Từ tháng 9.2018, Việt Nam đã được FTSE Russell (một công ty độc lập và có nhiệm vụ tạo chỉ số cho thị trường tài chính toàn cầu; thuộc sở hữu của Sở Giao dịch Chứng khoán London) đưa vào Danh sách Chờ để xét phân hạng lên thị trường mới nổi. Tuy nhiên, trong suốt nhiều năm qua, một số tiêu chí quan trọng vẫn chưa được đáp ứng đầy đủ, gây trở ngại cho quá trình nâng hạng. Một trong những tiêu chí đó là “Chu kỳ thanh toán (DvP)”, hiện đang được FTSE Russell đánh giá là “Còn hạn chế” (Restricted). Thị trường chứng khoán Việt Nam đang thực hiện kiểm tra trước giao dịch để đảm bảo nhà đầu tư có đủ tiền trong tài khoản trước khi giao dịch, nhằm ngăn ngừa các giao dịch thất bại. Tuy nhiên, điều này lại không đáp ứng yêu cầu về việc quản lý rủi ro giao dịch theo tiêu chuẩn quốc tế.
Mặt khác, FTSE Russell cũng nhận xét rằng quy trình mở tài khoản cho nhà đầu tư nước ngoài tại Việt Nam vẫn còn nhiều thủ tục phức tạp, khiến quá trình này kéo dài hơn so với các thị trường khác. Để thúc đẩy việc nâng hạng, Việt Nam cần cải thiện hơn nữa quy trình này, tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư quốc tế tiếp cận thị trường.
Báo cáo của FTSE Russell là việc ghi nhận sự cải tiến trong mô hình thanh toán “Không yêu cầu có đủ tiền” (Non-Prefunding). Mô hình này đã được điều chỉnh và áp dụng thông qua Thông tư 68/2024/TT-BTC, ban hành vào ngày 18.9.2024 bởi Bộ Tài chính. Thông tư này bỏ yêu cầu nhà đầu tư tổ chức nước ngoài phải có đủ tiền trước khi thực hiện giao dịch mua, một thay đổi quan trọng nhằm giảm bớt các rào cản cho nhà đầu tư nước ngoài tham gia thị trường chứng khoán Việt Nam.
Theo SSI Research, nếu Việt Nam được nâng hạng lên thị trường mới nổi thứ cấp, dòng vốn từ các quỹ ETF vào Việt Nam có thể lên tới 1,7 tỷ USD, chưa kể đến dòng vốn từ các quỹ đầu tư chủ động. FTSE Russell ước tính rằng tổng tài sản quản lý của các quỹ chủ động lớn gấp 5 lần so với các quỹ ETF.
FTSE Russell đặc biệt đánh giá cao sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý Việt Nam, bao gồm Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) và các thành viên thị trường, trong quá trình triển khai mô hình thanh toán mới này. Đây được xem là một bước đi quan trọng nhằm cải thiện các tiêu chí còn thiếu, tạo nền tảng cho việc nâng hạng trong tương lai gần.
Mặc dù các giải pháp đã được triển khai, FTSE Russell vẫn lưu ý rằng để đạt được mục tiêu nâng hạng vào năm 2025, Việt Nam cần tiếp tục duy trì tốc độ cải cách và cải thiện môi trường kinh doanh. Các quy định chi tiết về thanh toán và bù trừ, đặc biệt là những quy định liên quan đến Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC), cần được ban hành sớm và rõ ràng. Điều này giúp đảm bảo tính minh bạch và khả năng thực thi của các quy chế mới.
FTSE Russell dự kiến sẽ cập nhật tình hình của Việt Nam trong kỳ đánh giá giữa kỳ vào tháng 3.2025, đánh dấu một bước quan trọng trong hành trình nâng hạng của thị trường chứng khoán Việt Nam.
