10 năm - 10 sự kiện

1. Sự kiện 11.9 và cuộc chiến chống khủng bố toàn cầu của Mỹ

Vụ tấn công vào Tòa tháp đôi của Trung tâm Thương mại Thế giới tại New York sáng 11.9.2001 làm 3.000 người thiệt mạng được xem là vụ khủng bố thảm khốc nhất trong lịch sử, “vĩnh viễn làm thay đổi thế giới”, trước hết là thay đổi trong những ưu tiên đối nội và đối ngoại của Mỹ, cường quốc duy nhất còn lại sau thế kỷ XX. Hệ thống toàn cầu được định hình lại khi Mỹ tập trung sự chú ý vào thế giới Hồi giáo, mở màn với cuộc chiến tại Afghanistan (ngày 7.10.2001).

2. Sự nổi lên của BRIC

Tháng 6.2009, lãnh đạo bốn nền kinh tế đang phát triển nhanh Brazil, Nga, Ấn Độ và Trung Quốc đã có cuộc họp cấp cao đầu tiên tại thành phố Ekaterinburg (Nga), chính thức ra mắt khối BRIC - tên viết tắt tiếng Anh chữ cái đầu tiên của 4 nước. Những nền kinh tế chủ chốt đang nổi này đã góp phần thúc đẩy kinh tế toàn cầu tăng trưởng và đóng vai trò quan trọng trong việc bình ổn nền kinh tế thế giới trong bối cảnh “bão” tài chính lan rộng.

Người khai sinh khái niệm BRIC năm 2001 là Jim O’Neill - trưởng nhóm nghiên cứu kinh tế của Goldman Sachs - từng dự đoán cơ cấu kinh tế thế giới sẽ thay đổi vào năm 2050 và BRIC sẽ vượt các nước phát triển phương Tây như Anh, Pháp, Italy, Đức, để cùng với Mỹ, Nhật Bản, trở thành 6 nền kinh tế chủ chốt trên thế giới.

3. Lehman Brothers phá sản

Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu âm ỉ trong nhiều năm, nhưng ngày 15.9.2008 là thời điểm nguy kịch. Sau khi Lehman Brothers phá sản, những ảo tưởng rằng các quy trình bình thường có thể giải quyết được khủng hoảng đã tan biến. Hậu quả của vụ phá sản này tác động đến toàn bộ hệ thống quốc tế, chia tách Mỹ khỏi châu Âu, chia rẽ các nước châu Âu và khiến nền kinh tế dựa vào xuất khẩu của Trung Quốc gặp nhiều khó khăn. Ngày 15.9.2008 được coi là ngày kết thúc thế giới hậu Chiến tranh Lạnh.

4. Mỹ xâm lược Iraq

Quyết định xâm lược Iraq ngày 20.3.2003 cho thấy sức mạnh của Mỹ trong thập kỷ qua. Gần như tất cả các lực lượng mặt đất của Mỹ đã tham gia cuộc chiến tranh này. Cuộc chiến đã chia rẽ Mỹ với nhiều nước lớn ở châu Âu và tạo ra những căng thẳng cho đến nay vẫn chưa được giải quyết. Cuộc chiến cũng tạo cơ hội cho Nga và Trung Quốc theo đuổi những lợi ích của họ mà không lo ngại phản ứng quân sự của Mỹ. Thất bại trong việc giải quyết tình trạng nổi loạn làm Mỹ mất cân bằng toàn cầu trong suốt thập kỷ.

5. Vladimir Putin trở thành Tổng thống Nga

Ngày 26.3.2000 diễn ra lễ nhậm chức Tổng thống của cựu điệp viên KGB, sự kiện đánh dấu giai đoạn trỗi dậy của Gấu Nga. Ảnh hưởng của nước Nga ngày càng được củng cố và tác động toàn diện đến các nước thuộc Liên Xô cũ hoặc từng là sân sau của Nga cũng như các khu vực khác.

6. Cấu trúc mới cho EU

Ngày 19.10.2010, Thủ tướng Đức Angela Merkel và Tổng thống Pháp Nicolas Sarkozy đã gặp nhau tại Deauville (Pháp) để thảo luận tương lai và cấu trúc mới cho Liên minh châu Âu (EU). Bà Merkel đề xuất những thay đổi trong EU, theo đó các nước thành viên không tuân thủ các quy định của EU và các nước yêu cầu trợ giúp tài chính sẽ phải chịu sự giám sát và không có quyền bỏ phiếu tại các hội đồng của EU. Đề xuất này đáng tin cậy vì được đưa ra bởi hai cường quốc chủ chốt của EU, và như vậy, khái niệm một liên minh bình đẳng ban đầu có thể bị thay thế bởi việc phân loại các thành viên trên cơ sở hành vi ứng xử của họ. Đề xuất này không chỉ thay đổi EU mà còn đặt ra những câu hỏi cơ bản về chủ quyền và các quyền quốc gia.

7. Cuộc Đông tiến của NATO

Tháng 11.2002, Liên minh quân sự Bắc Đại Tây Dương (NATO) đã có cuộc Đông tiến lịch sử khi kết nạp Bulgaria, Estonia, Latvia, Lithuania, Romania, Slovakia và Slovenia - lần mở rộng lớn nhất trong hơn 50 năm tồn tại của tổ chức này, đưa biên giới NATO tiến sát Nga. Cùng với sự mở rộng này, cuộc “Cách mạng Cam” cuối 2004 đầu 2005 ở Ukraina cho thấy xu hướng Đông tiến của phương Tây.

8. Iran nổi lên là cường quốc khu vực

Chương trình phát triển hạt nhân của Iran khiến cho quan hệ Tehran và phương Tây lúc căng lúc chùng, mà vật cản lớn nhất là sự thiếu tin tưởng lẫn nhau trong vấn đề hạt nhân. Cuộc chiến Iraq khiến cân bằng sức mạnh Iraq - Iran bị phá vỡ, Mỹ buộc Iran phải hành động. Iran, nước có sức mạnh quân sự truyền thống lớn nhất khu vực, đã thay đổi chiến lược đối với Iraq cũng như toàn khu vực.

9. Cuộc chiến Nga - Gruzia

Tháng 8.2008, thủ phủ Tskhinvali của Nam Ossetia là nơi khai hỏa cuộc chiến 5 ngày giữa Nga và Gruzia liên quan đến chủ quyền của vùng lãnh thổ ly khai. Trong chiến dịch quân sự lớn đầu tiên ở nước ngoài sau Afghanistan, Moscow đã đưa ra hai thông điệp: một là Nga có khả năng và sẵn sàng dùng sức mạnh quân sự; hai là đồng minh với Mỹ không đem lại chiếc ô an toàn. Sự kiện này đã kéo căng quan hệ giữa Nga với Mỹ và phương Tây, đánh dấu một vị thế chính trị mới của nước Nga trong thế kỷ XXI.

10. Chiến lược mới của Mỹ ở Afghanistan

Tháng 12.2009, Tổng thống Barack Obama tuyên bố Mỹ sẽ tiếp tục tham gia vào ít nhất một cuộc chiến lớn ở thế giới Hồi giáo, đồng thời tham gia vào một cuộc chiến nhỏ hơn. Với quyết định tăng quân cho chiến trường Afghanistan, về mặt hành động, Tổng thống Obama đã chuyển trọng tâm của Mỹ từ Iraq sang Afghanistan, nhưng từ góc độ rộng hơn, ông duy trì trọng tâm vào thế giới Hồi giáo. Điều này làm cho cơ hội hành động của các nước khác vẫn mở khi Mỹ vẫn còn vướng bận.