Xây dựng lại tiêu chí phân định vùng để thực hiện hiệu quả chính sách dân tộc

Vẫn còn 3 tiêu chí khó đạt mục tiêu

Hội đồng Dân tộc của Quốc hội vừa khảo sát, đánh giá việc thực hiện Chương trình 1719 trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. Báo cáo của Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh tại buổi làm việc cho thấy, sau gần 5 năm triển khai, Chương trình 1719 đã đem lại nhiều kết quả tích cực, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, cải thiện thu nhập cho người dân vùng đồng bào DTTS.

Tính đến ngày 30/4/2025, tỉnh Thanh Hóa đã giải ngân được hơn 1,5 nghìn tỷ đồng, đạt 70,49% số vốn được Trung ương giao tổ chức thực hiện chương trình. Với nhiều nỗ lực trong tổ chức thực hiện, dù gặp nhiều khó khăn, thách thức, song đến hết năm 2024, tỉnh đã cơ bản hoàn thành các mục tiêu, chỉ tiêu của Chương trình 1719. Năm 2024, tỷ lệ hộ nghèo vùng đồng bào DTTS và miền núi giảm còn 8,6% (giảm 6,73% so với năm 2023); thu nhập bình quân đạt 44,39 triệu đồng/người/năm.

Tại buổi làm việc, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đầu Thanh Tùng kiến nghị Trung ương xây dựng lại tiêu chí phân định vùng, làm cơ sở, tiền đề hoạch định chính sách dân tộc nói chung và Chương trình 1719 nói riêng. Hiện tại, tiêu chí phân định vùng chưa hợp lý, còn nhiều bất cập, dẫn đến việc nhiều xã, thôn, bản trên địa bàn tỉnh không còn thuộc diện đặc biệt khó khăn, trong khi điều kiện kinh tế - xã hội vẫn còn đặc biệt khó khăn.

Theo Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo Vũ Thị Hương, ngay sau khi Trung ương phê duyệt chương trình, tỉnh Thanh Hóa đã thành lập Ban Chỉ đạo thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia từ tỉnh đến cơ sở, do Bí thư cấp ủy trực tiếp làm Trưởng Ban chỉ đạo nhằm tạo thống nhất cao trong lãnh đạo, chỉ đạo, tạo sự xuyên suốt trong thực hiện các nhiệm vụ. Bên cạnh đó, UBND tỉnh đã thành lập 5 tổ công tác do các lãnh đạo UBND tỉnh làm tổ trưởng, thường xuyên tổ chức làm việc, kiểm tra, đôn đốc, tháo gỡ các "điểm nghẽn", đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân các dự án trên địa bàn, trong đó có Chương trình 1719.

Kết quả đạt được đã thấy rõ, tuy nhiên, theo Sở Dân tộc và Tôn giáo, đến hết năm 2025, Thanh Hóa vẫn còn 3 chỉ tiêu khó đạt mục tiêu. Đó là: số xã, thôn, bản thoát khỏi vùng đặc biệt khó khăn và thu nhập bình quân đầu người khu vực miền núi. Cụ thể, mục tiêu là 10 xã và 159 thôn, nhưng đến nay mới có 3 xã thoát diện đặc biệt khó khăn; mục tiêu thu nhập bình quân đầu người năm 2025 là 66,2 triệu đồng, nhưng đến cuối năm 2024 mới đạt 44,39 triệu đồng/người. Nguyên nhân do số xã, thôn, bản đặc biệt khó khăn trên địa bàn tỉnh còn nhiều, chủ yếu tập trung ở vùng sâu, vùng xa có địa bàn rộng, địa hình chia cắt, độ dốc lớn, đất sản xuất nông nghiệp ít, khí hậu khắc nghiệt, thường xuyên chịu lũ ống, lũ quét; cơ sở hạ tầng còn thiếu và yếu; tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo còn cao; chất lượng nguồn nhân lực còn hạn chế.

Tại hội nghị vừa qua, các đại biểu đã phân tích, làm rõ một số bất cập, khó khăn trong quá trình triển khai Chương trình 1719. Điển hình là: bất cập trong tiêu chí phân định vùng; định mức hỗ trợ của một số dự án, nội dung của chương trình thấp, không khả thi khi áp dụng vào thực tiễn, nhất là trong hỗ trợ đất ở, nhà ở, đất sản xuất; hỗ trợ phát triển sản xuất nông - lâm nghiệp bền vững. Bên cạnh đó, một số chỉ tiêu của chương trình chưa phù hợp, khó hoàn thành trong phạm vi cả nước, như: chỉ tiêu về thu nhập bình quân/người vùng đồng bào dân, miền núi và số xã, thôn, bản thoát khỏi diện đặc biệt khó khăn.

Tăng tính linh hoạt, trao quyền chủ động cho địa phương

Bên cạnh đó, cần tăng cường tính linh hoạt và trao quyền chủ động cho địa phương trong xây dựng, triển khai các chương trình phù hợp với đặc thù vùng, miền; tăng cường công khai, minh bạch và đánh giá độc lập. Thực hiện lồng ghép, tích hợp một số nội dung trùng lặp giữa các chương trình mục tiêu quốc gia hiện tại, như đầu tư hạ tầng, sinh kế, phát triển giáo dục, y tế, hỗ trợ nhà ở... để giảm chồng chéo và sử dụng hiệu quả nguồn lực đầu tư.

Để tháo gỡ vướng mắc, khó khăn về cơ chế thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia nói chung và Chương trình 1719 nói riêng trong giai đoạn tới, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đầu Thanh Tùng kiến nghị, Trung ương nên giao dự toán ngân sách hàng năm theo tổng vốn bố trí cho từng chương trình, không giao chi tiết theo dự án thành phần, để địa phương chủ động trong việc bố trí, phân bổ và sử dụng nguồn vốn phù hợp với thực tiễn. Đồng thời, giao quyền phân bổ vốn chi tiết các nội dung, dự án cho các địa phương dựa trên nhu cầu thực tế và mức độ hoàn thành các nhiệm vụ của chương trình.

UBND tỉnh cũng đề xuất giữ nguyên đối tượng, phạm vi thụ hưởng của Chương trình 1719 giai đoạn tới như hiện nay. Tuy nhiên, cần bổ sung quy định rõ về đối tượng nghèo, cận nghèo được xác định tại thời điểm cuối năm 2025 được giữ ổn định là đối tượng thụ hưởng các chính sách của chương trình.