Phối hợp HĐND - MTTQ khi vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấpBài 3: Chuyển hóa thành quyết sách hợp lòng dân

Sự kết hợp hoàn hảo

Trong mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, việc giữ cho nghị trường luôn “sáng đèn” không chỉ ở ánh sáng của lý lẽ, mà còn ở hơi ấm của niềm tin. Mà niềm tin ấy chỉ bền vững khi người dân cảm nhận được rằng: ý kiến, kiến nghị của mình tại hội nghị TXCT không rơi vào khoảng trống hoặc nói cho có, cho qua chuyện mà đã thành hành động, thành nghị quyết, thành thay đổi cụ thể trong đời sống.

Việc triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp đã tạo ra bước thay đổi lớn trong tổ chức bộ máy nhà nước ở cơ sở. Mục tiêu của cải cách là tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, giảm tầng nấc trung gian, nâng cao chất lượng phục vụ Nhân dân. Trong bối cảnh đó, HĐND và Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã trở thành hai chủ thể quan trọng bảo đảm quyền làm chủ của Nhân dân và giám sát hoạt động của chính quyền. Mối quan hệ phối hợp giữa HĐND – MTTQ không chỉ là yêu cầu pháp lý được quy định trong Hiến pháp, Luật Tổ chức chính quyền địa phương và Luật MTTQ Việt Nam, mà còn là một vòng khép kín: từ việc nắm bắt ý kiến Nhân dân - đưa vào nghị trường - giám sát thực hiện - phản hồi cho dân. Để “vòng khép kín” này vận hành trơn tru trong mô hình chính quyền địa phương hai cấp là thách thức lớn, đòi hỏi sự đổi mới tư duy, phương thức phối hợp và trách nhiệm chính trị cao của cả hai bên.

Nếu TXCT là “mạch máu” đưa hơi thở cuộc sống vào nghị trường, thì phối hợp giữa HĐND và MTTQ chính là “hệ tuần hoàn” bảo đảm mọi quyết sách của chính quyền địa phương hai cấp được hình thành, triển khai và giám sát trong một vòng khép kín. Ở đó, ý kiến Nhân dân không chỉ được lắng nghe, mà còn đi trọn hành trình: từ phản ánh → thảo luận → quyết nghị → thực hiện → kiểm tra → phản hồi, rồi quay lại hoàn thiện chính sách.

Theo Điều 21 Luật Tổ chức chính quyền địa phương ngày 16.6.2025, HĐND cấp xã được trao quyền quyết định từ quy hoạch sử dụng đất, chủ trương đầu tư công, phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, đến lập và phân bổ ngân sách, bầu hoặc miễn nhiệm nhân sự chủ chốt, ban hành quy chế làm việc, giám sát toàn diện hoạt động chính quyền và đình chỉ hoặc bãi bỏ văn bản trái pháp luật. Sự chi tiết hóa này không chỉ làm rõ giới hạn và phạm vi quyền lực, mà còn biến HĐND xã thành trung tâm hoạch định ở cơ sở, bảo đảm quyền lực nhà nước thực sự xuất phát từ... và phục vụ Nhân dân. Điều này có nghĩa rằng khi những kiến nghị của cử tri được phản ánh đúng, trúng, đầy đủ, kịp thời, HĐND trên cơ sở quyền hạn của mình sẽ ban hành các biện pháp, chính sách phù hợp với thực tiễn.

Trước khi sắp xếp tổ chức bộ máy, tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, trên cơ sở nắm bắt thực tiễn, nhằm tạo dựng hành lang pháp lý, HĐND huyện Thạch Hà, Hà Tĩnh đã thảo luận, quyết nghị ban hành nhiều chính sách quan trọng góp phần kích cầu, tạo động lực cho người dân phát triển kinh tế - xã hội như: Nghị quyết khuyến khích phát triển nông nghiệp, nông thôn; xây dựng nông thôn mới; đô thị văn minh và phát triển sản phẩm OCOP… Trong tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, HĐND xã Lộc Hà, Hà Tĩnh đã tiếp tục kế thừa các giải pháp được HĐND huyện ban hành trước đó để cụ thể hóa cho phát triển kinh tế - xã hội của địa phương khi thực hiện mô hình chính quyền mới.

“Được hưởng lợi từ chính các quyết sách của HĐND huyện trước đây và của xã bây giờ, chúng tôi đã mạnh dạn đầu tư thêm máy móc để phát triển kinh tế, khôi phục làng nghề làm nước mắm truyền thống, góp phần cải thiện thu nhập cho gia đình”, Bà Phan Thị Mai, cử tri xã Lộc Hà chia sẻ.

Từ ý kiến Nhân dân đến nghị quyết

Nguy cơ lớn nhất của phối hợp HĐND - MTTQ là rơi vào hình thức: ý kiến được ghi nhận nhưng không được xử lý, giám sát không đến cùng. Do đó, HĐND cần chuẩn bị nội dung ngắn gọn, tập trung vấn đề cử tri quan tâm; trả lời ngay trong khả năng. MTTQ cần mời đúng đối tượng, tổ chức hội nghị theo nhóm vấn đề; điều hành linh hoạt để ý kiến đi thẳng vào trọng tâm. Bà Trần Thị Hải, Chủ tịch Ủy ban MTTQ xã Mai Phụ, Hà Tĩnh chia sẻ: khi chia nhóm cử tri theo lĩnh vực, đại biểu HĐND trả lời sâu hơn, sát hơn, do đó cử tri không ai ra về với cảm giác "nghe nói cho có".

Khi phối hợp HĐND và Ủy ban MTTQ vận hành trọn vòng, mỗi ý kiến dân sinh đều có thể thành nghị quyết. Ở thôn Phú Nghĩa, xã Lộc Hà, Hà Tĩnh, đại biểu Nguyễn Văn Lộc chia sẻ: nhu cầu sản xuất nông nghiệp của người dân tại thôn rất lớn, tuy nhiên thiếu hệ thống kênh mương các tuyến chính để dẫn nước về đồng ruộng. Do đó chỉ sản xuất được một vụ Đông Xuân, sau khi cử tri chúng tôi phản ánh, kiến nghị, chính quyền địa phương vào cuộc, đi khảo sát thực tế và đưa vào kế hoạch đầu tư công, xây dựng tuyến kênh mương dẫn nước dài 2km, phục vụ nhu cầu tưới tiêu cho gần 100ha sản xuất. Nhờ vậy, từ sản xuất một vụ, chúng tôi đã chủ động nguồn nước sản xuất lúa hai vụ, góp phần tăng thu nhập, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Phối hợp HĐND và Ủy ban MTTQ trong chính quyền địa phương hai cấp là một phương thức dân chủ vận hành theo chu trình khép kín, liên tục cải thiện. Mỗi vòng khép kín hoàn chỉnh không chỉ giúp nghị quyết “đúng, trúng, hợp lòng dân”, mà còn củng cố niềm tin của Nhân dân vào hoạt động của chính quyền.

HỒNG HẠNH - NGUYỄN THUỲ