Hoàn thiện hành lang pháp lý, tạo đòn bẩy phát triển đường sắt bền vững

Thu hút nguồn lực xã hội vào phát triển hạ tầng đường sắt

Tại phiên thảo luận về dự án Luật Đường sắt (sửa đổi), nhiều đại biểu nêu ý kiến tâm huyết nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý cho lĩnh vực đường sắt, coi đây là đòn bẩy cần thiết để đồng bộ hóa các luật liên quan và khơi thông nguồn lực phát triển kết cấu hạ tầng.

Theo kiến nghị của một số đại biểu, Chính phủ cần làm rõ hơn một số nội dung về cách hiểu, phạm vi điều chỉnh và hướng dẫn thực thi, để bảo đảm tính thống nhất không chỉ trong Luật Đường sắt mà cả các luật có liên quan. Bên cạnh đó, các đại biểu cũng đã tập trung góp ý là quy định về các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động đường sắt, đặc biệt liên quan đến an toàn trong vận hành, xử lý tình huống nhân sự khi có vi phạm. Theo dẫn chứng của một số đại biểu, với thực tiễn từ các đô thị lớn như Hà Nội cho thấy, việc bổ sung các quy định cụ thể, rõ ràng, có tính khả thi là rất cần thiết để bảo đảm an toàn hệ thống và tăng tính răn đe, chế tài.

Góp ý về nội dung phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD), ĐBQH Hoàng Văn Cường, ĐBQH Nguyễn Tuấn Thịnh cùng cho rằng, dự thảo cần làm rõ khái niệm “đường sắt theo mô hình TOD”, tránh hiểu lầm TOD là một loại hình đường sắt riêng biệt. Cùng với đó, rà soát lại cách diễn đạt tại Điều 3 của dự thảo để bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật, tránh tình trạng mỗi luật hiểu một cách khác nhau về cùng một khái niệm.

Một trong những nội dung nhận được nhiều sự quan tâm là việc thu hút nguồn lực xã hội vào phát triển hạ tầng đường sắt – lĩnh vực vốn đòi hỏi vốn lớn, thời gian hoàn vốn dài. Về nội dung này, ĐBQH Trương Xuân Cừ nhấn mạnh, hiện nay có một số doanh nghiệp tư nhân mong muốn tham gia đầu tư vào các dự án đường sắt quốc gia và đô thị, song hành lang pháp lý vẫn còn thiếu hụt. Theo đại biểu, chúng ta cần có chính sách đột phá để khuyến khích đầu tư ngoài ngân sách, bao gồm cơ chế tín dụng ưu đãi, hỗ trợ đất đai, định giá tài sản công hợp lý, cũng như lộ trình phân cấp, phân quyền rõ ràng.

Đồng quan điểm, ĐBQH Hoàng Văn Cường đề xuất Chính phủ cần nghiên cứu bổ sung cơ chế cụ thể cho các trường hợp nhà đầu tư tư nhân tham gia dự án trong danh mục quy hoạch, tránh giới hạn chỉ ở dự án tư nhân tự đề xuất.

Cần thêm các cơ chế, chính sách đặc thù, đột phá

Góp ý về Điều 32, một số ý kiến cho rằng cần làm rõ quy định về chỉ định thầu trong các dự án đặc thù, trong khi Khoản 1 cho phép người có thẩm quyền được chỉ định thầu, thì Khoản 3 lại giới hạn chỉ định đối với nhà thầu nước ngoài ở giai đoạn tư vấn, chuẩn bị đầu tư. ĐBQH Hoàng Văn Cường cho rằng, nếu không cho phép nhà thầu nước ngoài tham gia vào một số hạng mục xây lắp đặc biệt, sẽ gây khó khăn do năng lực trong nước còn hạn chế. Tuy nhiên, cần có cơ chế kiểm soát chặt chẽ, yêu cầu liên doanh với nhà thầu trong nước nhằm thúc đẩy nội địa hóa.

Một trong những đề xuất được nhiều đại biểu ủng hộ là xác định rõ tính chất công cộng của hệ thống hạ tầng đường sắt. Dù đầu tư bằng vốn ngân sách hay vốn tư nhân, các tuyến đường sắt phục vụ vận tải hành khách, hàng hóa đều cần được coi là tài sản công, chịu sự điều tiết của Nhà nước.

Còn ĐBQH, Hòa thượng Thích Bảo Nghiêm đánh giá cao ý nghĩa của việc sửa đổi Luật Đường sắt trong bối cảnh phát triển hệ thống giao thông bền vững. Theo đại biểu, đường sắt không chỉ là một phương tiện vận tải mà còn là một phần hồn cốt văn hóa – lịch sử của dân tộc, gắn liền với cảnh quan thiên nhiên, bản sắc vùng miền và tình yêu đất nước.

“Khi đi dọc theo tuyến đường sắt Bắc – Nam, chúng ta cảm nhận rõ vẻ đẹp của non nước Việt Nam, từ miền núi đến đồng bằng, từ biển cả đến phố thị. Đó là một hành trình không chỉ vận chuyển con người, mà còn chuyên chở giá trị lịch sử, văn hóa và tinh thần dân tộc”, ĐBQH, Hòa thượng Thích Bảo Nghiêm nêu rõ.

ĐBQH Phạm Thị Thanh Mai nhấn mạnh: Muốn phát triển đường sắt nhanh và bền vững thì ngoài hành lang pháp lý, cần có thêm các cơ chế, chính sách mang tính đặc thù và đột phá để thu hút nguồn lực xã hội hóa, huy động đầu tư ngoài ngân sách. Điều này càng quan trọng trong bối cảnh ngân sách nhà nước còn hạn hẹp, trong khi nhu cầu đầu tư vào hạ tầng đường sắt là rất lớn. Phát triển đường sắt hiện đại không thể tách rời với việc làm chủ công nghệ, tự chủ trong thiết kế – thi công – vận hành. Do vậy, cần đặt vấn đề đào tạo nguồn nhân lực lên hàng đầu, đi liền với hợp tác quốc tế, chuyển giao công nghệ và khuyến khích nghiên cứu trong nước.