"Lùm xùm" tại KCN Sơn Mỹ I Bình Thuận: Cần phân định rõ nguồn gốc đất, kiểm kê thực địa

Vụ việc của Công ty TNHH Thương mại Đại Thuận Phát (Công ty Đại Thuận Phát) và Công ty TNHH TM Đại Thanh (Công ty Đại Thanh) bị thu hồi nhiều hecta đất để triển khai Dự án khu công nghiệp Sơn Mỹ I (huyện Hàm Tân, Bình Thuận) nhưng chỉ được bồi thường 0 đồng về đất thu hút sự quan tâm của dư luận trong những ngày qua.

Cần phân định rõ nguồn gốc đất

Luật sư Phạm Thị Thanh Huyền (Giám đốc Công ty Luật An Thanh) nhận định, theo hồ sơ vụ việc cho thấy, UBND tỉnh Bình Thuận ban hành quyết định thu hồi đất của Công ty Đại Thuận Phát và Công ty Đại Thanh vào năm 2011.

Về phương án bồi thường, đối với Công ty Đại Thanh, UBND huyện Hàm Tân và các đơn vị liên quan dựa theo Luật Đất đai 2003, 2013, 2024; còn đối với Công ty Đại Thuận Phát thì áp dụng Luật Đất đai 2024 để đưa ra phương án bồi thường, hỗ trợ cho doanh nghiệp.

Qua đó cho thấy, cả 2 doanh nghiệp trên được Nhà nước cho thuê đất. Trong phần đất cho thuê, có một phần diện tích đất do các hộ gia đình, cá nhân quản lý, sử dụng và doanh nghiệp tự thỏa thuận, bồi thường, nhận chuyển nhượng. Ngoài ra, các doanh nghiệp còn tự thỏa thuận nhận chuyển nhượng nhiều diện tích đất từ các hộ gia đình, cá nhân ngoài ranh nhằm đảm bảo tính liên hoàn của dự án.

Vấn đề điều kiện để được bồi thường về đất được quy định tại Điều 8 Nghị định số 197/2004/NĐ-CP ngày 3/12/2004 của Chính phủ về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất. Trong đó nêu rõ điều kiện để được bồi thường về đất đất như: đất được Nhà nước giao có thu tiền sử dụng đất mà tiền sử dụng đất đã nộp không có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước (NSNN); đất nhận chuyển nhượng của người sử dụng đất hợp pháp mà tiền trả cho việc chuyển nhượng không có nguồn gốc từ NSNN.

Căn cứ theo thực tế và các tài liệu, trường hợp của 2 doanh nghiệp trên có nhiều diện tích đất thuộc diện được bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất.

Theo luật sư Huyền, có thể thấy rõ diện tích đất Nhà nước cho doanh nghiệp thuê nhỏ hơn diện tích trong quyết định thu hồi. Đối với Công ty Đại Thuận Phát, tại Quyết định 260/QĐ/UBBT ngày 27/1/2005 ghi rõ: “Công ty Đại Thuận Phát được quyền thực hiện bồi thường, nhận chuyển nhượng với diện tích 1.266m2 của các hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng nằm trong vùng dự án được chấp thuận chủ trương đầu tư”. Đối với 1.266m2 đất nêu trên, Công ty Đại Thuận Phát phải bỏ tiền ra bồi thường.

Ngoài ra, Công ty còn bồi thường, nhận chuyển nhượng 13.000 m2 đất ngoài ranh. Nâng tổng diện tích của dự án lên 24.506m2. Tổng diện tích đất thực tế mà Công ty Đại Thuận Phát đã và đang quản lý, sử dụng hiện nay là hơn 99.264m2.

Tương tự, đối với Công ty Đại Thanh, trong biên bản xác định, bàn giao mốc giới khu đất tại thực địa ngày 23/2/2004 (bàn giao đất theo quyết định số 108/QĐ/CT.UBBT ngày 13/01/2004), ghi rõ:“Hiện trạng đất tại thời điểm bàn giao mốc giới tại thực địa có khoảng 45.000m2 được các hộ dân tác động trồng đào và sản xuất hoa màu. Đề nghị Công ty Đại thanh liên hệ các hộ dân và cơ quan chức năng để thực hiện bồi thường theo quy định…”.

Vì vậy, trong vấn đề đền bù về đất cần phân định rõ, Công ty Đại Thanh đã thực hiện thỏa thuận bồi thường, chuyển nhượng của nhiều người dân cho phần diện tích đất 248.430m2 (đất người dân trong ranh dự án là 142.000m2, đất người dân ngoài ranh dự án 106.430m2) với phần “đất sạch” mà Nhà nước cho thuê.

Các phần đất Công ty Đại Thanh và Công ty Đại Thuận Phát chi trả bồi thường cho các hộ gia đình, cá nhân là chi phí đầu tư hợp pháp, không được khấu trừ vào tiền thuê đất. Phần đất này được 2 doanh nghiệp đầu tư, quản lý và sử dụng ổn định, hợp pháp từ thời điểm bồi thường, nhận chuyển nhượng cho đến nay.

"Do đó, khi thu hồi đất, tiến hành bồi thường cơ quan chức năng cần phân định rõ: đất sạch do Nhà nước giao là bao nhiêu; đất Nhà nước giao nhưng doanh nghiệp tự bỏ tiền bồi thường là bao nhiêu; đất do doanh nghiệp nhận chuyển nhượng là bao nhiêu?. Để làm được vấn đề đó cần phải thực hiện đo đạc xác định diện tích đất trên thực tế và phải căn cứ vào nguồn gốc đất. Từ đó đưa ra phương án bồi thường về đất cho từng loại đất cụ thể", Luật sư Huyền phân tích.

Nên kiểm đếm, kiểm kê thực địa để sáng tỏ

Cũng theo Luật sư Huyền ngoài việc bồi thường về “đất chưa sạch”, doanh nghiệp còn phải được bồi thường chi phí đầu tư vào đất, còn đối với phần diện tích “đất sạch” như: chi phí nhân công, chi phí thiết kế các hạng mục hạ tầng, chi phí phát quang, san nền, hạ cos, đào ao… do thu hồi đất trước thời hạn, bị ngừng sản xuất; kinh doanh...

Đối với vấn đề trên, ngày 23/10/2014, Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã có văn bản hướng dẫn rằng: được hỗ trợ theo quy định tại khoản 2 Điều 20 Nghị định số 69/2009/NĐ-CP.

Vấn đề của 2 doanh nghiệp là dù ban hành quyết định thu hồi đất từ 2011 nhưng đến nay vẫn chưa thực hiện xong việc đền bù, giải tỏa. Cả hai doanh nghiệp đều đã có các báo cáo về tài chính: chi phí nghiên cứu khả thi, chi phí tư vấn, khảo sát và thiết kế, chi phí quản lý dự án, chi phí phát quan, san nền, hạ cos, đào ao…gửi các cơ quan của huyện Hàm Tân để đề nghị được bồi thường nhưng không được giải quyết.

Các cơ quan có thẩm quyền cần căn cứ theo Nghị định 88/2024/NĐ-CP để hỗ trợ về sản xuất kinh doanh, hỗ trợ chế độ trợ cấp ngừng việc cho người lao động của doanh nghiệp và các khoản hỗ trợ khác theo quy định của khoản 2 Điều 108 Luật Đất đai 2024…

UBND huyện Hàm Tân không chỉ không bồi thường về đất mà còn không bồi thường, hỗ trợ một số chi phí doanh nghiệp đã đầu tư vào đất, tài sản gắn liền với đất, tài sản đầu tư thực hiện dự án hoặc có mà áp dụng không đúng theo đơn giá UBND tỉnh đã ban hành tại thời điểm bồi thường là không đúng theo quy định pháp luật.

"Vì thế, UBND huyện Hàm Tân và các cơ quan liên quan cần áp dụng những quy định pháp luật phù hợp để tiến hành bồi thường, hỗ trợ cho doanh nghiệp khi thu hồi đất trước thời hạn", Luật sư Phạm Thị Thanh Huyền chia sẻ.

Đơn vị bị thu hồi đất ý kiến gì?

Trong khi đó, theo trình bày của Công ty Đại Thanh và Công ty Đại Thuận Phát, toàn bộ diện tích đất khi thuê và nhận chuyển nhượng từ các hộ dân chỉ là những rừng tràm và rừng chồi ven biển và các đồi cát, nhiều có độ dốc lớn. Doanh nghiệp phải bỏ chi phí để phát quang, dọn dẹp mặt bằng, phải thực hiện việc hạ cos nền đến mức có thể giữ được nước để làm hồ nuôi tôm, nuôi thủy sản. Các khối lượng về thực hiện việc phát quang, hạ cos… đã bàn giao cho Cơ quan thực hiện bồi thường trong quá trình khảo sát, kiểm tra, kiểm kê.

Công ty Đại Thanh trình bày, năm 2011 khi UBND tỉnh ban hành quyết định thu hồi đất, các đơn vị liên quan có tiến hành việc kiểm đếm, kiểm kê một số nội dung liên quan đến đền bù, hỗ trợ, tuy nhiên, các bên chưa thống nhất và sau đó mọi việc bị dừng lại. Vì chưa kiểm đếm đúng và đủ các nội dung nên Công ty Đại Thanh không đồng ý với mức bồi thường mà UBND huyện Hàm Tân ban hành trong các năm 2012, 2014. Sau đó, toàn bộ thủ tục bồi thường dừng lại.

Gần 10 năm sau, Dự án KCN Sơn Mỹ I thay đổi chủ đầu tư sang IPICO, UBND huyện bắt đầu tiến hành lại công tác bồi thường, trong đó vừa qua huyện Hàm Tân đã ban hành nhiều quyết định để điều chỉnh các Quyết định phê duyệt bồi thường trước đây. Việc thực hiện thu hồi đất và bồi thường hiện nay sao không áp dụng Luật đất đai 2024 khi thực hiện lập phương án đền bù cho doanh nghiệp?

Cũng theo trình bày của hai doanh nghiệp, về đầu tư hệ thống điện trung thế, trạm biến áp, điện hạ thế: Hệ thống điện này do các doanh nghiệp đầu tư theo quy mô đã được Điện lực Bình Thuận phê duyệt trước khi có quyết định thu hồi của Tỉnh. Khi thu hồi đất, Tỉnh Bình Thuận không bố trí vị trí khác để tiếp tục thực hiện dự án nuôi tôm. Do vậy, việc di dời hệ thống điện nêu trên để tái sử dụng lại không phù hợp và không thực hiện được.

Đại diện Công ty Đại Thanh ý kiến: "Từ khi chuyển sang chủ đầu tư mới, huyện Hàm Tân và Trung tâm PTQĐ chưa tổ chức kiểm đếm khối lượng, diện tích công ty khiếu nại nhưng mới đây lại nộp số tiền 5,2 tỷ đồng tiền bồi thường vào tài khoản tạm giữ tại ngân hàng và gửi văn bản đề nghị Điện lực Bình thuận cắt điện, đồng thời thực hiện lập phương án cưỡng chế thu hồi đất".

Sẽ xem xét nếu có cơ sở pháp lý rõ ràng

Trao đổi với phóng viên Báo Đại biểu Nhân dân, ông Phan Liên - Giám đốc Trung tâm PTQĐ huyện Hàm Tân, Phó Chủ tịch thường trực Hội đồng bồi thường hỗ trợ, tái định cư Dự án KCN Sơn Mỹ I cho rằng, hiện vướng mắc lớn nhất trong công tác giải phóng mặt bằng Dự án KCN Sơn Mỹ I là việc bồi thường đối với một số tổ chức kinh tế. Các doanh nghiệp này chủ yếu sử dụng đất được Nhà nước cho thuê trả tiền hằng năm; theo quy định của Luật Đất đai năm 2003, đối với loại đất này, Nhà nước không thực hiện bồi thường về đất khi thu hồi. Đây cũng là lý do khiến nhiều doanh nghiệp không đồng thuận với phương án bồi thường hiện tại.

Đối với phản ánh của doanh nghiệp về phần đất đã nhận chuyển nhượng từ người dân, ông Phan Liên khẳng định, nếu có cơ sở pháp lý rõ ràng thì sẽ được xem xét. Tuy nhiên, trong quá trình làm việc, các doanh nghiệp chưa cung cấp được hồ sơ, chứng từ hợp lệ để chứng minh. "Ngay cả các chi phí đầu tư trên đất, muốn được bồi thường cũng phải có hóa đơn, chứng từ theo quy định. Nếu không đủ điều kiện, chúng tôi không thể đưa vào phương án bồi thường", ông Liên thông tin.

Giám đốc Trung tâm PTQĐ huyện Hàm Tân, Phó Chủ tịch thường trực Hội đồng bồi thường hỗ trợ, tái định cư Dự án KCN Sơn Mỹ I cho biết thêm, nhiều trường hợp doanh nghiệp không trực tiếp sử dụng đất mà cho hộ gia đình, cá nhân thuê lại để nuôi trồng thủy sản. Một số trường hợp chủ đất hiện đã ra nước ngoài. Việc bồi thường sẽ được thực hiện theo đúng quy định pháp luật, trên cơ sở hồ sơ, tài liệu đầy đủ, tránh phát sinh khiếu kiện, sai phạm trong quá trình triển khai.

Theo ông Liên, về việc doanh nghiệp đã khởi kiện phương án bồi thường và Tòa án đã thụ lý vụ việc, địa phương sẽ chờ phán quyết của Tòa để thực hiện theo đúng bản án. Trong khi đó, công tác thu hồi đất và bàn giao mặt bằng vẫn được triển khai theo tiến độ. Tính đến nay, địa phương đã bàn giao được 87ha đất sạch cho chủ đầu tư và sẽ tiếp tục thực hiện theo hình thức phân kỳ từng tháng.

"Chúng tôi đã báo cáo, trả lời bằng văn bản cho các đơn vị liên quan, đồng thời tổ chức nhiều buổi đối thoại trực tiếp với doanh nghiệp. Địa phương đang cố gắng vừa tuân thủ quy định pháp luật, vừa lắng nghe, trao đổi với các bên để dự án có thể triển khai đúng kế hoạch", ông Phan Liên chia sẻ.