Tham gia thảo luận về dự thảo Luật, ĐBQH Trần Văn Thức thống nhất cao đối với sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Di sản văn hóa với những lý do như đã được nêu tại Tờ trình số 119/TTr-CP của Chính phủ. Qua đó, tiếp tục thể chế hóa các quan điểm, chủ trương của Đảng; khắc phục, giải quyết các khó khăn, vướng mắc, vấn đề phát sinh; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa.
Qua nghiên cứu dự thảo, đại biểu đề nghị, cần bổ sung giải thích từ ngữ đối với cụm từ “địa điểm khảo cổ”. Bởi lẽ, dự thảo Luật có tới 12 lần sử dụng cụm từ này trong các quy định về những hành vi nghiêm cấm và cả quy định liên quan đến quy hoạch, quản lý, bảo vệ “địa điểm khảo cổ” song chưa có giải thích từ ngữ cụ thể. Nếu không giải thích rõ về “địa điểm khảo cổ” ngay trong Luật sẽ dẫn đến khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực thi.
Cũng theo đại biểu, tại Khoản 3, Điều 39 quy định chỉ có hai loại chủ thể (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch và bảo tàng công lập) được thực hiện giám định di vật, cổ vật khi đáp ứng đủ các điều kiện. Tuy nhiên, Điểm b, Khoản 6, Điều 39 lại quy định "di vật, cổ vật phải được giám định tại cơ quan, tổ chức quy định tại khoản 3 Điều này hoặc cơ sở kinh doanh giám định di vật, cổ vật quy định tại Điều 77, Luật này trước khi đăng ký”. Như vậy, theo điểm b, Khoản 6, ngoài hai chủ thể như quy định tại Khoản 3 thì các cơ sở kinh doanh cũng có thể thực hiện việc giám định nếu đáp ứng đủ điều kiện luật định. Do vậy, cần sửa lại Khoản 3, Điều 39 để bảo đảm thống nhất giữa các quy định.
Đối với quy định tại Điểm b, Khoản 4 Điều 39, đại biểu đề nghị cần làm rõ "có trình độ đại học trở lên thuộc một trong các chuyên ngành liên quan đến di vật, cổ vật giám định" cụ thể là gì? Ngoài ra, việc dự thảo Luật đề cập rất nhiều nội dung liên quan đến bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa vật thể nhưng không quy định rõ về “hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di vật, cổ vật” cũng sẽ gây khó khăn cho quá trình thực thi luật.
Liên quan đến nội dung thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hóa tại Điều 90, đại biểu đánh giá trong điều kiện nguồn vốn ngân sách đầu tư cho văn hóa nói chung, di sản văn hóa nói riêng còn có nhiều khó khăn, hạn hẹp thì việc thành lập Quỹ này là cần thiết. Đây cũng là một trong những giải pháp hữu hiệu nhằm huy động nguồn lực đầu tư cho di sản văn hóa, đáp ứng nhu cầu thực tế đang đặt ra.
Về quy định cụ thể liên quan đến việc thành lập Quỹ này, ĐBQH Trần Văn Thức đánh giá, dự thảo Luật đã xác định đây là loại quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách với đầy đủ địa vị pháp lý để nhận diện một cách độc lập so với các loại quỹ khác. Các nội dung liên quan bảo đảm phù hợp với quy định tại Khoản 8, Điều 11 Luật Ngân sách Nhà nước; đáp ứng được các yêu cầu của Nghị quyết số 23/2021/QH15 ngày 28.7.2021 của Quốc hội về kế hoạch tài chính quốc gia và vay, trả nợ công 5 năm giai đoạn 2021 - 2025; Nghị quyết số 792/NQ-UBTVQH14 ngày 22.10.2019 về một số nhiệm vụ và giải pháp đẩy mạnh việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách nhà nước.
Tuy nhiên, đại biểu cho rằng, cần xem xét rà soát sửa đổi nội dung và kỹ thuật trình bày tại Khoản 4, Điều 90 theo hướng thay đổi nội dung quy định từ “Nguyên tắc thành lập Quỹ” thành “Nguyên tắc hoạt động Quỹ bảo tồn di sản văn hóa” để phù hợp với nội hàm bao gồm từng nguyên tắc cụ thể được sắp xếp theo thứ tự riêng biệt. Đồng thời, đề nghị xem xét rà soát để bổ sung các nội dung có liên quan tới tổ chức và hoạt động của quỹ mà Luật giao Chính phủ quy định theo Khoản 6, Điều 90 vì Dự thảo văn bản quy định chi tiết thi hành Luật chưa thể hiện nội dung này.
