Khắc phục sự không rõ ràng về nội dung thỏa thuận quốc tế
Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội Khóa XIV, sáng nay, 22.5, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu, Quốc hội đã nghe Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh thừa ủy quyền của Thủ tướng trình bày Tờ trình về dự án Luật Thỏa thuận quốc tế và Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Nguyễn Văn Giàu trình bày báo cáo thẩm tra về dự luật này.
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh phát biểu |
Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh nhấn mạnh, việc ban hành Luật Thỏa thuận quốc tế là cần thiết nhằm tạo cơ sở cho việc thể chế hóa đường lối, chủ trương của Đảng về hội nhập quốc tế.
Việc ban hành dự luật cũng nhằm khắc phục một số bất cập trong pháp luật hiện hành về thỏa thuận quốc tế, trong đó có một số quy định mới được ban hành có liên quan đến ký kết và thực hiện thỏa thuận quốc tế; một số bất cập của Pháp lệnh về ký kết và thực hiện thỏa thuận quốc tế năm 2007 dẫn đến khó khăn trong triển khai công tác thỏa thuận quốc tế đòi hỏi có quy định rõ ràng hơn.
Cũng theo Tờ trình, Pháp lệnh 2007 chưa quy định trình tự rút gọn cho trường hợp gấp trong khi bảo đảm các yêu cầu về ký kết thỏa thuận quốc tế; cũng chưa quy định trình tự đề xuất, ký kết và thực hiện các thỏa thuận quốc tế hợp tác liên ngành, hoặc liên tỉnh, liên thành phố gồm từ ba bộ, ngành, hoặc ba tỉnh, thành phố trở lên. Đối tượng điều chỉnh của Pháp lệnh 2007 hiện nay chủ yếu là thỏa thuận quốc tế hợp tác đơn ngành thuộc phạm vi phụ trách của một bộ, ngành hoặc một địa phương. Pháp lệnh 2007 cũng chưa tính đến các trường hợp cần ký gấp thỏa thuận quốc tế cần có thủ tục rút gọn để phục vụ yêu cầu đối ngoại, bảo đảm lợi ích quốc gia mà mới quy định thủ tục chung áp dụng cho tất cả các trường hợp ký kết thỏa thuận quốc tế. Trên thực tế, thời gian qua cũng đã phát sinh một số vụ tranh chấp đầu tư giữa Nhà nước và nhà đầu tư nước ngoài. Các tranh chấp này có thể phát sinh do cam kết của các địa phương đối với các nhà đầu tư nước ngoài trong các thỏa thuận quốc tế được ký kết.
Dự thảo Luật Thỏa thuận quốc tế gồm 7 Chương, 53 điều, quy định 4 nhóm chính sách. Một là, quy định rõ nội dung, tính chất của thỏa thuận quốc tế theo hướng phân biệt với điều ước quốc tế, đồng thời phân biệt với hợp đồng/thỏa thuận về giao dịch về dân sự, kinh tế, tài chính, đầu tư, từ đó, xác định quy định pháp luật được áp dụng với các loại thỏa thuận khác nhau, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý công tác ký kết, thực hiện thỏa thuận quốc tế, khắc phục sự không rõ ràng về nội dung thỏa thuận quốc tế và yêu cầu tuân thủ quy định về pháp luật chuyên ngành đối với nội dung hợp tác quốc tế trong lĩnh vực cụ thể. Hai là, mở rộng phạm vi chủ thể ký kết thỏa thuận quốc tế phù hợp với chủ trương, nhu cầu và thực tiễn hợp tác quốc tế hiện nay. Ba là, xác định rõ và đề cao trách nhiệm của cơ quan nhà nước ở Trung ương, cơ quan cấp tỉnh trong quản lý nhà nước đối với công tác ký kết và tổ chức thực hiện hỏa thuận quốc tế. Bốn là, đơn giản hóa trình tự, thủ tục ký kết và thực hiện hỏa thuận quốc tế.
Sẽ tạo ra khoảng trống pháp lý?
Nêu quan điểm của cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Nguyễn Văn Giàu cho biết, Ủy ban Đối ngoại cơ bản nhất trí về sự cần thiết ban hành Luật Thỏa thuận quốc tế nhằm tiếp tục thể chế hóa đường lối, chủ trương của Đảng về hội nhập quốc tế, nhất là sau khi ban hành Hiến pháp năm 2013, Luật Điều ước quốc tế năm 2016 và đáp ứng đòi hỏi từ nhu cầu ký kết thỏa thuận quốc tế trong thực tiễn, thực hiện có hiệu quả tiến trình hội nhập quốc tế, giữ vững ổn định chính trị - xã hội trong bối cảnh nước ta tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới.
Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Nguyễn Văn Giàu phát biểu |
Về phạm vi điều chỉnh của dự luật, theo Ủy ban Đối ngoại, đã mang tính bao quát về thẩm quyền, trình tự, thủ tục ký kết, sửa đổi, bổ sung, gia hạn, chấm dứt hiệu lực, tạm đình chỉ thực hiện và tổ chức thực hiện thỏa thuận quốc tế. Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng, việc ký kết và thực hiện thỏa thuận về vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài đã được quy định tại Luật Điều ước quốc tế năm 2016 và Luật Quản lý nợ công năm 2017; hợp đồng dân sự đã được quy định tại Bộ luật Dân sự năm 2015; hợp đồng đầu tư theo hình thức đối tác công tư đã được quy định tại dự thảo Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp này. Nếu Luật Điều ước quốc tế năm 2016 và dự thảo Luật Thỏa thuận quốc tế cũng không điều chỉnh các thỏa thuận về cho vay, viện trợ của Việt Nam cho nước ngoài; thỏa thuận về viện trợ phi chính phủ nước ngoài thì sẽ tạo ra khoảng trống pháp lý.
Về khái niệm thỏa thuận quốc tế, dự thảo Luật quy định: “Thỏa thuận quốc tế là cam kết bằng văn bản về hợp tác quốc tế giữa bên ký kết Việt Nam và bên ký kết nước ngoài, không làm thay đổi, phát sinh, chấm dứt quyền, nghĩa vụ của nước CHXHCN Việt Nam theo pháp luật quốc tế”. Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại cho biết, nhiều ý kiến cho rằng đã là cam kết quốc tế thì đều có sự ràng buộc ở các mức độ khác nhau trong quan hệ quốc tế giữa các chủ thể tham gia ký kết. Khi đã chấp nhận sự ràng buộc của thỏa thuận quốc tế thì đương nhiên phát sinh quyền và nghĩa vụ của chủ thể ký kết, nhất là khi dự thảo Luật đã mở rộng ký kết gồm cả Nhà nước, Chính phủ; nếu phát sinh quyền và nghĩa vụ thì sẽ trùng với quy định Luật Điều ước quốc tế năm 2016. Do đó, Ủy ban Đối ngoại cho rằng, cần làm rõ bản chất của thỏa thuận quốc tế để làm cơ sở cho việc xác định phạm vi điều chỉnh của Luật, tránh chồng lấn với Luật Điều ước quốc tế năm 2016; bảo đảm tính thống nhất giữa các quy định trong dự thảo Luật này và trong hệ thống pháp luật.
