Sau hơn 12 năm thực hiện Luật Lưu trữ (năm 2011), hoạt động lưu trữ đã được quan tâm từ Trung ương, đến tỉnh và huyện. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, Luật Lưu trữ (2011) đã bộc lộ một số bất cập, nhiều quy định không còn phù hợp, đặc biệt trong điều kiện đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin như hiện nay thì cần đánh giá, xem xét và bổ sung những quy định mới, đáp ứng yêu cầu trong giai đoạn hiện nay. Do vậy, ĐBQH Đặng Bích Ngọc cho rằng: việc sửa đổi Luật Lưu trữ là cần thiết và phù hợp nhằm thể chế các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về lưu trữ, đổi mới các hoạt động lưu trữ, quản lý và thực hiện nhiệm vụ lưu trữ được tốt hơn.
Bảo đảm thống nhất giữa các luật liên quan
Trực tiếp được tham gia quá trình thẩm tra của Dự án Luật Lưu trữ (sửa đổi), đại biểu Đặng Bích Ngọc cho rằng: Hồ sơ dự án Luật đã được chuẩn bị công phu, các chính sách thể hiện trong dự thảo Luật đã được tiếp thu, chỉnh lý trên cơ sở ý kiến của các đại biểu; các tài liệu chuẩn bị cho việc trình dự án Luật này đã được Chính phủ chuẩn bị chu đáo. Tuy nhiên, để bảo đảm tính phù hợp, thuận lợi trong tổ chức thực hiện, đại biểu đề nghị rà soát kỹ các quy định của Luật để bảo đảm tính thống nhất với các luật liên quan như: Luật Di sản văn hóa năm 2001 (sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2009); Luật Tiếp cận thông tin năm 2016 và một số Luật khác như: Luật Kế toán, Luật Công chứng…
Về hoạt động lưu trữ tư được quy định tại Chương 6, đại biểu Ngọc dẫn chứng: thực tiễn hiện nay, khi kinh tế - xã hội của đất nước còn khó khăn, cần huy động lưu trữ tư cùng với Nhà nước thực hiện lưu trữ nhằm phát huy giá trị của các tài liệu trong phát triển kinh tế - xã hội. Do đó, đại biểu đề nghị dự thảo Luật rà soát trong quy định bảo đảm khuyến khích lưu trữ tư.
Theo Điều 45 về quy định Nhà nước hỗ trợ hoạt động lưu trữ, đại biểu Ngọc đề nghị bổ sung một số quy định theo hướng khuyến khích các tổ chức, cá nhân trong bảo vệ quản lý, phát huy giá trị tài liệu lưu trữ tư. Có thể hỗ trợ về tài chính đối với các đơn vị lưu trữ tư để tạo điều kiện cho các đơn vị phát huy được tính chủ động, nguồn tài liệu quý. Khuyến khích lưu trữ tư tham gia cùng với Nhà nước để thực hiện hoạt động lưu trữ, huy động được tối đa từ những hộ gia đình, cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp cho việc lưu trữ các tài liệu quý giá qua các thời kỳ lịch sử được bảo đảm lưu giữ đầy đủ.
Có cơ chế đặc thù khuyến khích hoạt động lưu trữ
Đại biểu Đặng Bích Ngọc cũng góp ý, cần có quy định rõ hơn về thủ tục đăng ký, ký gửi, hiến tặng, mua bán tài liệu lưu trữ; có cơ chế khen thưởng, động viên kịp thời đối với các cá nhân, tổ chức lưu trữ tài liệu cho Nhà nước. Dẫn chứng về Hòa Bình có Công viên Di sản các nhà khoa học Việt Nam - nơi lưu trữ nhiều những tư liệu về khoa học, các công trình nghiên cứu và các mảng khoa học, kinh tế trên tất cả các lĩnh vực, đại biểu Đặng Bích Ngọc cho rằng điều này cho thấy việc lưu trữ tại đây rất bài bản, quy mô.
Liên quan đến Điều 47 về trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong hoạt động lưu trữ tư, theo đại biểu Đặng Bích Ngọc: Để phát huy hiệu quả giá trị lưu trữ tư, khuyến khích lưu trữ tư phát huy các tài liệu lưu trữ, khuyến khích tổ chức cá nhân có điều kiện thực hiện lưu trữ tư, Nhà nước cần tạo hành lang pháp lý; đồng thời, có quy định bảo đảm cho các tổ chức, cá nhân trong hoạt động lưu trữ thông qua việc khai thác, sử dụng các tài liệu lưu trữ tư; nên quy định Nhà nước được ưu tiên được mua lại tài sản có giá trị đặc biệt, phát huy giá trị văn hóa, lịch sử.
Cân nhắc lại thời gian cấp chứng chỉ hành nghề
Về chứng chỉ hành nghề lưu trữ tại Điều 57, đại biểu Đặng Bích Ngọc đề nghị Dự thảo cần quy định cụ thể quyền cấp chứng chỉ hành nghề lưu trữ để tạo sự thống nhất trong tổ chức thực hiện. Cùng với đó, cần xem xét, rà soát các điều kiện cấp chứng chỉ. Nếu là lưu trữ tư thì rất khó trong bảo đảm tiêu chuẩn tiêu chí đưa ra. Trong đó, có quy định phải có ít nhất 5 năm kinh nghiệm trực tiếp thực hiện nhiệm vụ, đề nghị cân nhắc xem lại thời gian quy định nội dung này, tạo điều kiện cho những người thực hiện công tác lưu trữ.
Theo đại biểu Đặng Bích Ngọc, người dân vẫn coi lưu trữ là chỉ để cất, bảo quản, nhiều nơi các tài liệu lưu trữ chưa phát huy hiệu quả được giá trị của tài liệu, chưa được đưa ra tuyên truyền để nhiều người tiếp cận tài liệu lưu trữ này. Tuy nhiên thời gian qua, ở các tỉnh, Trung ương, các trung tâm lưu trữ quốc gia đã tạo điều kiện cho người dân đọc, tra cứu… Vì vậy, để mọi người đều có thể tiếp cận tài liệu lưu trữ, cần mở rộng hơn các hình thức tiếp cận, tạo điều kiện tốt nhất cho các tổ chức, cá nhân tiếp cận với nguồn tài liệu quý.
Về quy định thẩm quyền quản lý tài liệu lưu trữ tại Điều 9, đại biểu Ngọc đồng tình với quy định này, tuy nhiên đại biểu cũng cho rằng, hiện công tác lưu trữ ở cấp xã, phường thị trấn còn gặp nhiều khó khăn do cán bộ có kiến thức lưu trữ không bảo đảm; các nơi bảo quản gần như không có… Do vậy trong thời gian tới, khi thực hiện Luật Lưu trữ (sửa đổi), nhất là việc quy định UBND xã phường, thị trấn có thẩm quyền lưu trữ các tài liệu, Nhà nước cần có cơ chế, chính sách, nguồn kinh phí giúp cho hoạt động lưu trữ được thực hiện tốt.
