Hợp đồng mua bán điện phải được chuẩn hóa

Đẩy rủi ro cho nhà đầu tư?

Theo ông Benoit Nguyen, Trưởng bộ phận Cố vấn năng lượng tái tạo, Công ty năng lượng DNV GL, Việt Nam là quốc gia có nguồn năng lượng tái tạo dồi dào và đa dạng. Trong đó, nguồn năng lượng gió có tiềm năng rất lớn với tốc độ gió quanh mức 6,5-7,5 m/s và chiều cao tuabin 120m là có thể hoạt động. Cơ chế giá FIT (giá áp dụng cho điện sản xuất từ các nguồn năng lượng tái tạo để bán lên lưới hoặc sử dụng tại chỗ nhằm giảm tải cho lưới điện) cho điện gió cũng rất tốt với 8,5 cent/kWh trên bờ và 9,8 cent/kWh cho dự án ngoài khơi. Cùng với các chính sách ưu đãi khác như miễn thuế nhập khẩu thiết bị, thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ là lợi thế thu hút đầu tư của Việt Nam.

Tập đoàn Tài chính Năng lượng mới Bloomberg cho rằng, có nhiều yếu tố đang giúp giảm chi phí đầu tư và hiệu quả các dự án. Chi phí đầu tư ban đầu, mua sắm thiết bị hiện cũng đã giảm khá nhiều. Giá tuabin gió đã giảm khoảng 45% trong 6-7 năm gần đây. Các chi phí vận hành, bảo dưỡng cũng đang được giữ ở mức ổn định và có xu hướng giảm. Về công suất các tuabin, mỗi năm, công suất các tuabin đã tăng khoảng 1 điểm phần trăm. Chi phí vốn vay các dự án cũng đang giảm bởi xu hướng các ngân hàng Trung ương là giảm lãi suất để kích thích kinh tế.

Tuy nhiện, theo quy hoạch điện VII hiệu chỉnh, Việt Nam đặt ra mục tiêu đến năm 2020, công suất điện gió sẽ đạt 800 MW và đến năm 2030 đạt 6.000 MW. Nhưng đến nay, việc phát triển các nguồn điện gió đang triển khai rất chậm. Tính đến cuối năm 2018, tổng công suất lắp đặt điện gió tại Việt Nam đạt khoảng 228 MW với 7 dự án là một con số khiêm tốn. Đây là một con số còn rất nhỏ so với các thị trường phát triển khác trên thế giới.

Giám đốc thương mại Mainstream Renewable Power Hương Trần cho rằng, cơ chế đầu tư điện gió hiện nay vẫn còn những hạn chế như bất cập trong hợp đồng mua bán điện (PPA). Theo PPA hiện nay sẽ rất khó để huy động vốn vì các điều khoản về hủy và chấm dứt hợp đồng PPA đẩy rủi ro lớn cho nhà đầu tư. Ví như hợp đồng dự kiến là cung cấp điện trong 20 năm cho bên mua (tại Việt Nam chỉ duy nhất Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) có quyền mua điện) nhưng lại có điều khoản EVN có thể và được phép hủy hợp đồng bất cứ lúc nào trong thời gian 20 năm đó và chỉ phải bồi thường một năm tiền điện trước đó. Đây là rủi ro quá lớn bởi nếu bị chấm dứt hợp đồng trước thời hạn bởi vốn đầu tư vào là rất nhiều.

Minh bạch trong mua bán điện

Nhiều ý kiến cho rằng, hợp đồng PPA nên quy định tùy theo điều kiện khách quan hoặc chủ quan, EVN hoàn toàn có quyền tạm dừng phát điện của nhà máy trong một khoảng thời gian bất kỳ để bảo hành thay vì chấm dứt hợp đồng. Tốt hơn hết, PPA phải được sớm chuẩn hoá, minh bạch tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư và được các tổ chức tài chính chấp nhận.

Giám đốc thương mại Mainstream Renewable Power Hương Trần cho rằng, với tài nguyên hóa thạch ngày càng cạn kiệt, Việt Nam sẽ sớm thiếu điện trong năm nay hoặc năm tới, thì năng lượng tái tạo ko phải năng lượng tương lai mà là năng lượng hiện tại. Do vậy, Chính phủ phải thay đổi hợp đồng mua bán PPA để hấp dẫn hơn với công ty cho vay nước ngoài. Cơ chế giá FIT (cơ chế hỗ trợ giá cố định) phải được mở rộng, kéo dài đến năm 2021 để thu hút thêm các nguồn đầu tư nước ngoài vào điện gió Việt Nam. Về giá điện gió, hiện nay mới chỉ quy định ở mức 7,8US cent/kWh là không hấp dẫn. Những nhà đầu tư điện gió đang rất cần ưu đãi thiết thực hơn, một cơ chế minh bạch, phá vỡ thế độc quyền.

Ông Hoàng Phương, Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam (Techcom Bank) băn khoăn, Việt Nam đã có chính sách mở cửa, khu vực tư nhân sẵn sàng đầu tư vào năng lượng tái tạo nhưng câu hỏi đặt ra là liệu họ đã có kinh nghiệm chưa. Hầu hết nhà đầu tư bây giờ muốn đầu tư vào bất động sản, một số ngành có lợi nhuận cao. “Ngân hàng trong nước cho vay vốn nhiều về lĩnh vực thuỷ điện, điện mặt trời nhưng điện gió là lĩnh vực mới nên chúng tôi phải hợp tác với bên cho vay quốc tế để giảm thiểu rủi ro” ông Phương nói.

Theo bà Liming Qiao, Giám đốc khu vực châu Á, Hiệp hội Điện gió toàn cầu, với tiềm năng về điện gió rất lớn, Việt Nam sẽ là điểm đầu tư hấp dẫn, nếu có được các khung pháp lý ổn định và lâu dài. Việt Nam cần nỗ lực hơn để cải thiện tính hiệu quả và minh bạch trong các quy định của thị trường cũng như quy trình đấu thầu mua sắm. Bên cạnh đó, các hợp đồng mua bán điện phải được chuẩn hóa; quy trình phê duyệt dự án cần đơn giản, rõ ràng hơn để có thể thúc đẩy các nhà đầu tư tham gia vào thị trường này.

Ngoài ra, doanh nghiệp đầu tư điện gió còn vướng mắc ở cơ chế bảo lãnh. “Các tổ chức nước ngoài sẵn sàng cho vay nhưng với yêu cầu một ngân hàng trong nước đứng ra bảo lãnh khoản vay, đồng nghĩa với việc chúng tôi phải phải trả chi phí. Điều này rất khó với dự án điện gió đang thiếu về vốn như chúng tôi” một doanh nghiệp trong nước đầu tư điện gió chia sẻ.

Giám đốc thương mại Mainstream Renewable Power Hương Trần cho rằng, xây dựng dự án điện gió gặp rất nhiều khó khăn về cơ sở hạ tầng tại Việt Nam. Hầu hết dự án điện gió đều ở vùng nhiều gió thường ít người ở nên có phụ tải thấp, nhu cầu thấp. Việc đấu nối vào đường dây 100kv, 200kv cũng đã là một thách thức. Quy trình bồi thường, giải phóng mặt bằng gặp khó khăn. Hơn nữa, dữ liệu không đầy đủ về địa lý, hải triều, tốc độ gió tại các vùng chưa có độ tin cậy cao, sự đồng bộ và thống nhất về dữ liệu gió tại các vùng, miền của Việt Nam. Dẫn đến gây khó khăn và sai lệch cho bước đánh giá ban đầu (tiền khả thi) của một dự án điện gió. Do đó, Chính phủ cần sớm hỗ trợ các đơn vị liên quan tổ chức thực hiện các đề tài nghiên cứu có chất lượng, qui mô và khả năng ứng dụng cao.