Phép thử trong tư duy quản lý đô thị

Trong nhiều năm, thị trường lưu trú ngắn hạn tại TP. Hồ Chí Minh phát triển tự nhiên, không ít lần vượt ra ngoài tầm kiểm soát. Nhu cầu của khách du lịch, chuyên gia, doanh nhân là có thật; lợi ích kinh tế cho chủ hộ cũng rõ ràng. Nhưng khoảng trống pháp lý khiến hoạt động này tồn tại trong trạng thái “xám”: người kinh doanh thiếu căn cứ để tuân thủ; cơ quan quản lý khó kiểm soát; còn cư dân chung cư đối mặt với rủi ro về an ninh, an toàn và môi trường sống.

Chính vì vậy, chủ trương thí điểm được xem như “bước đệm” để lấp đầy khoảng trống pháp lý; thành phố xác định hai hướng: một là, rà soát hệ thống pháp luật hiện hành, từ Luật Nhà ở, Luật Cư trú, Luật Du lịch cho đến các quy định về phòng cháy chữa cháy, đăng ký kinh doanh, kê khai thuế, an ninh trật tự, nhằm xây dựng bộ tiêu chí rõ ràng. Trên cơ sở đó, công bố danh mục chung cư đủ điều kiện cho thuê lưu trú, giúp người dân, doanh nghiệp và chính quyền có chung ngôn ngữ khi triển khai; hai là, nghiên cứu đề án riêng cho những chung cư không có mục đích hỗn hợp, để vừa khai thác giá trị kinh tế du lịch, vừa bảo đảm an toàn cho cư dân.

Lợi ích từ mô hình này không khó nhận diện; với hàng trăm tòa chung cư nằm ở vị trí trung tâm, TP. Hồ Chí Minh đang sở hữu một quỹ nhà ở tiềm năng để bổ sung cho nguồn cung lưu trú đô thị. Khi được khai thác hợp pháp, những căn hộ tiện nghi có thể thu hút nhóm khách lưu trú dài ngày, đây là những người thường chi tiêu mạnh vào dịch vụ ăn uống, mua sắm, giải trí. Điều này không chỉ mang lại lợi ích cho chủ hộ mà còn góp phần mở rộng nguồn thu ngân sách qua thuế, phí, đồng thời lan tỏa lợi ích sang các ngành kinh tế khác.

Mặt khác, loại hình này phù hợp với xu hướng kinh tế chia sẻ. Nhiều thành phố lớn trên thế giới, sau khi trải qua giai đoạn “bùng nổ Airbnb”, đã đưa hoạt động này vào khuôn khổ, biến nó thành một mảnh ghép chính thức của thị trường lưu trú đô thị.

Tuy nhiên, đi cùng cơ hội là những thách thức không thể xem nhẹ. Xung đột lợi ích trong cộng đồng cư dân là điều dễ xảy ra: khách ra vào liên tục, tiếng ồn, mật độ sử dụng thang máy, bãi xe tăng cao. Nếu không có sự đồng thuận và cơ chế bù đắp phù hợp, mâu thuẫn khó tránh. Bên cạnh đó, vấn đề an ninh, an toàn phòng cháy chữa cháy đòi hỏi những tiêu chuẩn cao hơn, bởi đặc thù khách ngắn hạn là thay đổi liên tục. Ngoài ra, nguy cơ thất thu thuế và cạnh tranh thiếu bình đẳng với các cơ sở lưu trú truyền thống cũng là thách thức hiện hữu.

Đó là lý do TP. Hồ Chí Minh chọn thí điểm; bước đi này cho phép chính quyền trả lời những câu hỏi quan trọng: mô hình có thực sự đáp ứng được nhu cầu thị trường mà không phá vỡ môi trường sống đô thị? Hệ thống giám sát hiện có đủ năng lực kiểm soát hay cần thiết kế thêm công cụ mới? Lợi ích kinh tế có tương xứng với chi phí xã hội bỏ ra? Chỉ có thực tiễn mới cho câu trả lời thuyết phục.

Kinh nghiệm từ New York, Barcelona, Tokyo cho thấy: không thành phố nào đi đến quản lý hiệu quả nếu thiếu khung pháp lý minh bạch và công cụ giám sát hữu hiệu. Từ cấp giấy phép, giới hạn số ngày cho thuê, yêu cầu đồng cư với chủ hộ cho đến hệ thống khai báo trực tuyến, mọi quy định đều phải rõ ràng, dễ thực hiện và có chế tài đủ mạnh.

Có thể nói, việc TP. Hồ Chí Minh quyết định thí điểm cho thuê lưu trú ngắn hạn trong căn hộ chung cư là bước thử thách tư duy quản lý đô thị: vừa mở đường cho sáng tạo, vừa giữ kỷ cương pháp luật. Trong bước đi đó, sự lắng nghe tiếng nói của cử tri và vai trò giám sát của cơ quan dân cử địa phương là hết sức quan trọng để tạo thêm cơ hội thành công. Và nếu làm tốt, thành phố không chỉ hợp pháp hóa một kênh lưu trú mới, mà còn chứng minh rằng phát triển kinh tế chia sẻ hoàn toàn có thể đi cùng với bảo đảm an toàn, trật tự và quyền lợi hài hòa giữa cư dân, doanh nghiệp và Nhà nước.