84% học sinh phụ thuộc vào AI để làm bài tập: Rủi ro hay cơ hội học tập mới?

Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) như ChatGPT ngày càng phổ biến, một khảo sát ở Singapore do Channel News Asia thực hiện cho thấy, toàn bộ 500 học sinh từ 15 đến 25 tuổi tham gia đều đã từng sử dụng AI để hỗ trợ làm bài tập về nhà. Đặc biệt, 84% học sinh trung học cho biết các em sử dụng AI ít nhất mỗi tuần một lần.

Kết quả khảo sát đặt ra nhiều câu hỏi cho ngành giáo dục: AI đang cải thiện hay cản trở quá trình học tập? Và nếu học sinh ngày càng để AI “làm thay”, điều đó sẽ ảnh hưởng như thế nào đến kết quả học tập và năng lực thực sự?

AI – Trợ lý học tập hay “cỗ máy làm bài hộ”?

Khảo sát cho thấy, học sinh không chỉ dùng ChatGPT mà còn khai thác nhiều công cụ AI khác chuyên biệt hơn để giải Toán, ngữ pháp tiếng Anh, khoa học, lịch sử, xã hội học…

84% học sinh trung học được hỏi sử dụng AI thường xuyên cho bài tập. Trong số này, 63% dùng AI để giải toán, 47% để kiểm tra ngữ pháp và chính tả. Khoảng 86% học sinh sử dụng AI để “tạo ý tưởng” cho các bài luận hoặc bài tập sáng tạo.

Học sinh lớp 9 Rebekah Low chia sẻ: “Nếu em bị bí ý tưởng cho bài văn, em sẽ nhờ ChatGPT liệt kê một vài luận điểm. Sau đó, em chọn những ý dễ triển khai để viết”. Trong khi đó, học sinh lớp 10 Ryan Ukail sử dụng AI để nâng cao khả năng diễn đạt, ví dụ như chỉnh sửa câu văn mô tả sao cho sinh động hơn.

Tuy nhiên, có những học sinh như Dorelle Ong, lớp 8, lại dùng AI với mục đích “tiết kiệm thời gian” và “đỡ phải suy nghĩ”. Em thường chụp ảnh bài tập tiếng Trung hoặc Toán và gửi lên ChatGPT kèm lời nhắn: “Làm giúp em phần này”.

Phản ứng từ nhà trường

Một điều bất ngờ là hầu hết học sinh đều thừa nhận giáo viên của họ biết việc các em dùng AI. Thậm chí, một số giáo viên còn khuyến khích học sinh dùng AI để tạo dàn ý hoặc gợi ý cho bài viết.

Tuy nhiên, có sự khác biệt trong cách học sinh sử dụng nội dung AI tạo ra:

• 51% chỉnh sửa nhiều để phù hợp với phong cách viết cá nhân.

• 18% chỉ chỉnh nhẹ ngữ pháp hoặc rõ nghĩa hơn.

• 31% dùng làm tài liệu tham khảo và viết lại theo cách của mình.

Cũng chính vì vậy, nhiều giáo viên có thể dễ dàng nhận ra nếu học sinh sao chép nguyên nội dung từ AI. Các chuyên gia giáo dục nhận định: AI có thể tạo ra nội dung nghe “có vẻ hợp lý”, nhưng thiếu chiều sâu, từ khóa, lập luận chặt chẽ – những yếu tố mà các kỳ thi đánh giá cao.

Ông Lee Li Neng, Phó giám đốc Trung tâm Giảng dạy và Học tập nhấn mạnh, học sinh cần học cách “suy nghĩ cùng AI, chứ không để AI suy nghĩ thay”. Ông cho rằng nếu coi AI là con đường ngắn nhất để hoàn thành nhiệm vụ, học sinh sẽ đánh mất cơ hội rèn luyện tư duy và kỹ năng thực sự.

Trong khi đó, ông Jonathan Sim, cựu phó giám đốc sư phạm tại Trung tâm Công nghệ Giáo dục AI, Đại học Quốc gia Singapore cho rằng: “Điều đáng lo là khi giáo viên bắt đầu nghi ngờ học sinh, còn học sinh thì cảm thấy không được tin tưởng. Nếu cứ bị gắn mác “dùng AI” dù bài viết đúng là của mình, học sinh sẽ mất động lực học tập”.

Thiếu hướng dẫn rõ ràng về việc dùng AI trong trường học

Theo ông Sim, hiện chưa có một hướng dẫn rõ ràng và thống nhất về việc sử dụng AI trong các trường học. Có giáo viên cởi mở khuyến khích, có người thì né tránh, cũng có người phản đối hoàn toàn.

Trong khảo sát của CNA, 51% học sinh cho biết trường của họ có quy định về AI, nhưng 33% không chắc chắn và 16% nói là không có quy định. Đáng chú ý, một phần ba học sinh nói rằng họ “không hề lo lắng” bị phạt khi sử dụng AI.

Bộ Giáo dục Singapore (MOE) cho biết hiện đã xây dựng học phần trực tuyến về đạo đức sử dụng AI (AIEd Ethics Primer) và đang thúc đẩy các cuộc trao đổi chuyên môn trong trường học nhằm giúp giáo viên sử dụng AI một cách phù hợp với từng lứa tuổi và mục tiêu học tập.

Cơ hội đổi mới giáo dục nếu biết tận dụng

Với một số học sinh như Rebekah hay Ryan, AI thực sự giúp các em học tốt hơn. “Điểm tiếng Anh của em cải thiện, em suy nghĩ được những cách diễn đạt mà trước đây chưa từng nghĩ tới”, Ryan chia sẻ. Tuy nhiên, Dorelle lại thẳng thắn thừa nhận: “Em không học được gì nhiều từ AI, nhưng nó giúp em làm xong bài”.

Sự khác biệt này cho thấy AI không phải là nguyên nhân chính khiến học sinh học tốt hay dở – vấn đề nằm ở cách sử dụng. Khi được hướng dẫn đúng, AI có thể trở thành công cụ hỗ trợ tuyệt vời cho quá trình học tập.

Tuy nhiên, nếu không có chiến lược rõ ràng và định hướng từ nhà trường, giáo viên và phụ huynh, AI rất có thể trở thành một “ảo tưởng học tập” – nơi điểm số và kiến thức không còn phản ánh năng lực thật sự.