Thiếu cơ quan chứng nhận Halal, thủy sản Việt bất lợi ở ASEAN

Phát biểu tại Hội thảo “Gỡ rào cản phi thuế quan vì thịnh vượng chung ASEAN”, do Báo Tài chính - Đầu tư phối hợp Đại sứ quán New Zealand tại Việt Nam tổ chức sáng 27/6, Đại sứ New Zealand tại Việt Nam Caroline Beresford cho biết, bối cảnh hiện nay đặt ra ngày càng nhiều thách thức đối với các doanh nghiệp. Đó là bất ổn địa chính trị, các rào cản thuế quan mới, cạnh tranh gia tăng và những tác động đi kèm tới niềm tin của người tiêu dùng.

Trong khi không thể kiểm soát hoàn toàn các làn sóng toàn cầu này, chúng ta vẫn có thể tận dụng hiệu quả hơn các khuôn khổ hiện có - các hiệp định thương mại tự do, cơ chế tham vấn, quy chuẩn thương mại và luật lệ quốc tế, đồng thời tiếp tục cải thiện những yếu tố mà chúng ta vẫn có khả năng kiểm soát. Trong đó, “việc tháo gỡ các rào cản phi thuế quan cần được đặt ở vị trí trung tâm trong nỗ lực này”, bà Caroline Beresford nhấn mạnh.

Cũng theo bà Caroline Beresford, có tới hơn 2 triệu biện pháp phi thuế quan đang có hiệu lực, tác động tới 78% giá trị thương mại thế giới và việc áp dụng các biện pháp này đã gây tổn thất tới 2,4 nghìn tỷ NZD trong năm 2019.

Tại khu vực ASEAN, tỷ lệ thuế quan nội khối đã được cắt giảm xuống dưới 1%. Tuy nhiên, các rào cản phi thuế quan vẫn đang là thách thức đối với cộng đồng doanh nghiệp.

Dẫn thống kê của Ngân hàng Thế giới, Phó Tổng Biên tập Báo Tài chính – Đầu tư Lê Trọng Minh cho biết, có 9 loại biện pháp phi thuế quan chủ yếu được sử dụng. Trong đó, biện pháp kiểm dịch động thực vật và an toàn thực phẩm (SPS) được sử dụng nhiều nhất với 37,5%; tiếp đó là rào cản kỹ thuật đối với thương mại (TBT) chiếm 37,5%; kiểm tra hàng hóa trước vận chuyển và các thủ tục khác là 1,3%...

Các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, sẽ phải chịu chi phí tuân thủ cao do phải kiểm định lại sản phẩm theo tiêu chuẩn riêng từng nước ASEAN.

Nghiên cứu của Dự án phân tích thương mại toàn cầu (GTAP) thuộc Đại học Purdue (Hoa Kỳ) ước tính, chỉ cần giảm 10% chi phí do rào cản phi thuế quan, ASEAN có thể thu về mức tăng trưởng thương mại 3 – 4 %, tương đương hàng chục tỷ USD.

Có thể thấy, việc tháo gỡ các rào cản phi thuế quan nếu làm đúng cách sẽ giúp giảm đáng kể chi phí giao dịch, tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận thị trường khu vực; thúc đẩy dòng vốn đầu tư nội khối.

Tại hội thảo, các đại biểu đã chia sẻ về tác động của rào cản phi thuế quan với hoạt động của doanh nghiệp, kinh nghiệm trong quá trình xử lý vướng mắc liên quan; đề xuất giải pháp để tháo gỡ những nút thắt về rào cản phi thuế quan, giúp tận dụng tốt nhất tiềm năng từ tiến trình hội nhập khu vực.

Ở góc độ hiệp hội doanh nghiệp, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) Lê Hằng cho biết, thị trường ASEAN là vùng đệm quan trọng cho các doanh nghiệp thuỷ sản Việt Nam, do tương thích về mặt nhu cầu sản phẩm. Tuy nhiên, các doanh nghiệp xuất khẩu của nước ta phải đối mặt với những rào cản thường liên quan đến các biện pháp quy định, yêu cầu chứng nhận và tiêu chuẩn kỹ thuật làm phức tạp việc tiếp cận thị trường, nhất là chứng nhận Halal.

Việc xin chứng nhận Halal từ các cơ quan như JAKIM của Malaysia hoặc MUI của Indonesia có thể tốn 1.000 -10.000 USD mỗi cơ sở, với phí gia hạn hàng năm từ 500 - 5.000 USD. Thời gian xin chứng nhận có thể mất từ 1 - 6 tháng.

Nhấn mạnh chứng nhận Halal là bắt buộc ở các thị trường lớn như Indonesia và Malaysia, song theo bà Hằng, hiện Việt Nam thiếu cơ quan chứng nhận Halal được công nhận rộng rãi trong ASEAN, gây bất lợi cho các nhà xuất khẩu.

Để tăng khả năng tiếp cận thị trường Hồi giáo vốn chiếm 40% dân số ASEAN, bà Hằng đề xuất thành lập cơ quan chứng nhận Halal quốc gia, được công nhận bởi JAKIM (Malaysia) và MUI (Indonesia), giúp giảm chi phí và thời gian chứng nhận xuống 1 - 2 tháng. Việt Nam cũng cần đàm phán với đối tác trong khu vực để công nhận lẫn nhau các chứng nhận Halal, giúp các doanh nghiệp thâm nhập sâu vào những thị trường tiềm năng trong khối.