Những tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng

Huyền thoại Bá tước Orgaz

- Thứ Hai, 16/11/2015, 08:05 - Chia sẻ
Dẫu chỉ minh họa cho một truyền thuyết địa phương phổ biến thời bây giờ, nhưng bức tranh Đám tang của Bá tước Orgaz (The Burial of the Count of Orgaz) của El Greco thực sự là kiệt tác hội họa Phục hưng Tây Ban Nha thế kỷ XVI.

Bá tước Orgaz là danh hiệu trao tặng cho nhân vật được xem là vị thánh chưa bao giờ được tuyên phong, nhưng danh tiếng và đạo đức của ông thì đã vang dội khắp xứ Toledo. Nhà thờ đang lưu giữ kiệt tác của El Greco cũng do ông đóng góp phần lớn tiền bạc để xây dựng. Cho đến nay, bức họa vẫn được lưu giữ ở đó như một huyền thoại Thiên chúa sống động rực rỡ nhất thế kỷ XVI.

Với bố cục chia làm hai phần, trên và dưới, người xem ngay lập tức có thể cảm nhận được những điều kỳ diệu đang hiện ra trước mắt. Phía trên là khoảng không của bầu trời hình vòng cung tựa theo kiến trúc của nhà thờ. Phía dưới là quang cảnh Lễ Xức dầu thánh, rửa tội cho cả phần hồn lẫn phần xác của Bá tước Orgaz, diễn ra trong không khí trang trọng. Phần lớn người tham dự đều thuộc tầng lớp quý tộc của Tây Ban Nha. Huyền thoại chính là sự kết nối giữa phần trời và phần đất với dải mây vàng được một thiên thần trải ra. Thánh Saint Stephen đội mũ Mitra trong trang phục Đức Giám mục màu vàng đỡ đầu Bá tước, bên trái là Thánh Saint Augustine đang đỡ chân đặt ông vào tấm liệm trắng. Khoảng khắc ấy diễn ra ngay trước mắt Thần chết được vẽ giống như vị thầy tu đứng phía chân đang cúi đầu và toàn thể người chứng kiến.


Đám tang của Bá tước Orgaz, vẽ năm 1586, sơn dầu của EL Greco, kích thước 488 x 360cm, hiện lưu giữ tại Nhà thờ Santo Tomé, Toledo, Tây Ban Nha

Bên phải bức tranh, đứng xa hơn một chút so với đám đông, vị chủ tế mặc áo choàng trắng quay lưng lại phía người xem, ngước mắt nhìn lên trời. Theo ánh mắt ấy, toàn bộ khoảng không phía trên, những đám mây vần vũ của một bầu trời Thiên Chúa hiện ra. Ở đó có hình ảnh linh hồn Orgaz đang quỳ dưới chân, Chúa mở tay ban phước lành, Đức mẹ đồng trinh, Thánh John cùng vô vàn linh hồn khác đón rước. Có lẽ mục đích của bức tranh không gì khác là sự thuyết phục bằng hình ảnh của niềm tin, về một tương lai rạng rỡ, khuyến khích con người sống thiện tâm để được đón tiếp trên thiên đàng, như cách người ta đang nhìn thấy Orgaz vậy.

So với các tác phẩm Phục hưng đỉnh cao thời bây giờ, dường như EL Greco có phong cách hoàn toàn riêng biệt. Chưa kể đến tài năng sử dụng màu sắc sống động, rực rỡ, bức tranh Đám tang của Bá tước Orgaz của ông chính là một kiệt tác về nghệ thuật chân dung tập thể. Thủ pháp đặt chân dung các quý tộc đương thời cận sát nhau trên một hàng ngang ở trung cảnh bức tranh đã đem lại tính hiện đại cho bố cục. Những chiếc áo lễ đen của họ hòa với nhau tạo thành nền tranh thăm thẳm để nhóm nhân vật trung tâm nổi bật. Tuy thế hầu như các gương mặt này đều được quan tâm đến từng chi tiết, thái độ. Người thì ngước lên, kẻ thì cúi xuống, người được nhìn ở thế 2/3 khuôn mặt trong dáng vẻ suy tư. Những đôi bàn tay khoát vào không gian, biểu thị thái độ về sự chấp nhận trước cái chết hoặc đón nhận đặc ân Thiên Chúa trao tặng. Nó đồng thời biểu thị sức mạnh của sự lương thiện cũng như công đức của Bá tước Orgaz, tấm gương để chính các nhân vật đương thời được khắc họa vào tranh phải học theo.

Phần miêu tả không thể không ca ngợi ở bức tranh này chính là khung trời Thiên Chúa. Hầu hết các nhân vật được nhấn mạnh theo lối kéo dài thân thể từ hình tượng Chúa Jesus với tấm choàng trắng ở đỉnh điểm của hình vòng cung cũng như Madona và linh hồn của Orgaz như mang đậm chất khổ hạnh. Các nhà nghiên cứu đánh giá, chính El Greco đã tiếp nối kiểu thức nghệ thuật Trung cổ một cách tài tình và dị biệt nhưng thực sự sống động, hợp lý, tạo nên sự cân bằng đối ứng giữa hai nửa của tranh, làm nên sự huyễn hoặc huyền thoại đầy tinh tế. Không chỉ vậy, cùng với câu chuyện huyền thoại, El Greco còn gửi gắm vào bức tranh nhà một sự đặc biệt cho riêng mình. Nhân vật bé con xuất hiện ngay phía trước Thánh Saint Augustine chính là con trai ông. Trên cái khăn cài túi của cậu bé là chữ ký của nghệ sĩ và năm sinh của đứa trẻ, 1578. Nếu gạt bỏ yếu tố cá nhân ra khỏi câu chuyện này, thì hình tượng đứa trẻ chính là sự thánh thiện ra đời. Do đó, bức tranh dẫu vẽ về quang cảnh của một đám tang nhưng rõ ràng ông đã vẽ ra cả một niềm tin rực rỡ về cuộc đời.

Trang Thanh Hiền