Còn tình trạng đầu tư dàn trải

Nguy cơ thứ nhất khủng hoảng về trả nợ công khi mà ở cuối thời kỳ 2011 - 2015, tốc độ tăng nợ công gấp 3 lần tốc độ tăng trưởng kinh tế. Và nợ công đã chạm trần của giới hạn nợ công. Đồng thời, tỷ lệ trả nợ công đã vượt lên 27% so với tổng thu ngân sách, tức là vượt quá ngưỡng an toàn 25%.

Nguy cơ thứ hai chúng ta đã vượt qua là nguy cơ khủng hoảng đe dọa hệ thống tín dụng, khi mà tỷ lệ nợ xấu 2012 trên 17%, tốc độ tăng trưởng tín dụng lên đến bình quân 36% gấp 6 lần tốc độ tăng trưởng kinh tế.

Hai nguy cơ này buộc Chính phủ phải áp dụng chính sách tài khóa, tiền tệ theo phương thức thắt chặt…

Trong bối cảnh đó, bài học thành công là thắt chặt đầu tư và không đầu tư dàn trải. Số dự án đầu tư cả chu kỳ này chỉ bằng 5% số dự án của chu kỳ trước, tập trung dự án đang dở dang sắp hoàn thành để đưa vào sử dụng. Tuy nhiên, trên thực tế, nghịch cảnh trong đầu tư công vẫn xảy ra. Đó là, vẫn còn tình trạng đầu tư dàn trải. Đầu tư cho các dự án chưa giải ngân, thậm chí dự án cần tiền thì không được đầu tư, dự án được đầu tư thì không có khả năng giải ngân đồng tiền đó.

Trong bối cảnh nền kinh tế đang rất cần vốn, hạn hẹp tốc độ giải ngân đầu tư công trong 3 năm qua lại có xu hướng chậm dần đều, mặc dù Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ đã nhiều lần chỉ đạo quyết liệt, ra nhiều văn bản thúc đẩy, nhưng tình hình không được cải thiện.

Sớm xây dựng bộ tiêu chí đánh giá, lựa chọn các dự án đầu tư

Tôi thấy có hai vấn đề cơ bản cần được khắc phục sớm. Chúng ta chưa có tiêu chí lựa chọn các dự án đưa vào kế hoạch đầu tư, phân bổ, do đầu tư chưa rõ ràng, mà mới chỉ dừng lại ở các nguyên tắc xác định các lĩnh vực nào ưu tiên, chưa có tiêu chí cụ thể, phân loại xem dự án nào đưa vào ưu tiên đó, dự án nào ưu tiên lựa chọn xếp hạng trong việc lựa chọn đưa vào danh mục đầu tư công, cũng như phân bổ vốn đầu tư. Do vậy, tôi đề nghị Chính phủ sớm chỉ đạo xây dựng, công bố công khai bộ tiêu chí đánh giá và xếp thứ tự ưu tiên, lựa chọn các dự án đầu tư đưa vào danh mục đầu tư công và phân bổ vốn đầu tư. Nếu chúng ta có bộ tiêu chí này sẽ không còn tình trạng phân bổ vốn đầu tư tràn lan, phân bổ vốn đầu tư cho các dự án không có khả năng giải ngân, và cũng không còn tình trạng tranh luận như thời gian vừa qua nên xây dựng nhà hát, hay xây dựng trường học, bệnh viện ở Thủ Thiêm.

ĐBQH Hoàng Văn Cường (Hà Nội)	Ảnh: Lâm Hiển

Nguyên nhân thứ hai làm cho tiến độ vốn giải ngân chậm, do các quy định về quy trình, thủ tục triển khai dự án đầu tư công rất phức tạp. Theo quy định hiện hành, các khâu chuẩn bị triển khai dự án phải xin ý kiến nhiều cơ quan, ban, ngành có liên quan, đều phải thành lập, có cơ quan lập dự án, cơ quan thẩm định, giám sát là cơ quan độc lập. Tuy nhiên trên thực tế, thường có tình trạng, tất cả đơn vị tham gia lập dự án đầu tư, thẩm định dự án đầu tư, giám sát dự án đầu tư thực chất do một người đứng ra lập, chỉ khác nhau về tên gọi và người giám đốc đứng tên. Đây là lý do nhiều doanh nghiệp được hình thành sau đó không đưa vào hoạt động, hoặc sau một thời gian lại giải thể, để xóa đi các vết tích. Cách quy định này chỉ làm mất thêm thời gian, thêm nhiều giấy tờ để hợp pháp hóa cho việc làm đúng quy trình, không ai phải chịu trách nhiệm khi xảy ra thất thoát.

Đề nghị cần thay đổi quy trình này. Chính phủ quy định rõ, đơn giản hóa quy trình quản lý thủ tục triển khai dự án đầu tư, quy định rõ trách nhiệm của người quyết định đầu tư phải chịu trách nhiệm khi xảy ra thất thoát, lãng phí. Việc thẩm định các cơ quan độc lập, đó là cần thiết phải cung cấp thông tin cho người quyết định giám định. Đồng thời, quy định công khai hóa toàn bộ hồ sơ dự án để mọi người quan tâm, giám sát quá trình thực hiện dự án.

Thay đổi trả lương theo thang bảng lương sang vị trí việc làm

Về quản lý chi thường xuyên, chúng ta đã giảm chi thường xuyên trong 3 năm gần 75% xuống 63%. Phần lớn chi thường xuyên là chi cho tiền lương và con người. Tuy nhiên, mức lương của cán bộ, công chức, viên chức còn thấp. Bình quân 5 - 7 triệu đồng/ tháng. Với mức lương thấp như thế này, tình trạng tham nhũng vặt tràn lan, và sự tha hóa của cán bộ, công chức là do chế độ tiền lương thấp. Đề nghị, cần thay đổi chế độ trả lương theo thang, bảng lương sang chế độ trả lương theo vị trí việc làm. Có đánh giá hiệu suất công việc bằng các chỉ số PVA, mỗi vị trí cán bộ, công chức phải được xác định rõ, mô tả chức trách, nhiệm vụ khả năng hoàn thành, và có các thước đo hoàn thành. Tiền lương được trả theo vị trí đó và theo mức độ hoàn thành công việc đã được đánh giá.

Chỉ khi đó, người cán bộ, công chức mới lo tìm cách làm thế nào hoàn thành công việc của mình, việc cắt giảm thủ tục hành chính trong thời gian qua mới trở thành hành động thực tế của cơ quan nhà nước, chứ không dừng lại ở sự thúc ép của Thủ tướng Chính phủ và sự đòi hỏi của người dân. Đây là công việc cần tiến hành ngay để thực hiện Nghị quyết 27 về tiền lương, áp dụng chính thức vào năm 2021.