AI có thể "cướp" việc làm của chúng ta không ? – thực tế nhìn từ số liệu

Hầu như mỗi tuần, thế giới lại tiến thêm một bước nữa gần hơn với siêu trí tuệ nhân tạo (AI). Các mô hình AI mạnh nhất có thể thực hiện một loạt các “nhiệm vụ” đáng kinh ngạc, từ viết các báo cáo chi tiết cho đến việc tạo ra các video theo yêu cầu.

Rất nhiều người lo lắng rằng chúng ta – những người lao động – sẽ sớm trở nên thừa thãi. Điều này không có gì đáng ngạc nhiên. Theo The Economist, đầu năm nay, lượng tìm kiếm trên Google toàn cầu về từ khóa “thất nghiệp vì AI” đã đạt mức cao nhất mọi thời đại. Ở các thành phố lớn như London và San Francisco, “Bạn nghĩ chúng ta còn bao lâu nữa cho đến khi bị AI thay thế?” là chủ đề phổ biến trong các cuộc trò chuyện. Nhưng liệu AI có thực sự khiến ai đó mất việc không?

Nhiều chuyên gia khẳng định là có, nhưng cũng có nhiều ý kiến phủ định. The Economist dẫn chứng các số liệu từ Cục Thống kê Lao động Mỹ để tìm câu trả lời.

Với thước đo là tỷ lệ thất nghiệp giữa những người mới tốt nghiệp đại học và những người đang trong độ tuổi lao động, biểu đồ của Cục Thống kê Lao động Mỹ chỉ ra rằng: những người mới tốt nghiệp hiện có khả năng thất nghiệp cao hơn.

Các chuyên gia giải thích, vì những người mới tốt nghiệp thường làm những công việc đầu vào trong các ngành công nghiệp đòi hỏi nhiều kiến ​​thức, chẳng hạn như việc trợ lý pháp lý hoặc làm slide trong một công ty tư vấn quản lý. Trong khi đó, AI có thể làm tốt và chính xác những công việc này. Vậy phải chăng AI đã loại bỏ những công việc này?

Rất may là không. Theo các chuyên gia, tỷ lệ thất nghiệp thực tế của những người này chỉ ở mức khoảng 4%, vẫn ở mức thấp.

Xem xét dữ liệu về việc làm theo nghề nghiệp, những người lao động thường được cho là dễ bị tổn thương nhất trước AI là những nhân viên văn phòng, hoạt động tài chính, bán hàng... Biểu đồ của Cục Thống kê Lao động Mỹ cũng không chỉ ra bằng chứng nào về tác động của AI. Thực tế thì ngược lại. Trong năm qua, tỷ lệ việc làm trong công việc văn phòng đã tăng rất nhẹ.

Nhìn chung, hiện nay tỷ lệ thất nghiệp của Mỹ vẫn ở mức thấp, 4,2%, trong khi tăng trưởng tiền lương vẫn ở mức khá mạnh. Bên ngoài nước Mỹ cũng chứng kiến xu hướng tương tự. Thu nhập bình quân đầu người ở Anh, khu vực đồng Euro và Nhật Bản tăng mạnh. Năm 2024, tỷ lệ việc làm của các nước Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) đạt mức cao nhất mọi thời đại. Tất cả đi ngược lại với mối lo ngại rằng AI đang khiến nhu cầu lao động giảm.

Các chuyên gia đưa 2 lời giải thích cho những xu hướng này.

Một là, mặc dù có rất nhiều thông tin rằng hiện tại các công ty trên toàn thế giới đang đưa AI vào mọi khía cạnh hoạt động của mình, vẫn chỉ có rất ít các công ty sử dụng AI thực sự. Một số liệu chính thức cho thấy rằng, ít hơn 10% các công ty Mỹ sử dụng AI để sản xuất hàng hóa và dịch vụ.

Hai là, ngay cả khi các công ty sử dụng AI, họ cũng không sa thải người lao động. AI có thể giúp một công nhân hoàn thành công việc nhanh hơn, chứ không thể thay thế hoàn toàn và khiến người đó trở nên thừa thãi.

Với bất kể lời giải thích nào, hiện tại có lẽ chúng ta cũng không cần phải quá lo sợ.