Hoạt động giám sát của Quốc hộiKiến tạo thể chế, khơi thông nguồn lực phát triển

Thay đổi này đánh dấu một bước chuyển mình mang tính chiến lược trong tư duy và hành động của Quốc hội, khẳng định vai trò như một "mạch máu" dân chủ để kiểm soát quyền lực, bảo vệ lợi ích chính đáng và hợp pháp của mình trong kỷ nguyên hội nhập và chuyển đổi số toàn diện.

Bước chuyển mình chiến lược và những minh chứng sống động

Phát huy tinh thần chủ động và trách nhiệm, hoạt động giám sát của Quốc hội trong các nhiệm kỳ gần đây, đặc biệt là Khóa XIV và XV đã được đổi mới căn bản về nội dung, phương thức và mục tiêu. Quốc hội tập trung lựa chọn các chuyên đề “đúng và trúng” mang tính then chốt, trực tiếp ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế và ổn định xã hội. Các vấn đề “nóng” như chương trình mục tiêu quốc gia, thị trường bất động sản, thu phí giao thông không dừng hay biến động giá xăng dầu… đã được đặt lên bàn nghị sự với tinh thần dám mổ xẻ, đối thoại thẳng thắn và truy trách nhiệm đến cùng.

Những phiên chất vấn và trả lời chất vấn không còn là “hỏi để biết” mà đã trở thành “trận địa chính sách” với loạt câu hỏi ngắn gọn, sắc bén. Các đại biểu Quốc hội đã thúc đẩy người đứng đầu các ngành cam kết đưa ra các giải pháp cụ thể. Sức “nóng” từ nghị trường đã tạo ra một áp lực chính trị đủ lớn, buộc Chính phủ và các bộ, ngành phải hành động quyết liệt hơn. Sự phát triển đáng mừng trong hoạt động giám sát này không chỉ là tín hiệu tích cực về chất lượng của đại biểu, mà còn là minh chứng cho khả năng tự điều chỉnh và đổi mới của chính thể chế Quốc hội trong một nền dân chủ đang ngày càng phát triển.

“

Trong tiến trình hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, một nhiệm vụ cấp thiết là tổ chức lại mô hình chính quyền địa phương theo hướng tinh gọn, hiệu quả và gần dân hơn. Trong mô hình này, vai trò của đại biểu HĐND cấp xã cần được nâng cao, trở thành trung tâm của hoạt động giám sát và phản biện chính sách tại chỗ. Quốc hội cần thể chế hóa mạnh mẽ hơn quyền giám sát của Nhân dân trong các đạo luật chuyên ngành, để người dân không chỉ là “đối tượng được phục vụ” mà còn là “chủ thể kiểm soát quyền lực”. Ví dụ điển hình là Điều 231 của Luật Đất đai 2024, quy định về công khai quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất và các thông tin liên quan đến đất đai để người dân có thể tiếp cận và tham gia giám sát. Đặc biệt, việc ứng dụng công nghệ vào giám sát công khai, minh bạch từ ngân sách xã đến đầu tư công trong kỷ nguyên số sẽ là “chìa khóa” thúc đẩy dân chủ thực chất.

Hai cuộc giám sát điển hình gần đây đã cho thấy rõ sự chuyển mình mạnh mẽ trong hoạt động giám sát của Quốc hội và hiệu quả lan tỏa đối với phát triển kinh tế. Đó là giám sát việc triển khai ba chương trình mục tiêu quốc gia (về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số) đã làm rõ hàng loạt “nút thắt thể chế” cản trở việc giải ngân vốn. Kết quả, Nghị quyết số 111/2024/QH15 của Quốc hội về việc thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù tháo gỡ vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia đã ra đời. Nghị quyết này là một hành động lập pháp phản hồi trực tiếp từ hoạt động giám sát, trao quyền mạnh mẽ cho cấp huyện, tháo gỡ cơ chế “xin - cho”. Nhờ đó, dòng vốn đầu tư công đã “chảy” về cơ sở thông suốt, với tỷ lệ giải ngân tại nhiều địa phương đã tăng gấp 3 - 5 lần chỉ trong vài tháng sau khi nghị quyết có hiệu lực.

Hay cuộc giám sát lĩnh vực giao thông BOT và việc thúc đẩy thu phí không dừng (ETC) là minh chứng cho khả năng Quốc hội chuyển hóa những bức xúc của xã hội thành động lực cải cách. Dưới áp lực từ những phiên chất vấn gay gắt, Chính phủ đã triển khai ETC trên toàn quốc, với tỷ lệ phương tiện dán thẻ và sử dụng dịch vụ đạt trên 95%. Hệ thống này không chỉ giúp minh bạch hóa doanh thu của các dự án BOT và chống thất thoát ngân sách, mà còn tiết kiệm hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm do giảm ùn tắc, tiết kiệm nhiên liệu và thời gian cho người dân. Giám sát giờ đây không còn là “phản ứng sau cùng” mà đã trở thành “kích hoạt đầu tiên” cho một chuỗi hành động cải cách chính sách hiệu quả.

Tăng quyền cho Nhân dân, phục vụ lợi ích của Nhân dân

Từ giám sát ngân sách đến bảo vệ môi trường, từ chất vấn chính sách đến tháo gỡ các “điểm nghẽn” thể chế, hoạt động giám sát của Quốc hội đã chuyển đổi từ khâu “kiểm tra sau” thành “mắt xích mở đầu” cho một chuỗi hành động chính sách mang tính kiến tạo. Sức ép minh bạch từ hoạt động giám sát đã buộc các cơ quan hành pháp phải phản ứng, đối thoại và hành động kịp thời, không chỉ để giải trình mà để cải cách. Giám sát vì thế không đơn thuần là “theo dõi thực thi” mà đã trở thành động lực định hướng thể chế, phản ánh sâu sắc vai trò kiến tạo phát triển của Quốc hội trong nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.

Cuối cùng, thông qua hoạt động giám sát, quyền lực của Nhân dân, vốn được Quốc hội đại diện, đã được cụ thể hóa, kiểm chứng bằng hành động và được bảo vệ bằng thể chế. Giám sát vì thế không đơn thuần là một chức năng, mà còn là một cơ chế thiết yếu để khẳng định vai trò làm chủ của Nhân dân, bảo vệ những lợi ích chính đáng và hợp pháp của họ trong kỷ nguyên hội nhập và chuyển đổi số toàn diện. Chính những chuyển biến cụ thể, có thể đo lường được bằng tốc độ giải ngân, mức độ hài lòng của Nhân dân, hay những cải cách chính sách đột phá, là minh chứng rõ ràng nhất cho hiệu quả của hoạt động giám sát, đưa Quốc hội thực sự trở thành người đại diện tin cậy, cầu nối vững chắc giữa ý chí của Nhà nước và nguyện vọng của Nhân dân.