6 năm gia nhập WTO - cơ hội và thách thức đối với doanh nghiệp Việt Nam

Nguyên Thứ trưởng Bộ Công thương Lương Văn Tự nhận xét: gia nhập Tổ chức thương mại thế giới (WTO), doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng về vốn, kỹ thuật, kỹ năng quản lý và chia sẻ thị trường. Khi chia sẻ thị trường, có những doanh nghiệp liên doanh với nước ngoài sẽ được lo vốn liếng, kỹ thuật và thị trường, mình chỉ đóng góp công sức, đất đai nhà xưởng, nhưng bù lại mình sẽ thu được trình độ tiếp cận công nghệ, kinh nghiệm từ các đối tác nước ngoài đã tích lũy nhiều năm.

Sau khi gia nhập WTO, doanh nghiệp Việt Nam đã có nhiều nỗ lực chú trọng đổi mới công nghệ, đổi mới quản lý, xây dựng thương hiệu, được áp dụng các tiêu chuẩn thế giới - nhờ đó chất lượng được nâng lên, kiểu dáng, giá cả hàng hóa đã có sức cạnh tranh, từng bước xác lập được chỗ đứng trên thị trường khu vực và thế giới. Tốc độ tăng kim ngạch xuất khẩu bình quân 5 năm, giai đoạn 2007 - 2011 là 19,25%/năm, cao hơn mức 18,1%/năm của thời kỳ 5 năm 2001 - 2005 trước khi nước ta gia nhập WTO… Đến nay, các doanh nghiệp Việt Nam đã duy trì được khoảng 20 mặt hàng xuất khẩu có kim ngạch trên 1 tỷ USD/năm, bên cạnh việc định vị 19 thị trường có nhu cầu nhập khẩu hơn 1 tỷ USD hàng hóa mỗi năm từ Việt Nam. Dễ nhìn thấy nhất là tốc độ tăng trưởng của ngành dệt may, da giày và xuất khẩu nông sản. Tuy nhiên, theo Phó chủ tịch Hiệp hội da giày Việt Nam Diệp Thành Kiệt, mặc dù thị trườâng mở rộng hơn tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp, năng lực cạnh tranh tăng lên, nhưng lợi thế chủ yếu vẫn thuộc về các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), doanh nghiệp trong nước vẫn chưa khai thác được nhiều từ cơ hội của hội nhập WTO mang lại.

Cũng theo số liệu thống kê thì từ đầu năm đến nay đã có tới hơn 100.000 doanh nghiệp dừng sản xuất, giải thể hoặc phá sản. Hàng loạt doanh nghiệp gặp khó khăn ở cả thị trường trong và ngoài nước. Theo Chủ tịch Phòng thương mại và công nghiệp Việt Nam Vũ Tiến Lộc, 2012 là năm khó khăn nhất đối với cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam kể từ khi đổi mới, đặc biệt là giai đoạn Việt Nam mở cửa hội nhập. Trong khoảng 1 - 2 năm gần đây, số doanh nghiệp đã ngừng hoạt động, giải thể tăng lên với tốc độ rất nhanh, triển vọng của tình hình kinh tế những tháng cuối năm cũng như năm 2013, đà suy giảm về tốc độ tăng trưởng thì đang được khôi phục lại nhưng với tốc độ tương đối chậm, chưa có những nhân tố đột biến nào để nói rằng nền kinh tế sẽ có được sự khôi phục lại đà tăng trưởng cao trong những năm tới và điều đó cho thấy doanh nghiệp vẫn tiếp tục ở trong giai đoạn rất khó khăn và yêu cầu trụ vững đối với doanh nghiệp vẫn là yêu cầu hàng đầu.

Không chỉ bởi những tác động ảnh hưởng từ khách quan, chính những hạn chế trong hiểu biết pháp luật cũng như thiếu các hàng rào kỹ thuật cho nhiều sản phẩm hàng hóa đã khiến không ít doanh nghiệp thua ngay trên sân nhà. Ngành thép là một trong những ví dụ điển hình. Chỉ trong 10 tháng năm nay, lượng thép nhập khẩu từ nước ngoài vào Việt Nam tăng mạnh, trong đó có một lượng lớn thép chứa nguyên tố Bo - với chiêu thức lách luật làm cho ngành thép trong nước điêu đứng, nhiều doanh nghiệp đóng cửa, khả năng 20% DN thép trong nước phải giải thể, phá sản trong năm 2012 này. Theo Phó chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam Lê Minh Hải, cần phải xem lại hàng rào kỹ thuật để ngăn cản những loại thép chất lượng thấp, giá rẻ tràn vào thị trường trong nước, đấy cũng là một nguy cơ gây khó khăn cho doanh nghiệp hiện tại và tương lai nhất là trong bối cảnh đã gia nhập WTO.

Việt Nam đã gia nhập một sân chơi thương mại lớn gần 6 năm, nhưng theo nhiều chuyên gia đánh giá, doanh nghiệp Việt Nam vẫn chưa thực sự chuẩn bị tốt để đón đầu cơ hội và kháng cự các tiêu cực từ sân chơi này. Để tiếp tục tồn tại và trụ vững ở sân chơi này, còn rất nhiều việc doanh nghiệp phải làm, từ chủ động tìm hiểu luật chơi của WTO đến rà soát, sắp xếp lại sản xuất kinh doanh, nâng cao khả năng cạnh tranh của sản phẩm và doanh nghiệp, nắm bắt cập nhật thông tin, nhạy cảm với sự biến động của thị trường đồng thời chú trọng nâng cao trình độ nguồn nhân lực…