Giám định tư pháp

“Điểm nghẽn” kinh phí

- Thứ Tư, 14/08/2019, 07:29 - Chia sẻ
Giám định tư pháp là một trong những căn cứ quan trọng đối với cơ quan tiến hành tố tụng trong quá trình giải quyết vụ án. Tuy vậy, một số vụ án, giám định tư pháp lại bị “ách tắc” bởi kinh phí quá lớn, dẫn đến tạm đình chỉ điều tra vì chưa có kết luận giám định. Điều này làm cho việc giải quyết vụ án bị chậm trễ, kéo dài. Đây là một trong những “điểm nghẽn” trong hoạt động giám định tư pháp cần giải quyết trong thời gian tới.

“Khó khăn nhất là giám định tài chính”

Theo đánh giá của Tòa án Nhân dân Tối cao, cơ sở vật chất và kinh phí hoạt động của các tổ chức giám định nhìn chung còn thiếu và yếu. Trong giám định, nhiều lĩnh vực chuyên ngành ở địa phương không giám định được như: Ma túy tổng hợp, vật liệu nổ… Do đó, khi muốn giám định, phải gửi các mẫu này đến các cơ quan giám định ở Trung ương hoặc thuê các tổ chức giám định trong nước và nước ngoài với chi phí cao. Mặc dù Luật Giám định tư pháp đã có quy định nhưng trên thực tế khi tòa án liên hệ để yêu cầu giám định thì đơn vị giám định từ chối vì lý do không đủ phương tiện, con người để làm giám định. 


Đại biểu Quốc hội Dương Ngọc Hải (TP Hồ Chí Minh) phát biểu tại phiên họp Ảnh: Hà An

Thực tế cho thấy, một số vụ việc giám định trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, đất đai để phục vụ giải quyết án tham nhũng, kinh tế còn hạn chế. Ngoài những trường hợp bắt buộc phải trưng cầu giám định được thực hiện đúng theo thời hạn quy định tại Điều 208, Bộ luật Tố tụng Hình sự thì các trường hợp khác, việc thực hiện giám định thường bị kéo dài, không đáp ứng yêu cầu theo quyết định của cơ quan tiến hành tố tụng. Ngoài ra, việc cử người giám định ở các bộ, ngành thường không kịp thời, làm chậm quá trình giải quyết vụ án. Thủ tục tiếp nhận trưng cầu giám định và cử cá nhân, tổ chức thực hiện giám định còn rườm rà, chậm trễ, nhất là trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, đất đai, xây dựng, có vụ án thời gian giám định kéo dài tới 5 năm. Ví dụ có thể kể đến là vụ án Nguyễn Anh Tuấn và đồng phạm phạm tội cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng xảy ra tại Sở Quản lý kinh doanh vốn và ngoại tệ thuộc Agribank Việt Nam, thời gian tiến hành giám định trong vụ án này kéo dài 5 năm. Hay vụ án Nguyễn Đức Kiên và đồng phạm xảy ra tại Ngân hàng Á Châu chậm định giá giá trị cổ phần, cổ phiếu bất động sản. Việc áp dụng các quy định về tiêu chuẩn kỹ thuật của lĩnh vực chuyên môn cho việc thực hiện giám định hoặc nội dung yêu cầu giám định là nghiệp vụ chuyên môn mới phát sinh, rất phức tạp, khối lượng công việc lớn, vượt quá khả năng của một nhóm cá nhân hoặc của một tổ chức giám định, không đáp ứng được yêu cầu về thời hạn giải quyết, dẫn đến việc vụ án phải tạm đình chỉ do chưa có kết luận giám định. 

Từ thực tiễn thực hiện giám định tư pháp tại địa phương, ĐBQH Dương Ngọc Hải (TP Hồ Chí Minh) cho biết, ở TP Hồ Chí Minh hiện có khoảng 40 vụ án đang bị “vướng”. Trong đó, có 3 vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng theo dõi, chỉ đạo, có nhiều vụ án do Ban Thường vụ TP Hồ Chí Minh chỉ đạo trưng cầu Sở Tài chính giám định. Tuy vậy, việc giám định hiện nay gặp khó khăn, có những vụ án kéo dài hơn một năm. Dư luận cho rằng, cơ quan điều tra bao che không xử lý, trong khi đó, do bị vướng như vậy nên Sở Tài chính “cứ để đó không kết luận, không trả lời là có giám định được hay không”, ông Hải nói.

Giám định tài chính liên quan đến góp vốn, cổ phần hóa, cổ phiếu, đầu tư, đối tác công tư, giữa cổ phần nhà nước và tư nhân. Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quý Vương cho biết, vừa qua, có nhiều vụ án, tập trung chủ yếu là các vụ án kinh tế, trong đó có vụ án Phan Văn Anh Vũ, cùng một lúc Bộ Công an phải trưng cầu một số quyết định giám định của một dự án đối với Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Xây dựng, Bộ Giao thông - Vận tải, Bộ Tài nguyên và Môi trường. Thứ trưởng Lê Quý Vương nhấn mạnh, khó khăn nhất hiện nay là giám định về tài chính. Đây là vấn đề hết sức khó khăn, phức tạp, do đó, nhiều cán bộ được trưng cầu làm giám định viên nhưng vì lý do này, lý do khác “anh em rất ngại”, thậm chí từ chối thực hiện.

Có vụ án chi phí giám định nhiều hơn cả tiền tham ô

Một trong những nguyên nhân dẫn đến giám định bị ách tắc là do kinh phí giám định lớn. Báo cáo của Tòa án Nhân dân Tối cao cho biết, theo quy định hiện hành, cơ quan nào trực tiếp trưng cầu giám định thì cơ quan đó phải thanh toán chi phí giám định. Trên thực tế đã phát sinh nhiều trường hợp phải chi trả số tiền lớn, đặc biệt trong trường hợp trưng cầu giám định tâm thần hoặc bắt buộc phải chữa bệnh, trong khi kinh phí cấp cho giải quyết án hình sự hạn hẹp nên dễ dẫn đến đùn đẩy trách nhiệm trưng cầu giám định giữa các cơ quan tiến hành tố tụng. 

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Văn Pha cho rằng, một số lĩnh vực như tài chính, ngân hàng, kỹ thuật… chi phí giám định thường rất lớn nhưng định mức kinh phí để chi trả cho chi phí giám định chưa đáp ứng yêu cầu thực tế. Một số loại hình giám định như giám định ADN trong pháp y tình dục có chi phí cao 15 - 30 triệu đồng/ca nên nhiều cơ quan điều tra gặp khó khăn trong việc bố trí kinh phí thực hiện. Hiện mới chỉ có TP Hồ Chí Minh bố trí được kinh phí chi trả 100% các ca cho giám định này.

Trong khi đó, ĐB Dương Ngọc Hải chỉ ra thực tế, giám định các công trình xây dựng chung cư, có những vụ án trưng cầu giám định nhưng cơ quan giám định lấy chi phí rất cao. Có những vụ án chi phí giám định để chứng minh hành vi tham ô gây thất thoát tài sản lớn hơn số tiền tham ô. Có vụ án chứng minh số tiền tham ô một tỷ đồng nhưng tiền giám định trên một tỷ đồng. Ví dụ, ở TP Hồ Chí Minh, có trường hợp giám định những tòa nhà chung cư cao ốc trên 10 tỷ đồng, do đó, cơ quan điều tra không có kinh phí để bảo đảm cho hoạt động giám định này.

Khi kết luận giám định còn “treo”, đồng nghĩa với vụ án phải tạm đình chỉ, điều này gây bức xúc dư luận, cũng như không bảo đảm được quyền lợi của bên bị hại. Do đó, cần có sự đầu tư kinh phí thích hợp cho hoạt động giám định tư pháp. Tránh tình trạng phải chờ đến 5 năm cho một kết luận giám chỉ vì thiếu kinh phí. Và khi chờ đợi như vậy, tâm lý của dư luận cho rằng do có sự bao che, dung túng, chậm trễ từ phía cơ quan điều tra. 

Hà An