Nghiên cứu mới: Gần nửa số ca tử vong do ung thư có thể tránh được

Ung thư tiếp tục là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn cầu. Tuy nhiên, một báo cáo mới công bố trên The Lancet cho thấy hơn 40% số ca tử vong do căn bệnh này có thể phòng ngừa được nếu hạn chế các yếu tố rủi ro phổ biến.

Báo cáo đồng thời dự báo số ca mắc ung thư mới trên thế giới sẽ tăng gần gấp đôi vào giữa thế kỷ, đặt ra thách thức lớn cho hệ thống y tế toàn cầu.

Số ca ung thư toàn cầu tăng nhanh

Theo báo cáo, số ca ung thư mới trên toàn thế giới sẽ tăng từ 18,5 triệu ca năm 2023 lên 30,5 triệu ca vào năm 2050. Nguyên nhân chủ yếu là do xu hướng già hóa dân số, khi tuổi thọ trung bình tăng kéo theo nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

Mặc dù vậy, nếu tính toán dựa trên cấu trúc dân số chuẩn hóa theo độ tuổi, tỷ lệ mắc ung thư toàn cầu dự kiến giảm 5,7% trong giai đoạn 2024 - 2050. Điều này cho thấy sự gia tăng số ca mắc chủ yếu đến từ biến động dân số chứ không hoàn toàn do mức độ nguy hiểm của bệnh tăng lên.

Nghiên cứu cũng chỉ ra sự chênh lệch lớn giữa các nhóm quốc gia. Trong giai đoạn 1990 - 2023, số ca ung thư mới chuẩn hóa theo độ tuổi giảm 3,4% ở các nước thu nhập cao và 8,8% ở nhóm thu nhập trung bình cao. Ngược lại, tỷ lệ này tăng tới 28,6% tại các quốc gia thu nhập trung bình thấp và 23,6% ở nhóm thu nhập thấp.

Yếu tố nguy cơ có thể phòng tránh

Trong số 10,4 triệu ca tử vong do ung thư toàn cầu năm 2023, gần 42% có liên quan đến các yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được. Hút thuốc lá vẫn là nguyên nhân lớn nhất, chiếm 21,4% số ca tử vong. Ngoài ra, chế độ ăn uống thiếu khoa học, béo phì, đường huyết cao cũng là những yếu tố quan trọng.

Giáo sư danh dự Theo Vos (Đại học Washington), đồng tác giả nghiên cứu, nhấn mạnh: “Với bốn trong mười ca tử vong do ung thư liên quan đến những yếu tố nguy cơ đã xác định, các quốc gia có cơ hội rất lớn để giảm thiểu gánh nặng này. Ngăn ngừa ung thư không chỉ bằng việc thay đổi hành vi cá nhân như bỏ thuốc, duy trì chế độ ăn lành mạnh, kiểm soát đường huyết, mà còn cần chiến lược y tế công cộng nhằm phát hiện sớm và điều trị kịp thời”.

Ông khẳng định: “Giảm gánh nặng ung thư trên phạm vi toàn cầu đòi hỏi sự kết hợp giữa hành động cá nhân và các biện pháp ở cấp độ cộng đồng để hạn chế phơi nhiễm với những nguy cơ đã biết”.

Chẳng hạn, ở nhiều quốc gia thu nhập thấp, quan hệ tình dục không an toàn trở thành nguy cơ chính do lây nhiễm virus HPV - nguyên nhân gây ung thư cổ tử cung. Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Eurosurveillance cho thấy vắc xin HPV có hiệu quả cao trong phòng ngừa. Tại Đức, Ủy ban Tiêm chủng (Stiko) khuyến nghị tiêm cho cả bé gái và bé trai từ 9–14 tuổi.

Cảnh báo và cơ hội

Kết quả nghiên cứu một lần nữa nhấn mạnh ung thư không chỉ là thách thức y tế toàn cầu, mà còn là vấn đề kinh tế - xã hội khi gắn liền với chi phí điều trị khổng lồ và tác động đến năng suất lao động. Tuy nhiên, với tỷ lệ lớn các ca tử vong có thể phòng tránh, đây cũng là cơ hội để các quốc gia xây dựng chính sách y tế dự phòng hiệu quả, góp phần cứu sống hàng triệu người trong những thập kỷ tới.