2013 - năm của xung đột

Tại Mỹ, nếu không có một cuộc khủng hoảng chính sách đối ngoại trực tiếp đe dọa đến an ninh quốc gia, chính quyền của Tổng thống Barack Obama sẽ tập trung hầu hết thời gian, sức lực và vốn liếng chính trị vào “những vấn đề của nước Mỹ” – đó là giảm nợ, tạo công ăn việc làm, ngăn chặn suy thoái kinh tế. Ở bên kia bờ Đại Tây Dương, các quan chức châu Âu sẽ tiếp tục cuộc chiến để khôi phục niềm tin vào khu vực đồng euro. Tại Trung Quốc, mặc dù những đòi hỏi của tăng trưởng kinh tế và tạo việc làm sẽ buộc các nhà lãnh đạo của nước này phát triển các mối quan hệ mới với các khu vực khác, nhưng họ cũng quá bận tâm tới sự phức tạp của chương trình cải cách kinh tế để có thể chấp nhận những chi phí không cần thiết cho những rủi ro ngoài châu Á. Khi không được can thiệp và xử lý kịp thời, các điểm nóng sẽ nóng lâu hơn, các đám cháy sẽ dữ dội hơn trong năm 2013.

Nhưng điều đó không có nghĩa là các cường quốc thế giới sẽ không tự gây tổn hại cho họ. Đang có một xu hướng gây tranh cãi, đó là việc các chính phủ sử dụng máy bay không người lái và các lực lượng đặc biệt trong các cuộc xung đột thay vì sử dụng lực lượng truyền thống. Thế giới đã trở nên quen thuộc với các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Mỹ ở Afghanistan, Pakistan và Yemen. Nhưng những tin tức gần đây cho thấy, Trung Quốc và Nhật Bản cũng đang đầu tư vào máy bay không người lái, một phần để tăng cường sức mạnh của họ khi đối phó với những tranh chấp chủ quyền ở biển Hoa Đông. Với ưu thế là giúp giảm chi phí và thiệt hại về người, những đổi mới công nghệ này khiến xung đột quân sự trở nên dễ xảy ra hơn.

Bên cạnh đó, có một cách tấn công kẻ thù ít tốn kém nhưng vẫn mang lại hiệu quả là chiến tranh mạng. Đó là lý do khiến nhiều chính phủ tăng cường đầu tư vào công nghệ và kỹ năng cần thiết để nâng cao khả năng này. Chiến tranh trên không gian mạng đặc biệt đáng quan ngại vì hai lý do: Thứ nhất, không giống như bản chất của các cuộc chiến tranh thông thường là hủy diệt lẫn nhau, vũ khí không gian mạng cho phép những người sử dụng chúng cơ hội tấn công nặc danh. Nghĩa là bên bị tấn công sẽ không thể biết ai là đối tượng tấn công họ. Thứ hai, sự phát triển liên tục của công nghệ bảo đảm rằng không một chính phủ nào có thể biết sức phá hoại của những vũ khí đó hoặc ngăn chặn hiệu quả những vũ khí này. Hậu quả là các chính phủ phải tăng cường thăm dò hệ thống phòng thủ của nhau hàng ngày, làm tăng nguy cơ đụng độ. Mặc dù Nội các mới của ông Obama có hai nhân vật nổi tiếng với quan điểm phản đối can thiệp quân sự là Ngoại trưởng John Kerry và Bộ trưởng Quốc phòng Chuck Hagel, nhưng mức độ đầu tư ngày càng cao của Mỹ vào máy bay không người lái, vũ khí không gian mạng và các loại vũ khí thông thường khác dường như vẫn được duy trì.

Những tiến bộ công nghệ đang tạo ra bối cảnh cho cạnh tranh và thù địch tại hai điểm nóng địa chính trị quan trọng nhất thế giới là Trung Đông và Đông Á. Tại Trung Đông, Mỹ và các đồng minh châu Âu tiếp tục cho thấy họ không muốn can dự sâu vào các cuộc khủng hoảng khu vực. Điều này sẽ tạo khoảng trống quyền lực để các cường quốc khu vực như Thổ Nhĩ Kỳ, Iran và Ảrập Xêút tranh giành ảnh hưởng. Tình trạng đối đầu giữa những người ôn hòa và cực đoan, giữa các phái Sunni và Shiite sẽ trở nên căng thẳng hơn tại một số nước Trung Đông và Bắc Phi.

Trong khi đó, Đông Á vẫn là một điểm nóng tiềm tàng trong năm 2013. Thế giới đã chứng kiến những đụng độ đáng lo ngại trong khu vực năm 2012 như tranh chấp chủ quyền giữa Trung Quốc với một số nước láng giềng tại biển Đông, giữa Bắc Kinh với Tokyo tại biển Hoa Đông. Mặc dù những tranh chấp này chưa dẫn đến chiến tranh trong năm 2013 nhưng những đụng độ nhỏ với việc sử dụng máy bay không người lái hay vũ khí không gian mạng là một nguy cơ thực sự.

Mỹ, do nóng lòng thúc đẩy các triển vọng kinh tế lâu dài hơn bằng việc can dự với các đối tác thương mại mới ở khu vực tăng trưởng nhanh nhất của thế giới này, đang chuyển các nguồn lực từ Trung Đông sang châu Á. Sự chuyển hướng của Mỹ vừa là cơ hội vừa là nguy cơ đối với khu vực bởi ban lãnh đạo Trung Quốc rõ ràng đang xem sự hiện diện mạnh mẽ hơn của Mỹ tại khu vực như một nỗ lực nhằm kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc.

Rủi ro lớn nhất trong năm 2013 là một cuộc xung đột kinh tế quy mô lớn tại châu Á. Viễn cảnh này nếu xảy ra sẽ không chỉ ảnh hưởng đến những nước có liên quan trực tiếp mà còn phá hoại sự phục hồi của kinh tế thế giới. Phát súng đầu tiên trong trận chiến này đã được khai hỏa. Mùa hè năm ngoái, tranh chấp lãnh thổ giữa Trung Quốc và Nhật Bản đã làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến quan hệ kinh tế giữa hai cường quốc kinh tế lớn thứ hai và thứ ba thế giới. Cả hai đều không có ý định dấn thân vào cuộc chiến, nhưng việc các quan chức Trung Quốc thúc đẩy chủ nghĩa dân tộc, khuyến khích người dân tẩy chay hàng hóa Nhật Bản hay phá hoại các công ty Nhật ở Trung Quốc đã khiến kim ngạch xuất khẩu ôtô của Nhật Bản giảm 44,5% chỉ trong vòng một tháng. Điều này là một minh chứng rõ ràng cho thấy, một cuộc chiến không cần đến quân đội, xe tăng hay tên lửa vẫn có khả năng gây tổn thất nặng nề.