Định vị đúng mục đích và giá trị đất nông nghiệp
Tại tọa đàm: “Đưa quy định mới về đất nông nghiệp trong Luật Đất đai 2024 vào cuộc sống”, do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức, ngày 6.3, ông Phan Đức Hiếu chia sẻ: Việc Quốc hội thông qua Luật Đất đai 2024 là sự kiện pháp lý đặc biệt quan trọng của đất nước ta, mở ra hi vọng nguồn lực đất đai sẽ được quản lý và sử dụng hiệu quả hơn để phát triển đất nước.
Ông Phan Đức Hiếu cũng chỉ ra 5 nhóm thay đổi khái quát trong Luật Đất đai 2024: Bảo vệ tốt quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất; tiếp cận đất đai, thị trường minh bạch, công bằng; nâng cao hiệu quả sử dụng đất; chính sách tài chính về đất đai tổng quát hơn rất nhiều; hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước được nâng cao.
Theo ông Phan Đức Hiếu, các thay đổi trong Luật Đất đai 2024, chưa bàn đến tích cực hay chưa tốt: Thứ nhất, thay đổi về khái niệm cá nhân trực tiếp sản xuất đất nông nghiệp. Trước đây chỉ có 1 khái niệm được định nghĩa trong Luật Đất đai 2024, sử dụng là đối tượng cho mọi chính sách và không phù hợp. Ví dụ cá nhân sản xuất trồng lúa khác với cá nhân có đất được hỗ trợ bồi thường.
Thứ hai, liên quan đến quyền của người sử dụng đất. Khung bên trái là quyền chung của người sử dụng đất, áp dụng cơ bản về phi nông nghiệp và nông nghiệp. Riêng với đất nông nghiệp người sử dụng đất có thêm một quyền chuyển đổi sử dụng đất. Nếu xét về mặt vật lý, đây là quyền mở rộng hơn. Có quyền đổi đất nông nghiệp để thuận lợi hơn cho sản xuất kinh doanh, không cần phải nộp thuế và lệ phí trước bạ.
Thứ ba, nhận chuyển quyền sử dụng đất nông nghiệp. Luật quy định trần 15 lần, nhưng các địa phương có thể quy định mức trần thấp hơn tùy hoàn cảnh và quỹ đất của địa phương; Tích tụ và tập trung đất nông nghiệp đã được luật hóa, nâng cao hiệu quả sử dụng đất; Chuyển mục đích sử dụng đất, Luật Đất đai 2024 tiếp cận theo nguyên tắc loại trừ (Luật quy định 7 trường hợp). Ngoài ra, việc linh hoạt sử dụng đất, tạo điều kiện cho người sử dụng đất có hiệu quả.
Khái niệm rất mới nữa là đất sử dụng kết hợp đa mục đích chứ đây không phải đất đa mục đích.
Luật quy định nguyên tắc chung, Nghị định hướng dẫn phải cụ thể. Quỹ đất nông nghiệp sử dụng vào mục đích công ích. Theo ông Phan Đức Hiếu, mục tiêu để tăng độ hấp dẫn và hiệu quả. Quy định việc sử dụng đất nông nghiệp cũng khá chặt chẽ, có rất nhiều tác động về mặt thực tế.
Quy định trực tiếp, có những quy định không có chữ đất nông nghiệp nhưng có tác động lớn đầu cơ, sử dụng, chiếm giữ đất nông nghiệp. Luật Đất đai 2024 hiện hành chỉ cho phép chuyển nhượng đất ở. Nhưng không được sử dụng đất nông nghiệp để xây dựng nhà ở… Luật Đất đai 2024 giúp sử dụng đúng mục đích và đúng giá trị đất nông nghiệp. Có rất nhiều quy định phục vụ mục đích này, ví dụ giảm thủ tục hành chính.
Có thể nói, một số thay đổi của Luật Đất đai 2024 tác động tích cực nâng cao hiệu quả của sử dụng đất nông nghiệp. Những thay đổi của Luật Đất đai 2024 gia tăng cơ hội tiếp cận đầu tư theo nguyên tắc thị trường. Quan trọng nhất là trả lại đúng giá trị của đất nông nghiệp.
Cần sớm ban hành các nghị định hướng dẫn thi hành
Theo ông Phan Đức Hiếu: Liên quan đến câu chuyện thực thi, chúng ta cảm nhận được Chính phủ rất quyết liệt trong việc ban hành hướng dẫn thi hành Luật Đất đai 2024. Có một số thuận lợi là một số nội dung hướng dẫn ở Nghị định đã được dự thảo song song với quá trình xây dựng Luật Đất đai 2024. Ví dụ nội dung về phương pháp định giá đất, ở Nghị định 44. Hay quy định về đất lấn biển. Đây là những thuận lợi.
Tuy nhiên, quay trở lại vẫn là thách thức rất lớn bởi khối lượng công việc và yêu cầu đòi hỏi về chất lượng của các nghị định hướng dẫn thi hành.
"Tôi mong muốn lần này, tinh thần của Luật Đất đai 2024 là có những thủ tục tự động. Ví dụ gia hạn sử dụng đất nông nghiệp, hàm ý ở đây là không phải làm thủ tục. Lưu ý lớn nhất của tôi là tinh thần này phải được hướng dẫn, bất kể động tác yêu cầu một thủ tục nào cũng không phải thủ tục phát sinh. Lưu ý hướng dẫn phải đặc biệt chú ý tới tinh thần của Luật Đất đai 2024 và giảm thiểu các thủ tục. Thứ hai, các quy định phải bảo đảm tính khả thi, nếu không sẽ trở thành rào cản. Ví dụ đất trồng lúa nếu quá ngặt nghèo về thủ tục hành chính thì sử dụng không hiệu quả. Cho nên, khi hướng dẫn phải bám sát tinh thần của Luật Đất đai 2024 để tránh tạo thêm hoặc làm cho thủ tục hành chính trở nên khó khăn hơn", ông Phan Đức Hiếu nhấn mạnh.
