Góp ý dự thảo Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi):Quy định cơ chế riêng cho nhiệm vụ chi thường xuyên của chương trình mục tiêu quốc gia

Có 4 lý do để đề nghị bổ sung quy định này.

Thứ nhất, tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG) giai đoạn trước năm 2020, đa số địa phương phải hủy dự toán ngân sách trên 80% đối với nguồn vốn sự nghiệp của CTMTQG. Nguyên nhân là quá trình tổ chức thực hiện gặp nhiều vướng mắc và rất khó khăn trong giải ngân nguồn vốn sự nghiệp các chương trình này. Kết quả là chính sách của Đảng và Nhà nước ban hành là thật, rất ưu việt, nhưng triển khai thực hiện thì lại quá khó; người được thụ hưởng chính sách thì mong mỏi chờ đợi, hụt hẫng, bức xúc; mục tiêu của chương trình không đạt được.

Thứ hai, theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước hiện hành, các đơn vị được giao ngân sách thực hiện nhiệm vụ chi thường xuyên phải hoàn thành giải ngân nguồn vốn sự nghiệp của các lĩnh vực trong năm ngân sách (bắt đầu từ ngày 1/1 và kết thúc vào 31/12 dương lịch).

Hiện tại việc giao địa phương thực hiện giải ngân vốn CTMTQG như vốn sự nghiệp hàng năm: y tế, giáo dục, môi trường, giao thông... theo Luật Ngân sách nhà nước rất khó, tỷ lệ giải ngân thấp, vì vốn của CTMTQG thường giao muộn, khi được Trung ương giao vốn thì địa phương mới tiến hành các thủ tục: rà soát, thống kê đối tượng được thụ hưởng, xây dựng kế hoạch, thực hiện các thủ tục để giải ngân, đề xuất điều chỉnh những vướng mắc (nếu có). Khi chuẩn bị xong các khâu thủ tục trên để giải ngân thì cũng kết thúc năm ngân sách...

Do đó, việc giải ngân vốn CTMTQG trong năm ngân sách theo quy định hiện hành gặp nhiều khó khăn, “có tiền nhưng không thể tiêu được”, trong khi người dân thì mong chờ, địa phương rất cần nguồn vốn này.

Tổ chức thực hiện CTMTQG trong giai đoạn 2021 - 2026 vẫn lặp lại tình trạng trên: giao vốn muộn, giải ngân chậm, tiền có nhưng khó tiêu. Để giữ được nguồn vốn và tiếp tục triển khai, các địa phương phải thực hiện trình tự thủ tục trình xin Trung ương cho chuyển nguồn vốn sang năm sau (địa phương tổng hợp báo cáo Bộ, Bộ báo cáo Chính phủ, Chính phủ trình xin Quốc hội, vì thẩm quyền thuộc thẩm quyền của Quốc hội. Thủ tục này mất vài tháng, thấp thỏm chờ đợi, không biết có được Quốc hội nhất trí hay không.

Thứ ba, nhiệm kỳ này Quốc hội đã giám sát kết quả tổ chức thực hiện giữa kỳ các CTMTQG và thấy rất nhiều bất cập. Sau giám sát cũng đã có cơ chế chính sách riêng để thực hiện chương trình. Theo kiến nghị của địa phương và Chính phủ từ năm 2023 Quốc hội đã nhất trí cho phép các địa phương được chuyển nguồn vốn sang năm sau thực hiện tiếp: vốn của năm 2021, 2022 được chuyển nguồn sang 2023; vốn năm 2023 chuyển sang năm 2024; vốn năm 2024 chuyển nguồn sang 2025. Do đó, giai đoạn này các địa phương không bị hủy dự toán ngân sách như những năm của giai đoạn trước.

Như vậy, nếu địa phương không xin chuyển nguồn thì hết năm ngân sách phải hủy dự toán theo đúng quy định hiện hành, nhưng khi thực hiện có nhiều vướng mắc. Thay vì hủy dự toán ngân sách như các giai đoạn trước thì địa phương và Chính phủ phải thực hiện thủ tục trình xin Quốc hội, giai đoạn này Quốc hội cũng luôn nhất trí cho phép các địa phương được chuyển nguồn.

Thứ tư, năm 2024 Quốc hội đã thông qua thêm 2 chương trình mục tiêu quốc gia là phòng, chống ma túy và phát triển văn hóa. Như vậy, giai đoạn 2026 - 2030 có 5 CTMTQG. Để nguồn vốn này thật sự phát huy hiệu quả thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, chính sách đến được với đối tượng được thụ hưởng, nhiệm vụ chi của chương trình không bị gián đoạn, đề nghị Quốc hội xem xét có quy định cơ chế riêng cho nhiệm vụ chi thường xuyên của CTMTQG để thực hiện được thuận lợi, tổ chức thực hiện đạt mục tiêu chương trình đề ra.

Với 4 lý do phân tích trên, đề nghị Quốc hội nghiên cứu bổ sung quy định đối với nhiệm vụ chi thường xuyên của CTMTQG. Cụ thể, bổ sung quy định “nguồn vốn của CTMTQG chuyển nguồn sang năm sau để thực hiện và hạch toán quyết toán vào ngân sách năm sau” vào Khoản 3, Điều 63 về xử lý thu, chi ngân sách nhà nước cuối năm tại dự thảo Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi).