Chưa ngã ngũ

Bất phân thắng bại

Cử tri Ba Lan đã đi bỏ phiếu bầu tổng thống nhiệm kỳ 2020 - 2025 ngày 28.6 giờ địa phương. Số lượng cử tri đi bỏ phiếu ước tính khoảng 63%, tăng khá nhiều so với 49% trong cuộc bầu cử tổng thống 5 năm trước. Đây là dấu hiệu cho thấy sự phân cực trong những năm qua đã lôi kéo cử tri của cả hai bên chia rẽ đi bầu.  

Sự kiện quan trọng này đáng lẽ được tổ chức hồi tháng 5 nhưng phải hoãn do dịch Covid-19. Bên cạnh đó, đảng Pháp luật và Công lý (PiS) cầm quyền và PO còn bất đồng hàng tuần về cách tiến hành bỏ phiếu do liên quan đến nhiều vấn đề như y tế hay mối lo ngại về tính dân chủ và hợp hiến. Hai bên đã tháo gỡ được bế tắc khi Quốc hội Ba Lan hôm 2.6 thông qua dự luật cho phép cử tri đi bỏ phiếu bầu cử Tổng thống dưới cả hai hình thức là qua bưu điện và bỏ phiếu trực tiếp truyền thống. Cuộc bầu cử tổng thống vừa qua ở Ba Lan là sự kiện bầu cử đầu tiên của EU kể từ khi bùng phát dịch Covid-19 ở khu vực. Quốc gia Đông Âu này có khoảng 34.000 ca nhiễm, ít hơn rất nhiều so với các quốc gia Tây Âu và cuộc sống thường nhật gần như trở lại bình thường trong tháng qua.

Kể từ khi trở thành đảng cầm quyền năm 2015, PiS đã đặt Ba Lan vào thế “đụng độ” với Brussels, liên quan đến một số vấn đề về dân chủ và quy định luật pháp. Sau khi đảng này giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Quốc hội năm ngoái, nếu ông Duda vẫn đắc cử tổng thống tiếp theo, PiS sẽ tiếp tục theo đuổi đường lối chính trị cũ của mình trong vài năm nữa. Chính phủ của PiS vốn dựa vào đồng minh là Tổng thống Duda để được thông qua các dự luật mang tính cực hữu, trong đó gây tranh cãi nhất là luật cải cách tư pháp. Theo PiS, thay đổi trên là cần thiết để quét sạch nạn tham nhũng trong lĩnh vực này. Vì vậy, phát biểu trước những người ủng hộ sau khi cuộc bầu cử vòng một kết thúc, Tổng thống Andrej Duda kêu gọi cử tri tiếp tục ủng hộ tại vòng hai để ông có thể thực hiện được các nội dung trong chiến dịch tranh cử là duy trì các chương trình kinh tế - xã hội của PiS.

Theo kết quả thăm dò dư luận do Cơ quan nghiên cứu Ipsos thực hiện ngoài phòng bỏ phiếu, Tổng thống Andrej Duda dẫn đầu với 41,8% số phiếu ủng hộ, trong khi đối thủ bám sát ông nhất là Rafał Trzaskowski đạt được 30,4%. Có thể nói, kết quả trên rất đáng thất vọng với đương kim Tổng thống, vì hồi tháng 4, số người ủng hộ ông rất cao và ông có khả năng giành chiến thắng ngay từ vòng một nếu như cuộc bầu cử dự kiến hồi tháng 5 không bị hoãn.

Do đều không đạt được tỷ lệ ủng hộ quá bán tại vòng một, nên theo luật pháp Ba Lan, cả hai ứng cử viên buộc phải bước vào màn so găng tiếp theo vào ngày 12.7 tới. Kết quả chính thức vòng một sẽ được Ủy ban Bầu cử Ba Lan công bố vào ngày mai (1.7).

Khó dự đoán

Mặc dù, kết quả thăm dò cho thấy, đương kim Tổng thống dẫn trước hơn 10% so với đối thủ đến từ đảng đối lập PO, nhưng theo nhiều nhà phân tích, cuộc bầu cử vòng hai sẽ khó dự đoán hơn và nó chỉ có thể ngã ngũ nếu xác định được ứng cử viên có thể thuyết phục cử tri của 8 ứng cử viên thất bại tại vòng một bỏ phiếu cho mình.

Chiến dịch tranh cử Tổng thống Duda tập trung vào bảo vệ các giá trị truyền thống của quốc gia mà đa phần theo Công giáo trong khi cam kết sẽ tăng tiêu chuẩn sống của người dân tương đương với mức của các quốc gia Tây Âu. Trong khi đó, đối thủ Rafał Trzaskowski, 48 tuổi, vốn là Thị trưởng thành phố Warsaw, có tư tưởng thân châu Âu. Quan điểm của ông hoàn toàn ngược lại chính phủ đương nhiệm, vốn có nhiều xung đột với Liên minh châu Âu (EU) trong các vấn đề cải cách hệ thống tư pháp của nước này. Thực tế, với phong cách năng động, có khả năng thu hút đám đông, nên kể từ khi ông được đảng PO chọn làm người thay thế ứng cử viên Malgorzata Kidawa-Blonska, chính trị gia trên đã nhanh chóng trở thành đối thủ đáng gờm nhất của Tổng thống Duda. Chiến dịch của Trzaskowski dựa trên những cam kết duy trì các chương trình phúc lợi phổ biến của đảng cầm quyền nhưng sẽ ngăn chặn bất kỳ luật pháp nào mà ông cho rằng vi hiến. Ông cũng khẳng định sẽ khôi phục quan hệ tốt với EU.

Mặc dù ông Duda vẫn nhận được nhiều ủng hộ nhưng không còn như trước, bởi đương kim Tổng thống từng gây nhiều tranh cãi bởi nhiều lần công khai cổ xúy cho các chính sách bảo thủ có lợi cho PiS và khiến quan hệ với EU căng thẳng. Ông Trzaskowski rất có thể tận dụng những điểm trên để tạo ưu thế cho mình, nhất là khi ông từng phát biểu Ba Lan cần một Tổng thống thuộc phe đối lập với quyền phủ quyết để giám sát PiS. Thị trưởng Warsaw hứa hẹn về “kỷ nguyên chính trị mới” và cho biết nếu giành chiến thắng, ông sẽ hợp tác với PiS chỉ khi đảng này thay đổi các chính sách của mình ở nhiều lĩnh vực.

Dẫu có khúc mắc với EU nhưng Tổng thống Duda lại biết tận dụng quan hệ ấm áp với Mỹ để thu hút cử tri. Tuần trước, chỉ 4 ngày trước khi cuộc bầu cử tổng thống diễn ra, ông đã có chuyến thăm Washington và là lãnh đạo nước ngoài đầu tiên thăm Mỹ ngay giữa đại dịch Covid-19. Ông hy vọng kiếm thêm điểm nhờ sự ủng hộ của ông chủ Nhà Trắng. Tuy nhiên, không có cam kết chắc chắn của Mỹ về việc tăng số lượng binh lính Mỹ đóng quân ở Ba Lan như đã hy vọng.