5 hiểu lầm tai hại cản trở bạn kiểm soát bệnh tiểu đường

Tiểu đường là bệnh lý chuyển hóa mãn tính đang gia tăng nhanh chóng trên toàn cầu. Tuy nhiên, xung quanh căn bệnh này vẫn tồn tại nhiều quan điểm chưa chính xác, khiến người mắc dễ rơi vào tâm lý hoang mang, tội lỗi hoặc tự ti.

Dưới đây là 5 lầm tưởng phổ biến nhất về bệnh tiểu đường và những khuyến nghị từ các chuyên gia dinh dưỡng lâm sàng, giúp người bệnh nhìn nhận đúng và chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe:

1. Ăn đường là nguyên nhân chính gây tiểu đường

Nhiều người tin rằng ăn nhiều đường là nguyên nhân trực tiếp gây ra bệnh tiểu đường. Tuy nhiên, sự thật phức tạp hơn thế. Tiểu đường type 1 là một bệnh tự miễn, xảy ra khi hệ miễn dịch tấn công các tế bào sản xuất insulin trong tuyến tụy, khiến cơ thể không còn khả năng tự tạo insulin. Trong khi đó, tiểu đường type 2 thường liên quan đến nhiều yếu tố như di truyền, tình trạng kháng insulin, cấu trúc cơ thể và lối sống, bao gồm chế độ ăn và mức độ vận động.

Chuyên gia Ina Flores, Thạc sĩ, chuyên gia dinh dưỡng và giáo dục bệnh tiểu đường được chứng nhận (CDCES), cho biết: “Chế độ ăn nhiều thực phẩm siêu chế biến, thường chứa đường bổ sung, chất béo và tinh bột tinh chế, có thể góp phần gây rối loạn đường huyết, nhưng không có nghĩa đường là thủ phạm duy nhất”.

Điều quan trọng là nhìn nhận chế độ ăn uống một cách toàn diện, thay vì đổ lỗi cho một loại thực phẩm riêng lẻ.

2. Người tiểu đường phải kiêng hoàn toàn tinh bột

Một trong những hiểu lầm phổ biến là người mắc tiểu đường phải tránh xa tinh bột. Trên thực tế, các loại tinh bột – đặc biệt là loại giàu chất xơ như đậu, ngũ cốc nguyên hạt, rau củ và trái cây – hoàn toàn có thể đưa vào chế độ ăn của người bệnh nếu được kiểm soát hợp lý.

Tamar Samuels, Thạc sĩ, chuyên gia dinh dưỡng lâm sàng, gợi ý: “Kết hợp tinh bột với protein, chất béo hoặc chất xơ, chẳng hạn như ăn trái cây kèm hạt hoặc bánh quy với phô mai, có thể làm chậm tiêu hóa và giúp duy trì đường huyết ổn định hơn”.

Tùy cơ địa mỗi người, việc điều chỉnh khẩu phần và loại tinh bột phù hợp cần được thực hiện với sự tư vấn của chuyên gia.

3. Phải dùng insulin là dấu hiệu điều trị thất bại

Không ít người xem việc phải tiêm insulin như một minh chứng cho việc “mình đã thất bại trong điều trị”. Đây là quan niệm nguy hiểm.

Tiểu đường là bệnh mãn tính, tiến triển theo thời gian. Ở tiểu đường type 2, tuyến tụy có thể suy giảm khả năng sản xuất insulin bất chấp nỗ lực duy trì lối sống lành mạnh. Khi insulin không đủ, lượng đường tích tụ trong máu có thể gây tổn thương nhiều cơ quan. Đối với người bệnh tiểu đường type 1, insulin là điều kiện sống còn do tuyến tụy đã hoàn toàn mất khả năng sản xuất hormone này.

Chuyên gia Ina Flores khẳng định: “Khởi động liệu trình insulin không phải là thất bại, mà là bước điều trị phù hợp với nhu cầu thực tế của cơ thể. Đây là một liệu pháp cứu sống người bệnh”.

4. Người có BMI bình thường thì không lo mắc tiểu đường

Chỉ số khối cơ thể (BMI) tuy được sử dụng phổ biến, nhưng không phản ánh đầy đủ tình trạng sức khỏe của một người. BMI không phân biệt giữa cơ và mỡ, cũng không tính đến yếu tố di truyền, chủng tộc, độ tuổi hay mức độ căng thẳng – những yếu tố có thể ảnh hưởng đến nguy cơ mắc tiểu đường.

Nghiên cứu chỉ ra rằng lượng mỡ nội tạng, đặc biệt ở vùng bụng, là yếu tố dự báo nguy cơ tiểu đường tốt hơn BMI. Thậm chí, nhiều người có chỉ số BMI bình thường nhưng lại có tỷ lệ mỡ cao và cơ thấp – yếu tố nguy cơ đáng kể.

Meredith Rofheart, Thạc sĩ, chuyên gia dinh dưỡng lâm sàng, cảnh báo: “Chúng ta không nên nghĩ rằng những người có BMI bình thường là an toàn. Cần đánh giá toàn diện các yếu tố nguy cơ khác để tránh bỏ sót chẩn đoán”.

5. Tiểu đường có thể chữa khỏi hoàn toàn?

Hiện chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn bệnh tiểu đường, nhưng nhiều người hiểu nhầm rằng nếu kiểm soát tốt đường huyết, bệnh sẽ khỏi. Trong một số trường hợp, người mắc tiểu đường type 2 có thể đạt trạng thái “thuyên giảm”, tức là kiểm soát được đường huyết mà không cần dùng thuốc.

Theo chuyên gia Flores: “Có thể giảm được tình trạng bệnh, nhất là nếu can thiệp sớm và giảm cân hiệu quả. Tuy nhiên, đó không phải là chữa khỏi. Việc duy trì trạng thái này cần sự nỗ lực dài hạn, theo dõi y tế thường xuyên và hỗ trợ đúng cách”.

Với tiểu đường type 1, dù có những tiến bộ trong điều trị, bệnh vẫn cần được theo dõi suốt đời.

Thay vì lầm tưởng, hãy chủ động chăm sóc sức khỏe

Các chuyên gia khuyến nghị một số nguyên tắc đơn giản nhưng hiệu quả giúp người bệnh chủ động hơn trong việc kiểm soát đường huyết:

• Cân đối bữa ăn: Kết hợp protein, chất béo lành mạnh và tinh bột giàu chất xơ.

• Tăng cường vận động: Tập thể dục đều đặn, từ đi bộ đến các bài tập sức bền, giúp cải thiện độ nhạy insulin.

• Kiểm soát khẩu phần: Ăn theo nguyên tắc “đĩa ăn lành mạnh”: 1/2 rau không chứa tinh bột, 1/4 tinh bột phức hợp, 1/4 đạm nạc.

• Tầm soát sớm: Nếu có tiền sử gia đình hoặc yếu tố nguy cơ, nên khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm.

• Tư vấn chuyên gia: Làm việc với chuyên gia dinh dưỡng hoặc chuyên viên giáo dục tiểu đường để có kế hoạch phòng và điều trị bệnh phù hợp.