Phân định thẩm quyền của Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan trong bộ máy nhà nước

Tại Họp báo công bố Lệnh của Chủ tịch nước về 3 luật vừa được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp bất thường lần thứ Chín, giới thiệu về những điểm mới của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Quốc hội, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Phương Thủy cho biết, Luật đã quy định về việc phân định thẩm quyền của Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan trong bộ máy nhà nước, nhằm bảo đảm phân định rõ ràng, rành mạch phạm vi, nhiệm vụ, thẩm quyền của các cơ quan theo đúng quy định của Hiến pháp.

Đây là đạo luật quy định về tổ chức và hoạt động của Quốc hội nên cần bổ sung và làm rõ hơn thẩm quyền của Quốc hội trong việc thực hiện nhiệm vụ “làm luật và sửa đổi luật” quy định tại khoản 1 Điều 70 của Hiến pháp năm 2013; thống nhất với cách thức quy định tại Luật Tổ chức Chính phủ năm 2025.

“Quy định này nhằm cụ thể hóa nội dung về đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật, xác định rõ phạm vi những nội dung cần được quy định bằng luật, nghị quyết của Quốc hội và quy định có tính nguyên tắc, định hướng về mức độ chi tiết cần được quy định trong luật, làm cơ sở cho việc thực hiện thẩm quyền làm luật và sửa đổi luật của Quốc hội”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp nhấn mạnh.

Luật cũng quy định về việc tạm đình chỉ hoặc mất quyền đại biểu Quốc hội, nhằm cụ thể hóa nội dung Quy định số 148-QĐ/TW của Bộ Chính trị về căn cứ tạm đình chỉ công tác trong trường hợp có dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng. Do việc xem xét, quyết định tạm đình chỉ việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của đại biểu Quốc hội có ảnh hưởng quan trọng đến đại biểu Quốc hội, nên cơ quan có thẩm quyền phải tiến hành thận trọng, cân nhắc kỹ, đúng quy trình, thủ tục, làm rõ căn cứ để xác định mức độ vi phạm của đại biểu Quốc hội trước khi có đề nghị đến Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Trên cơ sở đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ xem xét, quyết định đối với từng trường hợp cụ thể.

Đồng thời, quy định về việc đại biểu trở lại thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn và được khôi phục lại các lợi ích hợp pháp khi có quyết định, kết luận về việc không có vi phạm, không bị xử lý kỷ luật.

Không quy định "cứng" số lượng, tên gọi các cơ quan của Quốc hội

Về Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Luật không quy định "cứng" số lượng, tên gọi các cơ quan của Quốc hội nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp tục thực hiện chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, bảo đảm hài hòa về cơ cấu tổ chức với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan.

Nội dung này cũng đã được Bộ Chính trị đồng ý tại Văn bản số 13078-CV/VPTW ngày 14.1.2025 của Văn phòng Trung ương Đảng về việc rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật và một số nội dung của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Luật Tổ chức Quốc hội, Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương.

Về Kỳ họp Quốc hội, Luật đã sửa đổi, bổ sung theo hướng cụ thể hóa quy định về “Quốc hội họp bất thường” tại khoản 2, Điều 83 của Hiến pháp thành “Kỳ họp không thường lệ của Quốc hội được tổ chức khi có yêu cầu của Chủ tịch nước, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ hoặc ít nhất 1/3 tổng số đại biểu Quốc hội để kịp thời xem xét, quyết định các vấn đề cấp bách thuộc thẩm quyền của Quốc hội đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại”.

Đồng thời, sẽ tiếp tục nghiên cứu việc đánh số các kỳ họp thường lệ và không thường lệ của Quốc hội cho phù hợp để thực hiện thống nhất từ nhiệm kỳ sau.

Luật có hiệu lực ngay sau khi được Quốc hội thông qua, ngày 17.2.2025. Trên cơ sở đó, ngày 18.2.2025, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 178/2025/QH15 về việc tổ chức các cơ quan của Quốc hội, Nghị quyết số 179/2025/QH15 về số thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội Khóa XV và Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 71/2025/UBTVQH15 về nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể và cơ cấu, tổ chức của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội.

Theo đó, các cơ quan của Quốc hội chính thức hoạt động từ ngày 18.2.2025 bảo đảm thông suốt, không bị gián đoạn, phân định rõ lĩnh vực phụ trách và bao quát toàn bộ các nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan trước khi thực hiện sắp xếp.

Trả lời câu hỏi của các phóng viên về việc tăng số lượng Phó Chủ tịch Quốc hội, Phó Thủ tướng Chính phủ, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Phương Thủy nêu rõ "chúng ta đang thực hiện cuộc sắp xếp, tinh gọn bộ máy chưa từng có từ trước đến nay, quy mô, phạm vi rất lớn. Trong quá trình tinh gọn bộ máy và đến thời điểm hiện nay, số cán bộ thuộc diện phải sắp xếp, liên quan đến sắp xếp rất lớn".

Vừa qua, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 190/2025/QH15 quy định về xử lý một số vấn đề liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước. Trong đó, quy định khi sắp xếp bộ máy thì số cấp phó của các cơ quan có thể cao hơn so với quy định hiện hành ở các văn bản quy phạm pháp luật để phục vụ yêu cầu đầu tiên là sắp xếp về tổ chức, sau đó mới sắp xếp về đội ngũ, con người cụ thể.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cho biết, trong bối cảnh, tình hình hiện nay khi giảm số lượng đầu mối các bộ của Chính phủ, giảm số lượng các Ủy ban của Quốc hội, thì việc các cơ quan có tăng thêm lãnh đạo là bình thường. Trong quá trình sắp xếp sắp tới thì các cơ quan sẽ tiếp tục điều chỉnh, bố trí, sắp xếp làm sao để sử dụng đội ngũ cán bộ hiện có một cách hiệu quả nhất, xếp đúng người, đúng việc.

Và Nghị quyết số 190/2025/QH15 cũng cho phép thời gian để sắp xếp, ổn định tổ chức bộ máy cũng như số lượng cấp phó, số lượng biên chế của các cơ quan về theo đúng quy định là 5 năm kể từ khi thực hiện sắp xếp.