Đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ trong xử lý rác thải

- Thứ Hai, 06/07/2020, 11:14 - Chia sẻ
Cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội, rác thải đang là vấn đề cấp bách của xã hội. Theo thống kê của Bộ Tài nguyên và Môi trường, mỗi năm Việt Nam thải ra 25 triệu tấn chất thải rắn sinh hoạt, vì không được xử lý hợp lý nên rác thải được xem là một trong những nguồn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường. Việc đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến để xử lý rác thải đang được các cấp chính quyền đặc biệt quan tâm.

Phần lớn lượng rác thải vẫn xử lý bằng chôn lấp

Nhiều bãi rác đã và đang trong tình trạng quá tải. Nguồn: ITN
Nhiều bãi rác đã và đang trong tình trạng quá tải. Nguồn: ITN

Theo số liệu thống kê của Tổng cục Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường lượng chất thải rắn sinh hoạt ở nước ta phát sinh khoảng 61.000 tấn/ngày, trong đó chất thải rắn sinh hoạt đô thị khoảng 37.000 tấn/ngày, chất thải rắn sinh hoạt ở nông thôn khoảng 24.000 tấn/ngày. Địa phương có khối lượng phát sinh lớn nhất là TP HCM với 9.100 tấn/ngày, Thanh Hóa 2.246 tấn/ngày…

Trong khi đó, các khu xử lý, bãi chôn lấp chất thải thường xuyên ở xa khu vực dân cư nên làm tăng chi phí vận chuyển, nhiều phương tiện vận chuyển không đáp ứng yêu cầu gây rò rỉ nước thải hoặc gây ô nhiễm mùi trong quá trình vận chuyển. Về hiện trạng xử lý, chất thải rắn sinh hoạt chủ yếu là chôn lấp với 71%, 16% bằng phương pháp phân compost; 13% bằng phương pháp đốt…

Giám đốc VCCI Chi nhánh Đà Nẵng, Nguyễn Tiến Quang cho biết, trong những năm qua, Chính phủ, Bộ TNMT khuyến khích các địa phương đủ điều kiện chuyển sang đốt rác phát điện. Nhưng thực tế tại Việt Nam, hiện có nhiều dự án điện rác ở khắp các địa bàn tỉnh thành nhưng phần lớn không mang lại hiệu quả.

Phó Tổng Cục trưởng, Tổng cục Môi trường, Bộ TNMT khẳng định: Ô nhiễm rác thải sinh hoạt, cả ở khu vực thành thị và khu vực nông thôn hiện nay ở Việt Nam là một vấn đề nóng, gây bức xúc trong các cộng đồng dân cư. Đây là một chủ đề quan trọng được người dân, các cấp chính quyền từ Trung ương đến địa phương, các cơ quan quản lý, các nhà khoa học, nhiều doanh nghiệp cũng như dư luận xã hội đặc biệt quan tâm.

Theo quy định hiện hành, công tác quản lý nhà nước về chất thải rắn không được giao thống nhất cho một cơ quan mà được phân công cho nhiều bộ, ngành cùng tham gia, gây khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện các chính sách, pháp luật về quản lý chất thải rắn. Bên cạnh đó, trong các văn bản pháp luật hiện hành vẫn đang còn thiếu các hướng dẫn lựa chọn công nghệ, hướng dẫn kỹ thuật phù hợp về thu gom, lưu giữ, xử lý chất thải rắn sinh hoạt. Hoạt động tái chế còn mang tính nhỏ lẻ, tự phát...

Mới đây, Nghị quyết của Bộ Chính trị số 55-NQ/TW ngày 11.2.2020 về các vấn đề phát triển bền vững, năng lượng tái tạo, bảo vệ môi trường cũng đã có nhiều nội dung nhấn mạnh đến giải quyết ô nhiễm rác thải bằng các công nghệ hiện đại và phù hợp với Việt Nam. 

Cần áp dụng công nghệ đốt rác hiện đại

Áp dụng những công nghệ mới về xử lý rác thải để giảm thiểu tình trạng chôn lấp như hiện nay. Ảnh : ITN

Theo GS.TS. Đặng Kim Chi, Hội Đồng Khoa học Công nghệ Giáo dục và Môi Trường, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, ở nước ta phương pháp xử lý chất thải rắn bằng cách chôn lấp chiếm mất diện tích đất lớn, hiện đang quá tải ở nhiều thành phố lớn. Việc chôn lấp không phân loại gây khó khăn cho khả năng phục hồi môi trường. Bên cạnh đó việc chôn lấp cũng gây ô nhiễm môi trường: khí thải, mùi hôi, nước rỉ rác, các chất ô nhiễm tồn lưu như POP, KLN... Các lò đốt chất thải công suất nhỏ, không đáp ứng nhu cầu xử lí chất thải đô thị, chất thải nguy hại và chất thải y tế, tiềm ẩn ô nhiễm môi trường cao. Không tận dụng được nguyên liệu, năng lượng trong chất thải rắn. Vì vậy, công nghệ xử lí chất thải rắn thu hồi năng lượng, giảm thiểu chôn lấp chất thải rắn đang là xu thế chung của thế giới và cần được quan tâm, phát triển tại Việt Nam.

Thực tế, tại Việt Nam, hiện có nhiều dự án điện rác đã và đang triển khai, nhưng không ít trong số đó chưa mang lại hiệu quả như mong muốn. Ngoài ra, lượng rác còn lại không xử lý được khá lớn, khoảng 20% thì phải mang chôn lấp. 

Lý giải nguyên nhân nhiều dự án điện rác tại Việt Nam “chết yểu”, tại Tọa đàm trực tuyến chủ đề: “Ô nhiễm rác thải và các giải pháp phát triển công nghệ điện rác tại Việt Nam” các chuyên gia cho rằng có nhiều nguyên nhân; Cụ thể, công nghệ HTC, biocarbon có thể sử dụng làm nhiên liệu sạch để đốt nhưng chi phí cao không dùng để sản xuất điện năng. Thứ hai, công nghệ thiết bị TF, cũng đòi hỏi rác thải được phân loại từ nguồn và chỉ xử lý rác thải hữu cơ để làm thành phân compost.

Hơn nữa, chi phí đầu tư thiết bị TF tương đối đắt tiền nhưng không sản xuất ra điện. Ngoài ra, công nghệ xử lý rác của Nhật Bản do tổ chức NEDO tài trợ đã dừng hoạt động vì chi phí quá cao và hiệu quả phát điện thấp. Công nghệ Trung Quốc có thể thấy tương đối lạc hậu, độ bền không đảm bảo các tiêu chuẩn môi trường.

Theo các chuyên gia, hiện nay nhà máy sản xuất dây chuyền xử lý rác thải theo công nghệ mới tối ưu INTEC-TCP của Đức có thể xử lý triệt để rác thải chỉ còn dưới 2%, không xả thải ra môi trường, điện năng phát lên lưới gấp 3 lần công nghệ đốt rác thông thường… Đây cũng là công nghệ duy nhất đáp ứng điều kiện chất thải còn lại mang chôn lấp dưới 5%. Các bãi rác cũ sẽ được hoàn nguyên thành công viên cây xanh hoặc đất sản xuất công nghiệp. Ngoài ra, còn có thể cung cấp năng lượng xanh tái chế và tái sử dụng vật liệu hữu ích được phân loại từ rác, góp phần giảm phát thải khí nhà kính, chống biến đổi khí hậu.

ThS Đinh Nam Vinh, Vụ Đánh giá, Thẩm định và Giám định công nghệ - Bộ Khoa học và Công nghệ đề nghị: Thời gian tới cần ưu tiên các nhà máy xử lý chất thải rắn tập trung, công nghệ hiện đại và công suất đủ lớn, đặc biệt các nhà máy áp dụng công nghệ điện rác tiên tiến. Trước áp lực xử lý tiêu hủy rác thải cấp thiết và phổ biến trên diện rộng ở nước ta hiện nay, giải pháp công nghệ đốt tiêu hủy chất thải rắn sinh hoạt đô thị đang là sự lựa chọn mang tính thời sự.

Trong chiến lược phát triển dài hạn rất cần hoạch định rõ lộ trình nâng cấp chất lượng công nghệ bắt buộc để tận thu được hợp phần rác hữu cơ làm phân bón và chỉ chuyển vào đốt, tiêu hủy các hợp phần rác đốt được. Ưu tiên hỗ trợ thực hiện hoàn thiện công nghệ xử lý chất thải rắn phù hợp với điều kiện Việt Nam, nhất là công nghệ trong nước thí điểm mô hình xử lý chất thải rắn phù hợp với điều kiện Việt Nam…

Xuân Tùng