếu vốn và cơ chế hỗ trợ để đầu tư vào công nghệ xanh, trong khi việc tiếp cận thị trường tín chỉ carbon còn khó khăn.

Để tháo gỡ “nút thắt”, theo Phó Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật và Trồng trọt Nguyễn Thị Thu Hương. Trước tiên, cần kiện toàn cơ cấu tổ chức và bổ sung nhân lực chuyên trách. Bên cạnh đó, tăng phân cấp cho địa phương trong lựa chọn mô hình, đồng thời ứng dụng công nghệ số trong giám sát phát thải. Các giải pháp khác bao gồm tái cơ cấu sản xuất theo chuỗi giá trị và huy động đa dạng nguồn vốn từ nhà nước, ODA và các đối tác công tư.

Với mục tiêu chung của là triển khai đồng bộ các giải pháp thúc đẩy chuyển đổi hệ thống sản xuất trồng trọt theo hướng phát thải thấp, thích ứng biến đổi khí hậu, nâng cao thu nhập, cải thiện sinh kế cho người dân và phát triển bền vững, Đề án được kỳ vọng giúp nâng cao năng lực cạnh tranh ngành hàng trồng trọt, bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, từng bước hình thành nền nông nghiệp sinh thái, hiện đại, có khả năng chống chịu tốt trước tác động của biến đổi khí hậu.

Có thể thấy rằng, giảm phát thải là hướng đi để xóa đói giảm nghèo thực chất, dài hạn và phù hợp với xu thế toàn cầu. Việc triển khai mạnh mẽ, đồng bộ và có trọng tâm trọng điểm. Đề án này sẽ không chỉ giúp Việt Nam thực hiện cam kết giảm phát thải, đóng góp vào mục tiêu NDC, mà còn tạo ra cú hích cho xuất khẩu nông sản, nâng cao đời sống nông dân và giữ gìn môi sinh cho các thế hệ tương lai.