Tháo những “nút thắt” để đổi mới GDĐH
Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phùng Xuân Nhạ trình bày Tờ trình dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi). Theo Tờ trình, việc sửa đổi Luật Giáo dục đại học (GDĐH) hiện hành được tiến hành nhằm tạo sự đổi mới từ trong nhận thức, tư duy quản lý và phương thức quản trị đại học nhằm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, góp phần thực hiện một trong ba đột phá chiến lược. Dự án Luật được xây dựng cũng sẽ phải bảo đảm tính thực tiễn, thiết thực, khả thi trên cơ sở đánh giá quá trình thực thi luật hiện hành trong 5 năm qua để nhận diện rõ vướng mắc từ thực tiễn, giải quyết được những vấn đề “nút thắt” góp phần đổi mới căn bản, toàn diện GDĐH, đẩy mạnh tự chủ đại học, huy động các nguồn lực trong và ngoài nước cho phát triển GDĐH. Để thực hiện các mục tiêu đề ra, so với luật hiện hành, dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổ) đã sửa đổi, bổ sung 31 điều; bổ sung 2 điều mới; bãi bỏ 1 điều và 1 khoản; bãi bỏ cụm từ tại 5 điều; thay thế cụm từ tại 1 điều; đồng thời rà soát chỉnh sửa tên một số điều về mặt kỹ thuật.
 Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phùng Xuân Nhạ trình bày Tờ trình dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi). |
| Ảnh: Quang Khánh |
Cụ thể, để thúc đẩy tự chủ đại học, dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung Điều 32 và một số điều khác nhằm tạo hành lang pháp lý cho các cơ sở GDĐH phát huy tối đa nội lực trong thực hiện tự chủ, linh hoạt, sáng tạo. Theo đó, các cơ sở GDĐH được tự chủ mở ngành, tự chủ liên kết đào tạo ở trong và ngoài nước; tự chủ trong việc thiết kế mẫu, in phôi, cấp phát văn bằng cho người ... Các cơ sở GDĐH cũng được tự chủ về tổ chức bộ máy và nhân sự bảo đảm để Hội đồng trường có thực quyền trong việc quyết định về tổ chức bộ máy; quyết định nhân sự, tiêu chuẩn Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, tiêu chuẩn giảng viên theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, hiệu trưởng trường đại học công lập do cơ quan quản lý có thẩm quyền công nhận trên cơ sở đề xuất của Hội đồng trường, chỉ hiệu trưởng trường đại học tư thục do Hội đồng quản trị quyết định. Theo quy định của dự án Luật, cơ sở GDĐH cũng có quyền chủ động xây dựng và quyết định mức giá dịch vụ đào tạo theo quy định của Chính phủ, bảo đảm tương xứng với chất lượng đào tạo; được quyết định các dự án đầu tư sử dụng nguồn thu hợp pháp ngoài ngân sách của cơ sở giáo dục đại học; quyết định nội dung và mức chi từ các nguồn thu hợp pháp.
Để đổi mới công tác quản lý nhà nước trong điều kiện thực hiện tự chủ đại học, dự thảo Luật quy định các loại cơ sở đào tạo trong hệ thống GDĐH gồm: đại học, trường đại học (bao gồm trường đại học và học viện) với các tiêu chí đặc trưng. Trong đó, đại học phải là cơ sở GDĐH đào tạo đa lĩnh vực, có đào tạo sau đại học đến trình độ tiến sĩ ở một số lĩnh vực thế mạnh. Đại học sẽ có cơ cấu linh hoạt bao gồm tổ hợp các trường đại học, viện nghiên cứu thành viên và/hoặc các trường chuyên ngành. Tuy nhiên, theo Tờ trình dự án Luật, do đặc thù của Việt Nam, các đại học quốc gia được thành lập để thực hiện sứ mệnh đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước, phát triển thành một trong các cơ sở GDĐH hàng đầu ở Việt Nam nên dự thảo Luật quy định đại học quốc gia là đại học công lập thực hiện nhiệm vụ chiến lược quốc gia về GDĐH, có quy chế tổ chức và hoạt động riêng do Chính phủ quy định. Các đại học khác (bao gồm cả các đại học đang thực hiện theo quy chế đại học vùng) thực hiện theo mô hình chung của đại học (bao rgồm tổ hợp các trường đại học thành viên và/hoặc các trường chuyên ngành).
Để thực hiện mục tiêu đề ra, dự án Luật cũng sửa đổi quy định tại Luật hiện hành để chuyển quy định về học phí sang quy định về định giá dịch vụ đào tạo, phù hợp với Luật Giá, Luật Phí và Lệ phí. Theo đó, các dịch vụ do Nhà nước đặt hàng và cấp kinh phí thực hiện do các cơ quan nhà nước quy định khung giá. Các dịch vụ không sử dụng ngân sách nhà nước, cơ sở GDĐH tự chủ quyết định mức giá dịch vụ, công bố công khai cho từng năm học, khoá học cùng với thông báo tuyển sinh.
 |
Toàn cảnh Phiên họp sáng 30.5 - Ảnh: Quang Khánh |
Tạo hành lang pháp lý cho GDĐH đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao
Trình bày báo cáo thẩm tra, Ủy viên UBTVQH, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng Phan Thanh Bình cho biết, đa số ý kiến của Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, TN, TN và NĐ tán thành sự cần thiết sửa đổi, bổ sung Luật GDĐH hiện hành nhằm khắc phục bất cập, hạn chế; thể chế hóa chủ trương, quan điểm về đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo tinh thần Hiến pháp 2013 và Nghị quyết của Đảng. Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, TN, TN và NĐ cũng đề nghị, dự án Luật GDĐH (sửa đổi) phải bảo đảm tính khả thi, sự đồng bộ và nhất quán với hệ thống pháp luật hiện hành; tạo hành lang pháp lý cho GDĐH phát triển, hướng đến mục tiêu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, có sức khỏe, trí tuệ, đạo đức, kỷ luật và năng lực thực tiễn, năng động, sáng tạo phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc thời kỳ hội nhập quốc tế. Báo cáo thẩm tra cũng nêu rõ, cần thể chế rõ hơn quan điểm “xã hội hóa GDĐH”, GDĐH có thể xem là dịch vụ đặc biệt nhưng không thương mại hóa; phân định rõ quản lý nhà nước với quản trị của cơ sở GDĐH trên cơ sở đẩy mạnh tự chủ và nâng cao trách nhiệm giải trình.
 Ủy viên UBTVQH, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng Phan Thanh Bình trình bày báo cáo thẩm tra |
| Ảnh: Quang Khánh |
Về cơ sở GDĐH, hệ thống GDĐH, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, TN, TN và NĐ Phan Thanh Bình cho biết, nhiều ý kiến trong Ủy ban còn băn khoăn về khái niệm đại học bao gồm cả “tổ hợp các trường đại học thành viên và/hoặc các trường chuyên ngành” như Dự thảo Luật quy định. Vì, khái niệm này chưa phân định rõ các mô hình đại học và có khả năng làm phức tạp hơn hệ thống. Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, TN, TN và NĐ đề nghị nên giữ quy định đại học là “tổ hợp các trường đại học” như luật hiện hành; giao Thủ tướng Chính phủ ban hành danh mục chính thức các cơ sở GDĐH.
Về tự chủ đại học, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, TN, TN và NĐ cho rằng, việc đẩy mạnh tự chủ là cần thiết và phù hợp với xu thế chung của GDĐH. Và, đi đôi với mở rộng tự chủ là tăng cường trách nhiệm giải trình và đổi mới quản trị cơ sở GDĐH, đặc biệt là nâng cao vai trò, năng lực của Hội đồng trường. Tuy cơ bản nhất trí với nhiều nội dung sửa đổi của Dự thảo, song Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, TN, TN và NĐ đề nghị, cần làm rõ hơn các khái niệm, nội hàm về quyền tự chủ, về năng lực tự chủ; về phạm vi, mức độ, điều kiện thực hiện quyền tự chủ phù hợp với năng lực của cơ sở GDĐH và yêu cầu cụ thể về trách nhiệm giải trình. Trong dự thảo Luật cũng cần quy định nguyên tắc pháp lý cần thiết nhằm tạo sự đồng bộ trong hệ thống pháp luật về vấn đề tự chủ cho các cơ sở GDĐH, đặc biệt là về tổ chức – nhân sự, tài chính và tài sản.
Đối với giá dịch vụ đào tạo, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, TN, TN và NĐ tán thành việc tính đúng, tính đủ chi phí cần thiết cho hoạt động đào tạo theo cơ chế giá dịch vụ và cho phép cơ sở GDĐH được tự chủ quyết định mức giá dịch vụ đào tạo đối với các dịch vụ không sử dụng ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, không nhất trí việc thay thuật ngữ học phí bằng giá dịch vụ đào tạo như thể hiện trong Dự thảo Luật và do đó đề nghị cân nhắc sử dụng khái niệm học phí như quy định trong dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục.
