>> Bài 1: Chưa bám sát quy định để thực thi
Thể hiện đúng vai trò, trách nhiệm
Trước hết, các đại biểu HĐND, nhất là những người giữ vị trí trong Thường trực HĐND cấp huyện, cấp xã cần nghiên cứu kỹ vị trí, vai trò, thẩm quyền của HĐND, trong đó có lĩnh vực đầu tư công để nắm rõ các quy định của Luật Đầu tư công và các văn bản liên quan về thẩm quyền, trách nhiệm của HĐND thể hiện ở trong đó.
Đối với trách nhiệm quyết định kế hoạch đầu tư công trung hạn và hàng năm của địa phương, HĐND cần có ý kiến với UBND về vai trò, vị trí của mình trong việc này. Bên cạnh đó, UBND cấp trên trực tiếp cũng cần có hướng dẫn cụ thể và cương quyết không phê duyệt kế hoạch đầu tư công trung hạn và hàng năm do UBND cấp dưới trực tiếp trình, nếu như không có nghị quyết của HĐND. Về thẩm quyền, chỉ có HĐND cùng cấp quyết định chủ trương đầu tư, bao gồm mục tiêu, phạm vi, quy mô, tổng vốn đầu tư, cơ cấu nguồn vốn, địa điểm, thời gian, tiến độ, dự kiến kế hoạch bố trí vốn, cơ chế và giải pháp, chính sách thực hiện. Trong trường hợp cần thiết, HĐND có thể ủy quyền cho UBND quyết định và phải thể hiện rõ bằng văn bản của HĐND. Việc xác định được nguồn vốn và khả năng cân đối vốn sẽ dễ dàng hơn khi đã được xây dựng kế hoạch đầu tư công trung hạn hàng năm và đã được phê duyệt.
Đoàn giám sát của HĐND tỉnh Hà Tĩnh giám sát tiến độ xây dựng các công trình xây dựng cơ bản trên địa bàn thị xã Hồng Lĩnh |
| Ảnh: Bình Nguyên |
Quan tâm giám sát sâu
|
Một kênh thông tin khá quan trọng HĐND có thể tận dụng, tranh thủ đó chính là từ cử tri và nhân dân, cụ thể là qua hoạt động giám sát đầu tư của cộng đồng. Theo đó, mỗi công trình, dự án đều có Ban giám sát đầu tư của cộng đồng do Ủy ban MTTQ phối hợp các tổ chức thành viên nơi có công trình, dự án thành lập. Hiện nay, hoạt động của các Ban này cơ bản đã đi vào chiều sâu, được quan tâm tập huấn và hỗ trợ về kinh phí, nhiều Ban đã có những kiến nghị, phản biện kịp thời giúp dự án, công trình được thực thi theo đúng quy định. Để làm được điều này, HĐND cần phối hợp chặt chẽ với UBMTTQ và các đoàn thể trong giám sát đầu tư công. Đối với giám sát các công trình cụ thể, nhất thiết cần gặp gỡ, trao đổi và tham khảo thông tin, hồ sơ tài liệu của Ban giám sát đầu tư của cộng đồng để chất lượng giám sát được sâu sắc và thực chất hơn.
|
Cùng với tài chính - ngân sách, đầu tư công là một lĩnh vực khó, liên quan nhiều ngành, nhiều đối tượng và nhạy cảm nhưng vì đó là mồ hôi, xương máu của nhân dân nên với tư cách là cơ quan đại diện của dân, thiết nghĩ HĐND các cấp nên quan tâm giám sát sâu lĩnh vực này. Theo đó, thay vì xuân thu nhị kỳ xem xét, thẩm tra qua báo cáo, cần giám sát ngay từ khâu lập, thẩm định, quyết định đầu tư chương trình đầu tư công do HĐND quyết định chủ trương đầu tư; lập, thẩm định, phê duyệt và giao kế hoạch đầu tư công và quá trình thực hiện.
Để làm được điều này, cần phát huy hiệu quả các phiên họp thường kỳ của Thường trực HĐND hàng tháng, có thể đưa ra giải trình theo chuyên đề một số công trình, dự án. Thông thường, trước khi trình ra HĐND thì UBND và các ngành cũng xin ý kiến Thường trực HĐND. Theo đó, Thường trực HĐND có thể lồng ghép đưa nội dung này vào các phiên họp để thảo luận, giải trình làm rõ, giảm gánh nặng cho HĐND tại kỳ họp. Để việc giải trình, làm rõ có hiệu quả, trước phiên họp cần có đầy đủ hồ sơ, tài liệu, khảo sát thực tế, đồng thời gặp gỡ các đối tượng liên quan, TXCT để xem xét tính khả thi, đánh giá rõ hơn tác động môi trường.
Để có cái nhìn toàn diện hơn, HĐND nên đưa nội dung giám sát đầu tư công vào chương trình giám sát chuyên đề hàng năm. Vì là lĩnh vực khó, nhạy cảm nên khi thành lập đoàn giám sát cần xem xét kỹ thành phần, nên chọn đại biểu thẳng thắn, dám nói, biết cách đeo bám vấn đề và mời chuyên gia tham vấn cho đoàn; đoàn giám sát cũng cần có sự phối hợp chặt chẽ, thống nhất, tránh mời các đại biểu ở khối cơ quan hành pháp, đại biểu thiếu am hiểu và ngại va chạm. Quá trình giám sát, cần kết hợp khảo sát, giám sát qua hồ sơ, tài liệu, đối chiếu với quy định và cần khảo sát thực tiễn, tiếp xúc và tranh thủ thêm ý kiến cử tri và nhân dân cũng như chuyên gia để có các kiến nghị, giải pháp phù hợp, sát, trúng tình hình.
Một kênh quan trọng nữa để giám sát đầu tư công chính là thông qua hoạt động thẩm tra của Ban HĐND. Thông thường, ở cấp huyện và cấp xã, việc này Thường trực HĐND phân công cho Ban Kinh tế - Xã hội HĐND đảm trách. Tuy nhiên, thực tế do ít người, thời gian gấp rút, phần đa đại biểu kiêm nhiệm, am hiểu lĩnh vực đầu tư, tài chính, ngân sách xây dựng cơ bản chưa sâu nên việc thẩm tra lĩnh vực này thường được bỏ qua, hầu như là nhất trí như UBND. Để thẩm tra rõ, trước hết lãnh đạo Ban phải xây dựng kế hoạch thẩm tra cụ thể, phân công nhiệm vụ từng nội dung cho thành viên phụ trách, ưu tiên theo năng lực, lĩnh vực chuyên môn. Cần nghiên cứu báo cáo, tài liệu. Một tài liệu quan trọng cần xem chính là báo cáo đánh giá kết quả đầu tư công 6 tháng, hàng năm; kết quả kiểm toán của cơ quan kiểm toán nhà nước, báo cáo thu, chi ngân sách nhà nước. Từ đó, đối chiếu so sánh và xác định cho rõ tính khả thi của kế hoạch đầu tư công giai đoạn tiếp theo. Đồng thời, trên cơ sở tờ trình, dự thảo nghị quyết về kế hoạch đầu tư công tiến hành khảo sát các đối tượng có địa chỉ. Bám sát các hành vi bị nghiêm cấm trong đầu tư công để xem các công trình, dự án có bảo đảm không, xem xét quy mô, phạm vi, tính chất để xác định thẩm quyền đã đúng chưa.
Điều quan trọng nhất là xem dự án có phù hợp quy hoạch không. Đánh giá nguồn vốn và dự kiến kế hoạch bố trí vốn đã khả thi chưa. Khi báo cáo thẩm tra của Ban chỉ ra được những điều cụ thể, phân tích rõ ràng cả về pháp lý và thực tiễn với những con số thuyết phục thì HĐND sẽ dễ dàng quyết định.
