Ấn Độ nhìn về phía Tây

Động thái hòa giải

Các động thái hòa giải gần đây của Chính phủ theo chủ nghĩa dân tộc ở Ấn Độ với biên giới sườn phía Tây đã thực sự khơi dậy sự quan tâm trên toàn cầu. Phép tính của Thủ tướng Narendra Modi có vẻ tương đối dễ đoán. Đối mặt với tình trạng căng thẳng với Trung Quốc ở biên giới phía Bắc và khả năng Taliban trỗi dậy ở Afghanistan, việc cải thiện quan hệ ở sườn phía Tây với Pakistan dường như là điều cần thận trọng.

Trong những tuần gần đây, đã có báo cáo về các cuộc đàm phán bí mật giữa các quan chức an ninh Ấn Độ và Pakistan - với vai trò trung gian của Các Tiểu vương quốc Ảrập thống nhất - nhằm xoa dịu căng thẳng song phương. Cho đến nay, lệnh ngừng bắn đạt được vào tháng 2.2021 dọc theo Ranh giới kiểm soát (LoC) ngăn cách các lực lượng Ấn Độ và Pakistan trong khu vực tranh chấp Kashmir đã giữ cho bầu không khí gần như bình thường trong khu vực.

Ấn Độ cũng đã tiến hành các cuộc tiếp xúc với Taliban, lực lượng mà lâu nay họ vẫn coi là “cánh tay nối dài” của quân đội Pakistan. Bước đi này phản ánh khả năng những giáo sĩ Hồi giáo có thể sẽ giành lại quyền lực ở Kabul sau khi lực lượng Mỹ rút khỏi Afghanistan vào tháng 9 tới. Trong một động thái để làm dịu những cái đầu nóng ở bên kia biên giới phía Tây, Ấn Độ đã chấp nhận đóng cửa hai lãnh sự quán của họ ở Afghanistan, một yêu cầu được Pakistan đưa ra từ rất lâu mà Ấn Độ luôn phản đối trong suốt hai thập kỷ.

Chưa hết, vào cuối tháng 6, Chính phủ của ông Modi đã tổ chức các cuộc đàm phán trong bầu không khí thân thiện đáng ngạc nhiên ở New Delhi với 14 nhà lãnh đạo chính trị chính thống của Kashmir. Hầu hết họ từng bị bắt trong cuộc đàn áp của Chính phủ ở bang Jammu và Kashmir vào tháng 8.2019.

Những điều chỉnh đáng chú ý

Tất cả những động thái trên cho thấy sự thay đổi chính sách của một chính phủ nhận thức được những áp lực đối với biên giới phía Bắc của họ. Vào mùa xuân năm 2020, xung đột lớn đã nổ ra ở khu vực này khi quân đội Trung Quốc tiến qua lãnh thổ tranh chấp ở khu vực Ladakh và sau đó kích động một cuộc chạm trán quân sự cướp đi sinh mạng của 20 binh sĩ Ấn Độ. Với việc Trung Quốc kiên quyết từ chối rút quân bất chấp 11 vòng đàm phán, khả năng Ấn Độ có thể khôi phục nguyên trạng có vẻ ngày càng trở nên mờ mịt.

Căng thẳng với Trung Quốc nhiều khả năng sẽ quay trở lại. Trong trường hợp đó, Ấn Độ không thể để biên giới phía Tây của họ cũng rơi vào hỗn loạn. Trong 10 năm trở lại đây, mối quan hệ Ấn Độ - Pakistan luôn ở mức thấp nhất do một loạt sự cố, bắt đầu từ vụ tấn công khủng bố vào Mumbai vào tháng 11.2008 và đỉnh điểm là cuộc không kích năm 2019 của Ấn Độ vào Balakot ở Pakistan. Vào tháng 8.2019 Chính phủ Ấn Độ đã khiến Pakistan phẫn nộ khi quyết định tước bỏ quyền tự trị được bảo đảm theo Hiến pháp của bang Jammu và Kashmir; đồng thời giảm địa vị của đơn vị hành chính này thành “lãnh thổ liên hiệp”, do New Delhi trực tiếp quản lý. Chính phủ Pakistan sau đó đã tiến hành một chiến dịch phản đối trên toàn thế giới, không chỉ vận động các quốc gia Hồi giáo mà còn tại Liên Hợp Quốc, để buộc Ấn Độ rút lại quyết định.

Chính phủ của ông Modi vẫn kiên quyết giữ lập trường. Nhưng cho đến gần đây, họ đã có sự điều chỉnh đáng chú ý. Cuộc gặp kéo dài 3 tiếng rưỡi với các nhà lãnh đạo Kashmir bao gồm bốn cựu bộ trưởng của Jammu và Kashmir, là một diễn biến khá bất ngờ. Từng là những đối tượng chịu sự chỉ trích của Chính quyền Modi, nhưng giờ đây, họ lại được đón tiếp với nghi thức trang trọng bởi chính Thủ tướng Modi, Bộ trưởng Nội vụ Amit Shah (chính trị gia quyền lực thứ hai của Ấn Độ) và các quan chức cấp cao khác.

Tại cuộc gặp, các bên tập trung thảo luận ba vấn đề. Một là thỏa thuận với sự hợp tác của các bên Kashmir về việc chia lại các khu vực bầu cử của bang, điều sẽ cho phép nâng cao tính đại diện của khu vực Jammu trong Quốc hội bang. Thứ hai là thúc đẩy một tiến trình bầu cử trên khắp Jammu và Kashmir, và cuối cùng là khôi phục lại sự toàn vẹn của bang này. Cần nói thêm rằng, ngày 5.8.2019, sau khi công bố sắc lệnh bãi bỏ Điều 370 trong Hiến pháp vốn trao quy chế đặc biệt cho bang Jammu và Kashmir, Bộ trưởng Nội vụ Ấn Độ Amit Shah cũng giới thiệu một đạo luật chia bang này thành 2 vùng lãnh thổ liên bang là Ladakh cùng Jammu và Kashmir. Vùng lãnh thổ liên bang Jammu và Kashmir có cơ quan lập pháp giống như Delhi, trong khi vùng lãnh thổ liên bang Ladakh thì không có cơ quan lập pháp, giống như Chandigarh.

Bước đi đúng đắn

Các cuộc đàm phán dường như đã thay đổi mục tiêu. Trước đây, điều mà phía Kashmir và Pakistan quan tâm nhất là quyết định của Ấn Độ bãi bỏ Điều 370 trong Hiến pháp của Ấn Độ, vốn bảo đảm quy chế tự trị đặc biệt của Jammu và Kashmir. Nhưng trong cuộc đàm phán vừa qua, vấn đề đó thậm chí còn không được đề cập đến, vì các đơn kiện về vấn đề này đang chờ Tòa án Tối cao giải quyết. Thay vào đó, các bên đã thảo luận về khả năng khôi phục nguyên trạng của bang (như trước khi bị chia tách), điều mà chính phủ Ấn Độ đã hứa sẽ tiến hành “vào một thời điểm thích hợp”.

Việc bỏ qua vấn đề tự trị để tập trung vào “khôi phục nguyên trạng” có thể được coi là “điều khoản dễ đàm phán” hơn rất nhiều đối với cả hai bên và có thể dẫn đến một sự đánh đổi khả thi về mặt chính trị. Theo đó chính quyền trung ương sẽ khôi phục lại sự toàn vẹn của bang Jammu và Kashmir nếu các nhà lãnh đạo bang đồng ý giữ im lặng về Điều 370 và giao vụ việc cho cơ quan tư pháp.

Trong khi đó, chiến dịch toàn cầu của Pakistan nhằm khôi phục quyền tự trị của bang gia này đã không đi đến đâu. Các nhà lãnh đạo Pakistan có lý do riêng để muốn nối lại đối thoại với Ấn Độ, nhưng họ cần phải xem một số động thái từ chính phủ của Modi để biện minh cho điều đó. Các cuộc nói chuyện với các nhà lãnh đạo Kashmir nếu có thể đưa đến một quyết định nhằm khôi phục nguyên trạng cho bang Jammu và Kashmir, có thể tạo ra bước đà để các bên thúc đẩy thêm các cuộc đàm phán khác. Do đó, chính phủ Ấn Độ sẽ giành được một chiến thắng khác nếu họ bước vào các cuộc đàm phán song phương mới mà không phải nhượng bộ về những điều kiện tiên quyết (khôi phục Điều 370) mà Pakistan đã lớn tiếng tuyên bố trong hai năm.

Những diễn biến gần đây là những bước đi ban đầu trong một ván cờ khu vực đang dần diễn ra. Tình hình ở Afghanistan, tác động của mối quan hệ kinh tế chặt chẽ giữa Trung Quốc với Pakistan thông qua Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường... vẫn chưa hiện rõ. Còn quá nhiều ẩn số để có thể dự đoán bên nào sẽ có được chiến thắng trong tầm mắt. Nhưng hiện tại, ít nhất, Ấn Độ dường như đang có những bước đi đúng đắn.