2013 - năm u ám trên bán đảo Triều Tiên

Năm 2013 tại bán đảo bắt đầu bằng một loạt căng thẳng. Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc (HĐBA LHQ) áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Triều Tiên sau khi nước này tiến hành vụ thử tên lửa tầm xa có tên gọi Unha-3. Tiếp sau đó, Bình Nhưỡng đã tiếp tục tiến hành vụ thử hạt nhân thứ ba vào tháng 2.2013 - vụ thử đầu tiên dưới sự lãnh đạo của Kim Jong-un, và sửa đổi Hiến pháp, tuyên bố là quốc gia hạt nhân. Dưới nhãn quan của các nhà phân tích cứng rắn, đây được coi là một sự thách thức đối với cộng đồng quốc tế.

Quan hệ liên Triều cũng có nhiều biến động trong năm theo chiều hướng xấu đi. Khu công nghiệp Kaesong phải đóng cửa trong khoảng 5 tháng do quan hệ hai nước căng thẳng. Đây được coi là biểu tượng quan trọng của sự hợp tác liên Triều. Nằm ở biên giới giữa Hàn Quốc và Triều Tiên, khu công nghiệp này hoạt động dựa vào nguồn vốn cũng như công nghệ của Hàn Quốc và lực lượng lao động giá rẻ của Triều Tiên. Tại đây, hơn 44.000 người Triều Tiên làm việc cho khoảng 120 công ty của Hàn Quốc, với sản phẩm chủ yếu là quần áo, giày dép và đồng hồ.

Trong năm qua, các bên tham gia đàm phán sáu bên (gồm Mỹ, Nga, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Triều Tiên) đã nỗ lực thúc đẩy các biện pháp ngoại giao để nối lại tiến trình hòa đàm bị đình trệ từ năm 2008 đến nay, song trên thực tế, thành công là khá hạn chế, nếu không nói là hoàn toàn “giậm chân tại chỗ”. Mặc dù vẫn tiếp tục khẳng định lập trường ủng hộ các biện pháp ngoại giao cho hồ sơ hạt nhân Triều Tiên, song Trung Quốc và Nga đã phần nào thay đổi. Trong cuộc hội đàm với Tổng thống Hàn Quốc Park Geun-hye hồi tháng 6 năm nay tại Bắc Kinh, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã cam kết tìm cách phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên, ông cũng đồng ý với bà Park rằng cần giải quyết các vấn đề liên quan thông qua đàm phán 6 bên. Trong khi đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng khẳng định Triều Tiên sẽ không bao giờ được chấp thuận là một cường quốc hạt nhân và thúc giục Bình Nhưỡng tuân thủ các cam kết và nghĩa vụ quốc tế, đồng thời kêu gọi nhóm họp vô điều kiện cuộc đàm phán 6 bên.

Cuối tháng 10, đặc phái viên của Trung Quốc phụ trách các vấn đề liên quan đến bán đảo Triều Tiên Vũ Đại Vĩ đã tới Washington để thảo thuận về cách nối lại các cuộc đàm phán 6 bên, vốn bị ngừng lại từ cuối năm 2008. Ông Vũ Đại Vĩ cũng có chuyến thăm tới Bình Nhưỡng, trong khi các nhà ngoại giao Mỹ và Hàn Quốc phụ trách các cuộc đàm phán về “viện trợ cho giải trừ vũ khí” đã tổ chức một loạt cuộc gặp gỡ riêng với các đối tác khác, bao gồm Nhật và Nga.

Bất chấp các cuộc gặp gỡ này, 6 bên vẫn không thể thu hẹp được bất đồng. Triều Tiên, Trung Quốc và Nga đã kêu gọi nối lại các cuộc đàm phán ngay lập tức mà không cần điều kiện tiên quyết nào. Trong khi đó, Hàn Quốc, Mỹ và Nhật đã yêu cầu Bình Nhưỡng phải chứng minh cam kết của họ trong việc thực hiện quá trình giải trừ hạt nhân mang tính “toàn diện, xác thực và kiên định”.

Đánh giá lại một năm qua, các chuyên gia cho rằng trong ngắn hạn, việc nối lại đàm phán 6 bên là không thể thực hiện khi tất cả các bên thiếu một quan điểm chung và một mục tiêu chung.

Thế bế tắc hiện nay của đàm phán 6 bên cũng kéo theo không ít ý kiến quan ngại về các biện pháp mạnh mẽ hơn của cộng đồng quốc tế đối với Bình Nhưỡng trong thời gian tới. Tuy nhiên, nhiều năm đã trôi qua cho thấy đường lối “kiên nhẫn chiến lược” đôi khi  không phải là giải pháp thích hợp. Chia sẻ quan điểm này, Shi Yinhong, giáo sư của trường Đại học Nhân dân Trung Quốc đồng thời là cố vấn cho Hội đồng Nhà nước, không loại trừ khả năng trong tương lai, Trung Quốc sẽ duy trì phần lớn các biện pháp cứng rắn mới được ban hành chống lại Triều Tiên. 

Trong thời gian tới, các nhà quan sát cũng để ngỏ khả năng Bình Nhưỡng sẽ có những điều chỉnh linh hoạt theo hướng tích cực hơn. Dự đoán này dựa trên những diễn biến mới nhất liên quan tới hồ sơ hạt nhân của Iran, khi trung tuần tháng 11 vừa qua, Tehran và Nhóm P5+1 (gồm 5 nước ủy viên thường trực HĐBA LHQ và Đức) đạt được một thỏa thuận hạt nhân sơ bộ hướng tới giải quyết dứt điểm vấn đề này trong 6 tháng tới để đổi lại việc các lệnh trừng phạt được giảm bớt. Tuy nhiên, tình hình thực tế trên Bán đảo Triều Tiên tương đối khó lường, đặc biệt sau khi Bình Nhưỡng tử hình ông Jang Song thaek - nhân vật quyền lực thứ hai tại nước này.