Ngăn chặn lựa chọn giới tính trên cơ sở định kiến giới

Báo động tình trạng mất cân bằng giới tính

Việt Nam lần đầu ghi nhận sự mất cân bằng về tỷ số giới tính khi sinh vào năm 2004, và từ năm 2005, tỷ số này gia tăng nhanh chóng. Theo Tổng điều tra Dân số và Nhà ở năm 2019, tỷ số giới tính khi sinh năm 2019 là 111,5 bé trai được sinh ra trên 100 bé gái, trong khi tỷ số tự nhiên là 105 bé trai trên 100 bé gái. Báo cáo Thực trạng Dân số thế giới năm 2020 với tiêu đề “Trái với ý muốn của tôi: Xóa bỏ những thực hành làm tổn hại tới phụ nữ và trẻ em gái và gây bất bình đẳng” đưa ra ước tính Việt Nam sẽ thiếu hụt 40.800 trẻ sơ sinh gái, tức 40.800 bé gái mỗi năm sẽ không có cơ hội chào đời chỉ vì mình là con gái.

Vụ trưởng Vụ Bình đẳng giới, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Phạm Ngọc Tiến cho biết, việc mất cân bằng giới tính khi sinh sẽ gây ra nhiều hệ lụy. Trong tương lai, nhiều nam giới Việt Nam sẽ khó khăn trong việc tìm kiếm bạn đời; áp lực khiến nam giới kết hôn sớm; có thể gia tăng bất bình đẳng giới trong tiếp cận việc làm; nhu cầu mua bán tình dục, xâm hại tình dục gia tăng và các mạng lưới mua bán phụ nữ có thể sẽ mở rộng hơn…

Theo Tổng Cục trưởng Tổng cục Dân số và Kế hoạch hóa gia đình, Bộ Y tế Nguyễn Doãn Tú, sự mất cân bằng giới tính khi sinh là kết quả của việc lựa chọn giới tính trước khi sinh. Ðiều này xuất phát từ quan niệm chỉ có con trai mới có thể gánh vác trọng trách thờ cúng tổ tiên, nối dõi tông đường… vốn đã ăn sâu bám rễ vào văn hóa truyền thống của nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Đây là một vấn đề đáng báo động và có xu hướng tiếp tục lan rộng ở nước ta từ nông thôn, đến thành thị và nhiều vùng, miền.

Cùng với đó, các thực hành có hại cũng được xem là một trong những nguyên nhân dẫn đến sự mất cân bằng tỷ số giới tính khi sinh. Báo cáo Tình trạng Dân số Thế giới 2020 nêu rõ, mỗi năm trên thế giới có hàng triệu trẻ em gái là nạn nhân của hành vi lựa chọn giới tính khi sinh, gây ảnh hưởng tới cả thể chất và tinh thần của các em. Điều đáng nói là gia đình, bạn bè và cộng đồng của các em đều biết rõ những tác hại này nhưng vẫn để cho những thực hành có hại này tiếp tục hoành hành.

Cân bằng tỷ số giới tính khi sinh

Tại Việt Nam, bình đẳng giới đã có nhiều tiến bộ trong thập kỷ qua, thông qua việc coi bình đẳng giới vừa là mục tiêu, vừa là động lực cho sự phát triển bền vững. Việt Nam cũng đã xây dựng và đang tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý để thực hiện ngày càng tốt hơn lĩnh vực công tác cũng còn đang mới này. Tuy nhiên, việc lựa chọn giới tính trên cơ sở định kiến giới vẫn tiếp tục tồn tại dai dẳng trong xã hội.

Theo Trưởng đại diện Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) tại Việt Nam Naomi Kitahara, tuy Việt Nam đang đạt được nhiều tiến bộ, nhưng những tiến bộ này cần phải được thúc đẩy nhanh hơn nữa trong thập kỷ hành động vì các Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs). Cụ thể, cần chấm dứt quan niệm ưa thích con trai và không coi trọng giá trị của trẻ em gái qua việc giải quyết nguyên nhân gốc rễ, đặc biệt là các chuẩn mực thiên lệch về giới. Đồng thời, cần làm tốt hơn nữa công tác hỗ trợ cộng đồng để họ tự hiểu được tác động tiêu cực mà những thực hành này đang gây ra cho các bé gái và lợi ích mà xã hội sẽ được hưởng khi chấm dứt những thực hành đó.

Tổng Cục trưởng Tổng cục Dân số và Kế hoạch hóa gia đình Nguyễn Doãn Tú cũng cho rằng, giải quyết vấn đề lựa chọn giới tính trên cơ sở định kiến giới không chỉ để bảo đảm bình đẳng giới, mà còn giúp cải thiện được tình trạng kết hôn của người dân trong tương lai. Do đó, cần có sự nỗ lực toàn quốc để thúc đẩy việc thực hiện các chính sách và luật pháp nhằm ngăn chặn việc lựa chọn giới tính trên cơ sở định kiến giới và thúc đẩy bình đẳng giới một cách mạnh mẽ, sâu rộng hơn.

Việc đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên cũng là một trong những mục tiêu của Chiến lược quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2021 - 2030. Trong đó, giải pháp then chốt là phải tăng cường công tác bình đẳng giới, nâng cao vị thế của phụ nữ và trẻ em gái, đẩy mạnh tuyên truyền, vận động thay đổi nhận thức của người dân, phát huy hơn nữa sự tham gia của nam giới. Đặc biệt, cần có những hành động thiết thực bảo vệ trẻ em để các em sinh ra được bình đẳng, dù là trai hay gái.