COP28 kết thúc tuần họp đầu tiên: Đạt được nhiều cam kết bước ngoặt

Khởi động Quỹ Tổn thất và thiệt hại

Ngay trong ngày họp đầu tiên của hội nghị COP28, gần 200 quốc gia đạt thỏa thuận mang tính bước ngoặt nhằm chính thức đưa Quỹ Tổn thất và Thiệt hại đi vào hoạt động nhằm hỗ trợ các nước dễ bị tổn thương do biến đổi khí hậu. Bước tiến này được kỳ vọng “tạo đà” giải quyết bài toán tài chính khí hậu - vấn đề gai góc nhất trong các cuộc đàm phán về khí hậu. Theo giới quan sát, việc chính thức thành lập quỹ mà các quốc gia dễ bị tổn thương về khí hậu đã mong đợi từ lâu mang lại chiến thắng sớm tại COP28. Reuters dẫn lời Chủ tịch COP28 Sultan Al Jaber khẳng định: “Chúng ta đã làm nên lịch sử. Đây là lần đầu tiên một quyết định được thông qua vào ngày đầu tiên của bất kỳ kỳ họp COP nào, và tốc độ thực hiện điều đó cũng là duy nhất, phi thường và mang tính lịch sử”.

Quỹ này cũng nhận được các khoản đóng góp từ nước chủ nhà UAE (100 triệu USD); Mỹ (17,5 triệu USD); Anh (ít nhất 51 triệu USD); Nhật Bản (10 triệu USD); Liên minh châu Âu (EU) (245,39 triệu USD, trong đó có 100 triệu USD từ Đức). Những cam kết tự nguyện đóng góp của các nền kinh tế phát triển được đánh giá cao, trong bối cảnh giúp nước nghèo vẫn đang chật vật đối phó những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu do nguồn lực tài chính eo hẹp.

Các nước giàu đã thực hiện lời hứa huy động 100 tỷ USD/năm vào năm 2020, nhưng cho đến nay điều này vẫn chưa được thực hiện và đây chỉ là con số rất nhỏ so với mức 2.400 tỷ USD/năm, mức hỗ trợ cần thiết vào năm 2030, theo ước tính mới nhất.

Ông Adnan Amin, với tư cách là giám đốc điều hành của COP28, lưu ý cuộc tranh luận vào năm 2023 sẽ đặt nền móng cho quyết định quan trọng tại COP29 về mục tiêu tài chính mới.

Cam kết Làm mát toàn cầu

Trong khuôn khổ COP28, đã diễn ra lễ Công bố Cam kết làm mát toàn cầu (Global Cooling Pledge) với sự tham gia của 63 quốc gia, trong đó có Việt Nam. Đây được coi là nỗ lực chung nhất của thế giới nhằm giảm khí thải từ việc làm mát của người khiến trái đất nóng lên như điều hòa, làm lạnh thực phẩm, thuốc men.

Mỗi năm, gần 1/3 dân số thế giới phải hứng chịu những đợt nắng nóng chết người kéo dài hơn 20 ngày. Các hoạt động làm mát giúp giảm các vấn đề sức khỏe do nắng nóng, đồng thời, đóng vai trò thiết yếu trong một số lĩnh vực quan trọng khác như bảo quản, phân phối thực phẩm hay phân phối vaccine. Tuy nhiên, biện pháp làm mát thông thường, chẳng hạn như sử dụng điều hòa không khí, lại gây phát thải hơn 7% khí nhà kính toàn cầu và là một trong nguyên nhân gây ra biến đổi khí hậu. Nếu không được quản lý, nhu cầu năng lượng để làm mát không gian sẽ tăng gấp 3 lần vào năm 2050, kéo theo làm tăng phát thải khí nhà kính. Con người càng làm mát thì Trái đất sẽ càng nóng lên.

Để giải quyết bài toán này, Cam kết làm mát toàn cầu, một sáng kiến do Chủ tịch COP28 của UAE đề xuất, đưa ra cam kết giảm ít nhất 68% lượng khí thải liên quan đến làm mát vào năm 2050 so với mức năm 2022. Ngoài ra, còn có mục tiêu thiết lập các tiêu chuẩn hiệu suất năng lượng tối thiểu vào năm 2030.

Tăng gấp 3 sản lượng năng lượng tái tạo

Trong một cam kết khác của COP28, hơn 110 quốc gia, trong đó có Mỹ, tán thành thông qua mục tiêu tăng gấp 3 sản lượng năng lượng tái tạo và tăng gấp đôi hiệu quả sử dụng năng lượng trên toàn thế giới vào năm 2030. Cơ quan Năng lượng Quốc tế gọi đây là “đòn bẩy quan trọng nhất” để hạn chế lượng khí thải carbon và tránh điểm tới hạn trong sự nóng lên toàn cầu.

Tuyên bố của Hội nghị COP28 cho biết, các quốc gia hỗ trợ không có nghĩa vụ phải tăng gấp ba lần năng lượng tái tạo, nhưng họ phải thực hiện các hành động toàn diện trong nước để góp phần đạt được cam kết này.

Mặc dù Ấn Độ và Trung Quốc, những quốc gia phụ thuộc nhiều vào than đá, vẫn chưa ký thỏa thuận, nhưng cả hai nước đều đã công bố riêng các kế hoạch hướng tới mục tiêu toàn cầu được coi là quan trọng đối với Thỏa thuận Paris 2015, nhằm hạn chế sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu lên 1,5 độ C so với mức tiền công nghiệp.

Theo Cơ quan Năng lượng Tái tạo Quốc tế (IRENA), để đạt được mục tiêu đã đề ra đòi hỏi thế giới phải đạt được 11.000 GW năng lượng tái tạo, hoặc tăng thêm khoảng 7.800 GW trong 7 năm tới. Năng lượng mặt trời và năng lượng gió sẽ chiếm phần lớn công suất bổ sung với lần lượt là hơn 4.000 GW và 2.600 GW, tăng gấp 5 và 4 lần so với mức của năm 2022.

Phân tích của tổ chức nghiên cứu Ember cho thấy, việc tăng gấp ba nguồn năng lượng sạch như gió và mặt trời, đồng thời tăng gấp đôi mức tiết kiệm năng lượng sẽ giúp cắt giảm 85% mức sử dụng nhiên liệu hóa thạch cần thiết trong thập kỷ này để đáp ứng các mục tiêu về khí hậu toàn cầu.

Các chuyên gia của Ember cho biết thêm, việc xem xét các mục tiêu quốc gia của 57 quốc gia và Liên minh châu Âu - chiếm hơn 90% công suất năng lượng tái tạo toàn cầu hiện nay - cho thấy thế giới đang trên đà tăng gấp đôi công suất vào năm 2030, và đang có cơ hội tăng trưởng nhanh hơn.

Khởi động nền tảng tài chính xanh

Ngày 5.12, một nền tảng hợp tác quốc tế cung cấp các dịch vụ xây dựng năng lực tài chính bền vững cho các thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển đã ra mắt bên lề COP28.

Nền tảng với tên gọi "Liên minh xây dựng năng lực đầu tư bền vững" (CASI), do Viện Tài chính và Bền vững (IFS) trụ sở ở Bắc Kinh, Trung Quốc, khởi xướng và bao gồm hơn 20 thành viên sáng lập. Mục tiêu của cơ chế hợp tác này là đào tạo và huấn luyện 100.000 chuyên gia cho các thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển (EMDE) vào năm 2030.

Theo Chủ tịch IFS Ma Jun, nhu cầu đầu tư bền vững rất lớn ở các thị trường và các nền kinh tế nói trên, song phần lớn các nền kinh tế này thiếu những thành phần chủ chốt của hệ thống tài chính "xanh" mang tính bền vững. Điều này được coi là rào cản chính đối với việc huy động tài chính bền vững ở nhiều thị trường mới nổi ở Nam bán cầu vốn cần nguồn tài chính xanh trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.

Tài chính xanh được hiểu là những hỗ trợ về tài chính hướng đến tăng trưởng xanh thông qua việc cắt giảm phát thải khí nhà kính, ô nhiễm môi trường, thúc đẩy sản xuất xanh...

Dự kiến, nền tảng trên sẽ bắt đầu hoạt động từ năm 2024, với các sự kiện trực tiếp sẽ diễn ra ở châu Á, châu Phi, Trung Đông và Mỹ Latin.