Trao đổi với phóng viên Báo Đại biểu Nhân dân nhân dịp đầu Xuân Ất Tỵ 2025, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội NGUYỄN THÚY ANH khẳng định, một trong những quan điểm Ủy ban luôn quán triệt sâu sắc, đó là “lấy người dân làm trung tâm” lên trên hết, trước hết và bảo đảm an sinh xã hội là trung tâm trong chiến lược phát triển đất nước.

__________________________

Bảo đảm đúng, trúng, kịp thời tháo gỡ "điểm nghẽn" về thể chế, pháp luật

__________________________

- Năm 2024, bên cạnh những quyết đáp mang tính lịch sử, Quốc hội đã xem xét, thông qua những luật có ý nghĩa sát sườn với người dân. Trong lĩnh vực do Ủy ban Xã hội phụ trách, công tác lập pháp của Quốc hội đã đạt được những kết quả gì, thưa bà?

- Đóng góp vào thành tựu chung của Quốc hội, công tác lập pháp trong các lĩnh vực lao động, việc làm, y tế, dân số, an sinh xã hội, bình đẳng giới, thi đua, khen thưởng, phòng, chống tệ nạn xã hội do Ủy ban Xã hội phụ trách đạt được nhiều kết quả tích cực. Trong năm qua, Ủy ban Xã hội đã chủ trì thẩm tra, chủ trì giúp Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu, giải trình, chỉnh lý trình Quốc hội thông qua một luật và 2 nghị quyết tại Kỳ họp thứ Bảy (tháng 5.2024); trình Quốc hội thông qua 3 luật, thẩm tra, trình Quốc hội cho ý kiến một dự án luật tại Kỳ họp thứ Tám (tháng 10.2024); và cho ý kiến về một dự án luật đưa ra khỏi Chương trình xây dựng luật năm 2024.

Đáng chú ý, tại Kỳ họp thứ Tám, Quốc hội thông qua dự án Luật Công đoàn (sửa đổi) nhằm thể chế hóa các chủ trương, nghị quyết mới của Đảng về tổ chức công đoàn và giai cấp công nhân, tạo cơ sở pháp lý cho việc đổi mới và nâng cao vị thế, khẳng định vai trò, hiệu quả hoạt động của tổ chức Công đoàn trong bối cảnh có nhiều tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở; giải quyết các vướng mắc, bất cập từ thực tiễn hơn 10 năm thi hành Luật Công đoàn; tiếp cận và xử lý kịp thời các vấn đề mới phát sinh. Qua đó, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý chung về tổ chức và hoạt động công đoàn trước đòi hỏi của hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam trong bối cảnh mới.

Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo hiểm y tế theo trình tự thủ tục rút gọn và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Dược. Đây là hai luật có ý nghĩa đặc biệt quan trọng nhằm góp phần hoàn thiện thể chế liên quan đến lĩnh vực y tế và chăm sóc sức khỏe Nhân dân.

Cùng với Luật Khám bệnh, chữa bệnh (sửa đổi) được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp bất thường lần thứ hai và Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ Bảy, việc Quốc hội xem xét thông qua hai luật này cho thấy nỗ lực rất cao của Quốc hội và Chính phủ trong việc tháo gỡ ngay một số vướng mắc, khó khăn lớn trong thực tiễn.

Đơn cử, nhiều vấn đề bức xúc lâu nay trong công tác khám bệnh, chữa bệnh bằng bảo hiểm y tế (BHYT) như việc bệnh nhân khám bệnh, chữa bệnh bằng BHYT phải tự đi mua thuốc, vật tư y tế bên ngoài hay khó khăn trong thông tuyến khám bệnh, chữa bệnh bằng BHYT thì nay đã có thể được khắc phục. Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo hiểm y tế có nhiều quy định mới nhằm tạo điều kiện cho Nhân dân, nhất là những người mắc bệnh nặng, bệnh hiểm nghèo được tiếp cận kịp thời, thuận lợi các dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh bằng BHYT có chất lượng, bảo đảm quyền lợi chính đáng, giảm tỷ lệ chi trực tiếp từ "tiền túi" của người tham gia BHYT khi khám, chữa bệnh.

Đối với Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Dược, Luật mới bổ sung nhiều quy định mang tính đột phá nhằm cải cách thủ tục hành chính, thu hút đầu tư và thúc đẩy hơn nữa việc nghiên cứu phát triển sản xuất thuốc, nguyên liệu làm thuốc; tạo hành lang pháp lý cho các hình thức, phương thức kinh doanh mới; cụ thể hóa quyền và trách nhiệm của cơ sở kinh doanh dược có vốn đầu tư nước ngoài ngay trong Luật để bảo đảm tính công khai, minh bạch trong quản lý nhà nước…

Việc Quốc hội thông qua hai luật này cũng cho thấy Quốc hội và Chính phủ trong nhiệm kỳ này hết sức nỗ lực thực hiện có hiệu quả đường lối của Đảng về việc thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội.

- Quá trình tiếp thu, chỉnh lý cho thấy, việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo hiểm y tế và Luật Dược khá phức tạp và nhạy cảm, vì có nhiều quy định tác động trực tiếp tới quản lý nhà nước trong lĩnh vực y tế và quyền lợi của người dân. Để tìm được tiếng nói chung giữa cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra là không đơn giản, thưa bà?

- Xây dựng pháp luật từ trước tới nay vẫn luôn là công tác khó và phức tạp, trong đó, với y tế là lĩnh vực mang tính kỹ thuật, chuyên môn sâu, thì việc xây dựng pháp luật lại càng gian nan hơn.

Phải thừa nhận rằng, rất khó có thể đạt được sự đồng thuận tuyệt đối với toàn văn của các dự luật nói chung. Hai dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo hiểm y tế và Luật Dược cũng không ngoại lệ. Quá trình tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện hai dự thảo Luật này, Ủy ban Xã hội chúng tôi cũng gặp không ít khó khăn. Khó khăn lớn nhất là làm sao để ban hành chính sách đúng, trúng, đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước, bảo đảm hài hòa quyền lợi của các đối tượng chịu sự tác động, nhất là khi Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo hiểm y tế được Quốc hội xem xét thông qua theo quy trình một kỳ họp.

Trong Kỳ họp thứ Tám, ngay sau khi các đại biểu Quốc hội thảo luận tại Tổ và Hội trường về hai dự thảo Luật này, Thường trực Ủy ban Xã hội đã khẩn trương tổ chức các cuộc họp với Cơ quan thường trực của Ban soạn thảo, Lãnh đạo Cơ quan chủ trì soạn thảo dự án Luật, các cơ quan của Quốc hội, các Bộ, ngành có liên quan nhằm rà soát kỹ lưỡng từng ý kiến của đại biểu để tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật trên cơ sở đánh giá đa khía cạnh, đa góc nhìn, bảo đảm tính thấu đáo, toàn diện.

Đây là những dự án Luật khó, có tác động sâu rộng, nhất là dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo hiểm y tế trình Quốc hội xem xét thông qua trong thời gian rất gấp gáp, rất cấp thiết. Nhiều vấn đề còn có ý kiến trái chiều, trong đó có nội dung lần đầu được luật hóa, Ủy ban Xã hội cũng như các cơ quan đã không quản ngày đêm để nghiên cứu, thảo luận, đi đến thống nhất. Quá trình tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật, Ủy ban Xã hội chúng tôi luôn đặt quan điểm “lấy người dân làm trung tâm” lên trên hết, trước hết, do đó, về cơ bản, các nội dung của dự thảo Luật đều nhận được sự đồng thuận tương đối cao từ Chính phủ, Cơ quan chủ trì soạn thảo và các cơ quan hữu quan.

Với sự chỉ đạo sát sao của Lãnh đạo Quốc hội, quyết tâm cao của Cơ quan chủ trì thẩm tra, Cơ quan chủ trì soạn thảo, cùng sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan có liên quan, 2 dự thảo Luật này đã được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ Tám với tỷ lệ đồng thuận cao của các đại biểu Quốc hội (93,11% tổng số đại biểu Quốc hội tán thành với Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo hiểm y tế và 88,94% với Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Dược).

__________________________

Vận dụng tư duy mới trong xây dựng pháp luật, nâng cao hiệu lực, hiệu quả chính sách, pháp luật về an sinh xã hội

__________________________

- Đổi mới mạnh mẽ tư duy và phương pháp trong công tác lập pháp là yêu cầu, nhiệm vụ trọng tâm được Tổng Bí thư Tô Lâm đặt ra đối với hoạt động của Quốc hội. Yêu cầu, nhiệm vụ này đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội quyết liệt triển khai thực hiện. Tinh thần đổi mới này được thể hiện như thế nào trong các công việc cụ thể của Ủy ban Xã hội, thưa bà?

- Ngay sau khi Tổng Bí thư Tô Lâm có bài phát biểu tại Phiên khai mạc Kỳ họp thứ Tám, trong đó yêu cầu đổi mới mạnh mẽ công tác lập pháp, chuyển đổi tư duy xây dựng pháp luật vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực để phát triển, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã có Công thư số 15/CTQH ngày 29.10.2024 và Công thư số 17/CTQH ngày 11.11.2024 quán triệt về việc đổi mới tư duy này.

Tại thời điểm đó, Ủy ban Xã hội đang trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý 3 dự thảo Luật là: Luật Công đoàn (sửa đổi); Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo hiểm y tế; và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Dược.

Thực hiện chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thường trực Ủy ban Xã hội đã phối hợp chặt chẽ với Cơ quan chủ trì soạn thảo, các cơ quan hữu quan rà soát, chỉnh lý các dự thảo luật trên cơ sở bám sát quan điểm đổi mới tư duy lập pháp để bảo đảm các quy định rõ ràng, thực chất, ngắn gọn, dễ hiểu, dễ thực hiện, bảo đảm tính khả thi; tăng cường phân cấp, phân quyền gắn với quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, tổ chức, cá nhân nhằm nâng cao năng lực thực thi; đơn giản hóa thủ tục hành chính.

Các dự thảo luật cũng phải bảo đảm chỉ quy định những nội dung đúng thẩm quyền của Quốc hội; giao Chính phủ, các Bộ quy định các nội dung theo thẩm quyền để linh hoạt, kịp thời sửa đổi, bổ sung khi cần thiết, tạo thuận lợi cho việc phân cấp phù hợp với thực tiễn; hạn chế tối đa việc quy định trùng lặp với nội dung đã được quy định trong các dự luật khác.

Đơn cử, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Dược quy định phân cấp cho Sở Y tế quyết định thu hồi thuốc trong trường hợp thu hồi bắt buộc đối với thuốc vi phạm mức độ 2 hoặc mức độ 3 để tăng tính chủ động cho Sở Y tế trong giám sát, quản lý chất lượng thuốc, kịp thời xử lý và thu hồi thuốc vi phạm chất lượng trên địa bàn; đơn giản hóa thủ tục đăng ký lưu hành thuốc, nguyên liệu làm thuốc; với nội dung mới, chưa có tính ổn định như kinh doanh theo phương thức thương mại điện tử, chuỗi nhà thuốc thì quy định mang tính chất khung, nguyên tắc và giao Chính phủ, Bộ Y tế quy định chi tiết, hướng dẫn thực hiện.

- Cuộc sống luôn vận động không ngừng và thực tiễn vì thế luôn đặt ra những yêu cầu mới, vấn đề mới đòi hỏi sự điều chỉnh của pháp luật. Trên cơ sở những thành tựu, kinh nghiệm của năm qua, bà có thể chia sẻ đôi điều về phương hướng, nhiệm vụ của Ủy ban Xã hội trong năm 2025?

- Chăm lo và không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của Nhân dân là mục tiêu cao nhất của sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Bởi vậy, bảo đảm an sinh xã hội luôn là trung tâm trong chiến lược phát triển đất nước.

Trong gần 40 năm đổi mới đất nước, Đảng và Nhà nước ta luôn dành nhiều sự quan tâm và ban hành nhiều chính sách về an sinh xã hội. Hệ thống pháp luật về an sinh xã hội của nước ta ngày càng hoàn thiện hơn, đã trở thành căn cứ pháp lý quan trọng trong điều chỉnh các quan hệ xã hội. Song không vì thế mà chính sách, pháp luật về an sinh xã hội không ngừng được đổi mới, nâng cao.

Đảng ta đã xác định rất rõ nhiệm vụ tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng chính sách xã hội, đáp ứng yêu cầu sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới. Nghị quyết số 42-NQ/TW ngày 24.11.2023 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII (Nghị quyết 42) đã chuyển đổi cách tiếp cận chính sách xã hội từ “bảo đảm và ổn định” sang “ổn định và phát triển”; gắn với quản lý phát triển xã hội bền vững, nâng cao phúc lợi xã hội toàn dân, bảo đảm an sinh xã hội, an ninh con người, an ninh xã hội với mục tiêu tổng quát đến năm 2030, xây dựng hệ thống chính sách xã hội theo hướng bền vững, tiến bộ, công bằng; hoàn thiện chính sách an sinh xã hội đa dạng, đa tầng, toàn diện, hiện đại, bao trùm, bền vững; phát triển thị trường lao động linh hoạt, hiệu quả, hội nhập quốc tế gắn với việc làm bền vững.

Để thực hiện mục tiêu, Nghị quyết 42 đã xác định 9 nhóm giải pháp đồng bộ, toàn diện trên tất cả các lĩnh vực về chính sách xã hội.

Trên cơ sở các nhóm giải pháp đã được Trung ương Đảng đề ra, trong thời gian tới Ủy ban Xã hội sẽ tiếp tục rà soát, kiến nghị hoàn thiện hệ thống pháp luật về chính sách xã hội theo yêu cầu của Nghị quyết 42 và các văn bản có liên quan, như Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách về bảo hiểm xã hội (nội dung liên quan đến việc làm, người cao tuổi, an toàn, vệ sinh lao động); Chỉ thị số 31-CT/TW về tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác an toàn, vệ sinh lao động trong tình hình mới; Chỉ thị số 20-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài trong tình hình mới… bảo đảm thống nhất, đồng bộ, khả thi, phù hợp với từng giai đoạn phát triển của đất nước, tiệm cận với tiêu chuẩn quốc tế.

Năm 2025, nhiệm vụ của Ủy ban Xã hội còn tương đối lớn trong thực hiện Kế hoạch số 81-KH/UBTVQH15 về triển khai thực hiện Kết luận số 19-KL/TW của Bộ Chính trị và Đề án Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV cũng như trong việc thẩm tra các luật, pháp lệnh thuộc lĩnh vực do Ủy ban phụ trách liên quan đến việc thể chế hóa Nghị quyết 42, như dự án Luật Việc làm (sửa đổi), dự án Luật Dân số, dự án Luật Phòng bệnh…

Cùng với đó là việc tham gia thẩm tra các dự án luật liên quan đến tổ chức bộ máy khi thực hiện đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, bảo đảm tính tổng thể, đồng bộ, liên thông theo tinh thần của Kết luận số 50-KL/TW về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW, ngày 25.10.2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XII "Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả".

Nhìn chung, các dự thảo luật thuộc lĩnh vực Ủy ban Xã hội phụ trách đã đáp ứng được yêu cầu đổi mới tư duy trong xây dựng pháp luật, yêu cầu quản lý nhà nước, khắc phục được các khó khăn, vướng mắc trên thực tiễn, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, cơ sở.

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh

Trong công tác giám sát, năm 2025, Ủy ban sẽ tăng cường và nâng cao hiệu quả giám sát văn bản của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, giám sát thông qua việc thẩm tra 7 Báo cáo của Chính phủ theo quy định của các luật, Nghị quyết trong lĩnh vực xã hội; tổ chức giám sát chuyên đề về việc thực hiện chính sách, pháp luật về BHYT; tham gia thẩm tra, giám sát việc thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, dự toán ngân sách nhà nước của Chính phủ, các cơ quan hữu quan thuộc lĩnh vực Ủy ban phụ trách.

Tiếp theo những kết quả tích cực đạt được của Phiên giải trình về trách nhiệm quản lý nhà nước trong công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá Ủy ban tổ chức năm 2024, chúng tôi sẽ giám sát về việc thực hiện kết luận của Phiên giải trình cũng như việc triển khai thực hiện nội dung “cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, các loại khí, chất gây nghiện, gây tác hại cho sức khỏe con người từ năm 2025, bảo đảm sức khỏe cộng đồng, trật tự, an toàn xã hội; giao Chính phủ tổ chức thực hiện cụ thể. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân, đặc biệt là đối với thanh niên, thiếu niên về tác hại của rượu, bia, thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, các loại khí, chất gây nghiện, gây tác hại cho sức khỏe con người” được quy định tại Nghị quyết số 173/2024/QH15 về hoạt động chất vấn tại Kỳ họp thứ Tám, Quốc hội Khóa XV.

Ngoài ra, với tư cách là cơ quan thường trực của Nhóm nữ đại biểu Quốc hội Việt Nam, Ủy ban Xã hội sẽ phối hợp để thực hiện các hoạt động liên quan đến việc thúc đẩy bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ cũng như một số hoạt động văn hóa, xã hội khác.

Với khối lượng công việc lớn đã được xác định trong năm 2025, phát huy những thành tựu đạt được trong năm 2024 nói riêng và từ đầu nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV nói chung, Ủy ban Xã hội sẵn sàng phấn đấu thực hiện tốt những nhiệm vụ được giao, góp phần vào việc thực hiện thành công Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025 và giai đoạn 2021-2025, đưa đất nước vững bước tiến vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình phát triển giàu mạnh, văn minh, thịnh vượng của dân tộc Việt Nam.

- Xin trân trọng cảm ơn bà!