Phát triển thị trường trái phiếu riêng lẻ chuyên nghiệp, bền vững
Ngày 29.11.2024, tại Kỳ họp thứ Tám, Quốc hội Khóa XV đã thông qua Luật số 56/2024/QH15 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chứng khoán, Luật Kế toán, Luật Kiểm toán độc lập, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, Luật Quản lý thuế, Luật Thuế thu nhập cá nhân, Luật Dự trữ quốc gia, Luật Xử lý vi phạm hành chính (gọi tắt là Luật).
Một trong những điểm đáng chú ý của Luật là quy định về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Theo đó, nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp bao gồm nhà đầu tư nước ngoài là cá nhân có quốc tịch nước ngoài, tổ chức thành lập theo pháp luật nước ngoài thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh tại Việt Nam. Quy định này để thu hút các tổ chức, cá nhân nước ngoài tham gia vào thị trường chứng khoán, qua đó mở rộng kênh dẫn vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài vào Việt Nam.
Bên cạnh đó, Luật quy định rõ nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân được tham gia mua, giao dịch, chuyển nhượng đối với trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ thuộc một trong hai trường hợp: trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ có xếp hạng tín nhiệm và có tài sản bảo đảm đối với trái phiếu đó; trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ có xếp hạng tín nhiệm và có bảo lãnh thanh toán của tổ chức tín dụng đối với trái phiếu đó. Quy định này nhằm thực hiện mục tiêu phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ theo hướng chuyên nghiệp, bền vững và phù hợp với thông lệ quốc tế, hạn chế các vi phạm đã xảy ra trong thời gian vừa qua. Đồng thời, Luật có quy định hiệu lực của quy định về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp tham gia mua, giao dịch, chuyển nhượng trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ từ 1.1.2026.
Về điều kiện chào bán trái phiếu ra công chúng, Luật sửa đổi, bổ sung Điểm g Khoản 3 Điều 15, quy định rõ điều kiện “đáp ứng quy định của Chính phủ về đại diện người sở hữu trái phiếu, hệ số nợ, giá trị phát hành trên vốn chủ sở hữu và xếp hạng tín nhiệm”. Việc sửa đổi, bổ sung điều kiện này tạo thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp trong việc huy động vốn trong khi vẫn bảo đảm khả năng thanh toán gốc và lãi trái phiếu khi đến hạn của tổ chức phát hành; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, phòng ngừa rủi ro cho các nhà đầu tư; kiểm soát rủi ro cho chính tổ chức phát hành, đồng thời bảo đảm linh hoạt, phù hợp với tình hình thị trường trong từng thời kỳ, bảo đảm tính khả thi…
Hoàn thiện cơ sở pháp lý để triển khai CCP
Song song, Luật bổ sung các quy định để tăng cường công tác giám sát và xử lý nghiêm các hành vi gian lận, lừa đảo trong hoạt động phát hành, chào bán chứng khoán; quy định rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân có liên quan, bảo đảm hiệu quả phòng ngừa, xử lý vi phạm trên thị trường chứng khoán.
Theo đó, về trách nhiệm của tổ chức, cá nhân liên quan đến hồ sơ, tài liệu báo cáo, Luật bổ sung Điều 11a vào sau Điều 11 Luật Chứng khoán, trong đó quy định cụ thể về trách nhiệm của tổ chức, cá nhân tham gia vào quá trình lập hồ sơ, tài liệu báo cáo liên quan đến hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán; cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền tiếp nhận, xử lý, chấp thuận hồ sơ, tài liệu báo cáo; tổ chức tư vấn hồ sơ, người hành nghề tham gia tư vấn hồ sơ và tổ chức kiểm toán, kiểm toán viên được chấp thuận, người ký báo cáo kiểm toán hoặc soát xét để bảo đảm quy định bao quát, đầy đủ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân liên quan đến hồ sơ, tài liệu báo cáo trong hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán.
Riêng với nội dung về thao túng thị trường chứng khoán, Luật đã bổ sung giải thích từ ngữ “thao túng thị trường chứng khoán” tại Khoản 49 Điều 4, mô tả hành vi thống nhất giữa Luật Chứng khoán và Bộ luật Hình sự năm 2015, được sửa đổi năm 2017; đồng thời sửa đổi Khoản 3 Điều 12 theo hướng quy định ngắn gọn thực hiện hành vi thao túng thị trường chứng khoán là một trong các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động chứng khoán và thị trường chứng khoán.
Đáng chú ý, Luật có các quy định để tháo gỡ vướng mắc trên thực tiễn, thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán với mục tiêu nâng hạng. Cụ thể, về quyền của thành viên bù trừ, Luật đã sửa đổi Điểm a Khoản 4 Điều 56 để quy định rõ thành viên bù trừ có quyền thực hiện bù trừ, thanh toán giao dịch cho các chứng khoán giao dịch trên hệ thống giao dịch chứng khoán. Trường hợp thực hiện bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán phái sinh, thành viên bù trừ là ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài chỉ được thực hiện bù trừ, thanh toán giao dịch cho chính thành viên bù trừ là ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài. Quy định này nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý để triển khai mô hình đối tác bù trừ trung tâm (CCP) cho thị trường chứng khoán cơ sở, nhằm tiếp tục triển khai giải pháp cải thiện, nâng cao chất lượng hoạt động của thị trường để đáp ứng tiêu chí nâng hạng từ cận biên lên thị trường mới nổi.
Luật cũng bổ sung quy định Tổng Công ty Lưu ký và bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC) quyết định thành lập công ty con và tổ chức, phân công thực hiện một số quyền, nghĩa vụ của mình theo quy định của Luật này cho công ty con sau khi được Bộ Tài chính chấp thuận. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng cho việc thành lập và hoạt động của công ty con của VSDC triển khai chức năng CCP cho thị trường chứng khoán bảo đảm hoạt động này hiệu quả, an toàn và theo thông lệ quốc tế.
Các quy định sửa đổi, bổ sung Luật Chứng khoán có hiệu lực thi hành từ 1.1.2025, trừ quy định về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp tham gia mua, giao dịch, chuyển nhượng trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ; quy định về vốn chủ sở hữu có hiệu lực thi hành từ năm 2026. Để bảo đảm thi hành đồng bộ, thống nhất, kịp thời và hiệu quả, Bộ Tài chính triển khai xây dựng trình cơ quan có thẩm quyền ban hành và ban hành theo thẩm quyền các văn bản quy phạm pháp luật quy định chi tiết Luật, dự kiến ban hành 2 nghị định (Nghị định sửa đổi, bổ sung một số Điều của Nghị định số 155/2020NĐ-CP; Nghị định thay thế Nghị định số 153/2020/NĐ-CP), 1 thông tư; đồng thời tăng cường tuyên truyền, phổ biến, nâng cao hiểu biết cho các tổ chức, cá nhân có liên quan.
