Đáp ứng yêu cầu tinh gọn, tránh chủ quan, nóng vội

Phân cấp, trao quyền chủ động nhiều hơn cho địa phương

Bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ trong việc quy định khung số lượng cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, cấp huyện và tiêu chí thành lập các tổ chức hành chính (Khoản 3, Điều 23) là một trong những nội dung mới khi sửa đổi Luật Tổ chức Chính phủ lần này. Đồng thuận với nội dung giải trình của UBTVQH, nhiều đại biểu khẳng định, việc giao Chính phủ quy định khung số lượng cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, cấp huyện vừa bảo đảm sự chỉ đạo, điều hành thông suốt của trung ương, vừa tạo sự chủ động, sáng tạo cho địa phương trong việc bố trí, sắp xếp tổ chức bộ máy. Đây sẽ là cơ sở pháp lý để các địa phương căn cứ vào đặc điểm, tình hình cụ thể và yêu cầu quản lý, phát triển kinh tế - xã hội đặc thù của địa phương, chủ động quyết định thành lập tổ chức trên nguyên tắc tinh giản bộ máy, biên chế và giảm chi tiêu thường xuyên, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, điều hành.

Việc Chính phủ quy định khung số lượng các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cũng sẽ hình thành một phạm vi, xác định những cơ quan chuyên môn nhất thiết phải tổ chức (như Tư pháp, Tài nguyên và Môi trường, Lao động, Thương binh và Xã hội, Y tế), những cơ quan chuyên môn có thể tổ chức linh hoạt, tùy theo đặc điểm, tình hình của địa phương (như Kế hoạch, Tài chính, Giao thông - Vận tải, Xây dựng, Nội vụ, Công thương...) và một số cơ quan chuyên môn đặc thù, không phải địa phương nào cũng có (như Dân tộc, Ngoại vụ, Du lịch, Quy hoạch kiến trúc).

Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) phát biểu tại hội trường

Ảnh: Lâm Hiển

Điều này đồng nghĩa sẽ có sự phân biệt về cơ cấu tổ chức bên trong của chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính nông thôn, đô thị và hải đảo; không còn tình trạng phải tổ chức đồng nhất như nhau giữa các địa phương, không phải trung ương có cơ quan nào thì địa phương có cơ quan đó, địa phương này có cơ quan nào thì địa phương khác cũng có cơ quan đó... Do đó, việc sửa đổi như dự thảo Luật là cần thiết, không chỉ trao thẩm quyền cho Chính phủ (như Luật Tổ chức Chính phủ hiện hành) mà như cách nói của ĐBQH Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp), mà còn “tạo cơ sở pháp lý đẩy mạnh phân cấp, trao quyền chủ động nhiều hơn cho địa phương”. “Việc giao cho Chính phủ quy định các vấn đề này để bảo đảm quyền hạn của Chính phủ và phát huy được tính năng động của các cơ quan trong việc bố trí cán bộ”, nhận định của ĐBQH Nguyễn Thanh Hải (Tiền Giang).

Ngoài ra, quy định theo hướng này cũng giải tỏa băn khoăn của một số ý kiến cho rằng, việc giao Chính phủ quy định khung số lượng các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, cấp huyện sẽ dẫn đến tình trạng thiếu thống nhất giữa các địa phương. Hay, theo quy định của Luật Tổ chức Chính phủ hiện hành thì Chính phủ hoàn toàn có cơ sở pháp lý để quy định vấn đề này mà không nhất thiết phải sửa đổi luật.

Đã phân cấp, phân quyền, nhưng cái gì cũng phải báo cáo xin ý kiến…?

Tiếp cận vấn đề dưới góc độ tổng quát hơn, ĐBQH Mai Sỹ Diến (Thanh Hóa) cho rằng, việc sửa luật lần này phải đạt được chủ trương xuyên suốt là đẩy mạnh phân cấp nhiệm vụ của Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương và chính quyền địa phương cấp trên đẩy mạnh phân cấp cho chính quyền địa phương cấp dưới. Xây dựng tổ chức bộ máy của Chính phủ, chính quyền địa phương tinh gọn hoạt động hiệu lực. Thông qua đó, việc tổ chức thực hiện sẽ tạo điều kiện cho các cấp chính quyền địa phương chủ động xây dựng kế hoạch tổ chức thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ, yêu cầu của nhân dân. Đặc biệt là hạn chế việc cấp dưới trình chủ trương xin cơ chế, cấp trên thẩm định, phê duyệt chủ trương, cấp trung gian triển khai chủ trương, kiểm tra, giám sát sơ kết, tổng kết thực hiện chủ trương, cơ chế đã được ban hành.

Đại biểu Quốc hội Võ Thị Như Hoa (Đà Nẵng) phát biểu tại hội trường

Ảnh: Lâm Hiển

Theo ĐB Mai Sỹ Diến, thành tựu kết quả xây dựng nông thôn mới mà Chính phủ vừa tổng kết có nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân Chính phủ và chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp huyện đã giao quyền chủ động cho cấp chính quyền cơ sở và người dân. Thực tế những năm qua cho thấy, sự phàn nàn, kêu than của cấp cơ sở cũng như người dân, doanh nghiệp về việc thanh tra, kiểm tra thủ tục hành chính rườm rà có nguyên nhân của việc phân cấp, phân quyền chưa được đẩy mạnh, hoặc đã phân cấp, phân quyền rồi nhưng văn bản dưới luật quy định cái gì cũng phải “báo cáo xin ý kiến”, “xin chủ trương” nên sinh ra nhiều cấp trung gian giải quyết. Cho rằng, đây là điển hình của việc “hành cấp dưới”, bày đặt hoặc tham mưu đề ra nhiều quy định rườm rà, là nguyên nhân của sự lãng phí, là rào cản của sự phát triển, ĐB Mai Sỹ Diến đồng tình với giải trình của UBTVQH và đề nghị quy định theo hướng: “Giao cho Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn,  cơ cấu tổ chức của bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, tiêu chí thành lập và số lượng biên chế tối thiểu để tổ chức các đơn vị bên trong thuộc bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ; quy định về tổ chức, khung số lượng, tiêu chí thành lập và số lượng biên chế tối thiểu để tổ chức cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, UBND cấp huyện, các đơn vị bên trong thuộc cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh”. Thực tiễn vừa qua cho thấy, Chính phủ quy định nhưng một số tổ chức bên trong không kiểm soát được hoạt động, làm thiếu khâu chủ động của chính quyền địa phương. Ví dụ, quy định đến các đơn vị thuộc bên trong của chi cục, mà chi cục là đơn vị bên trong thuộc cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh là không cần thiết. “Tôi đề xuất cơ quan bên trong thuộc cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh phân cấp cho UBND tỉnh quy định sẽ tạo sự linh hoạt và chủ động, phát huy vai trò của tổ chức thuộc cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh”, ĐB Mai Sỹ Diến nói. Theo đó, trong sửa đổi Khoản 3 Điều 23, ĐB Mai Sỹ Diến đề nghị thay cụm từ “bên trong” thành cụm từ “trực thuộc”.

Để thành lập cơ cấu tổ chức trực thuộc các cơ quan chuyên môn cấp tỉnh, cấp huyện, ĐB Mai Sỹ Diến thống nhất cao phải quy định “số lượng biên chế tối thiểu”, khắc phục tình trạng một thời gian dài phòng y tế cấp huyện có 1 - 2 người ngồi đọc tài liệu hưởng lương hành chính để duy trì sự tồn tại cấp phòng theo quy định, hay “sự lèo tèo” của các trạm bảo vệ thực vật, trạm thú y thuộc các chi cục thuộc sở nông nghiệp cấp tỉnh tại các huyện.

Khung số lượng cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, cấp huyện và tiêu chí thành lập các tổ chức hành chính là một trong 5 nội dung sửa Luật Tổ chức Chính phủ lần này. Với nội dung tiếp thu, chỉnh lý của UBTVQH, nhiều ý kiến nhận thấy, đã tiệm cận gần hơn với thực tế cuộc sống, khắc phục những bất cập, hạn chế trong thi hành các luật về tổ chức bộ máy trong thời gian qua. Đặc biệt, đây là bước đi quan trọng để tiếp tục cụ thể hóa Hiến pháp năm 2013, tạo cơ sở pháp lý theo hướng phân biệt rõ hơn về cơ cấu tổ chức bên trong của chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính nông thôn, đô thị và hải đảo, không còn tình trạng phải tổ chức đồng nhất như nhau giữa các địa phương. Đương nhiên, đây mới là những nội dung thuộc chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ. Để chính quyền địa phương vận hành trơn tru, thì một phần rất quan trọng nữa cần được tiếp tục chỉnh lý, hoàn thiện, theo ý kiến của nhiều ĐBQH, đó là tổ chức của HĐND, bảo đảm không có sự phân biệt đối xử giữa HĐND và UBND.